Thạc Sĩ Một số biện pháp giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi thông qua hoạt động khám phá khoa

1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Giáo dục mầm non là bậc học đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân, làm
nền tảng ban đầu cho sự phát triển toàn diện nhân cách trẻ. Chính trẻ em hôm nay sẽ là
những nhân tố quan trọng, quyết định đến sự phồn thịnh và văn minh của một quốc gia
sau này. Do đó, việc giáo dục kĩ năng sống (GDKNS) cho trẻ ngay từ khi còn nhỏ là
vô cùng quan trọng.
Xã hội hiện đại luôn vận động và phát triển không ngừng, song song với sự
phát triển đó cuộc sống con người luôn nãy sinh nhiều vấn đề phức tạp, những thách
thức đòi hỏi mỗi người phải có năng lực để ứng phó và vượt qua. Nếu không có năng
lực, kinh nghiệm và hành động theo cảm tính thì rất dể gặp rủi ro.
Nhằm giúp mỗi cá nhân có thể quyết định, hành động và ứng xử một cách có
hiệu quả, thích nghi được với mọi hoàn cảnh, tránh được những hậu quả xấu, thì việc
tìm ra các biện pháp nhằm nâng cao kiến thức, kĩ năng, kinh nghiệm cho mỗi con
người là vô cùng quan trọng và cấp thiết.
Ở Việt Nam, trong những năm gần đây, việc GDKNS đã được đưa vào mọi cấp
học từ mầm non, tiểu học, trung học, trung học phổ thông đến đại học. Tuy nhiên,
được đông đảo mọi người quan tâm nhất vẫn là việc GDKNS cho trẻ ở lứa tuổi mầm
non. Bởi việc hình thành kĩ năng sống (KNS) cho trẻ bắt đầu ở giai đoạn 7-8 năm đầu
tiên của cuộc đời con người.
Trẻ em như búp trên cành
Biết ăn biết ngủ, biết học hành là ngoan
Bởi vậy, các em luôn nhận được sự quan tâm, chăm sóc, bảo vệ chu đáo của bố
mẹ, ông bà và mọi người xung quanh và ít khi được va chạm, cọ xát với thực tế. Trong
khi đó, ít ai biết rằng chính sự bao bọc, chở che, quan tâm quá mức đó đã làm cho trẻ
thiếu hiểu biết về thực tế của cuộc sống, thiếu những kĩ năng sống cơ bản, không biết
tự bảo vệ mình, chăm sóc bản thân, từ những việc đơn giản như: chải tóc, đánh răng,
mặc quần áo . trẻ cũng hoàn toàn ỉ lại và phụ thuộc vào bố mẹ, cô giáo và những
người xung quanh, gặp những tình huống hết sức đơn giản trẻ củng không tự mình xử
lý được.
Giáo dục kĩ năng sống giúp trẻ được trang bị kiến thức, kĩ năng, kinh nghiệm,
để không bị bở ngỡ khi gia nhập vào xã hội và từ đó giúp trẻ sống thân thiện với mọi
người, đồng thời trẻ có khả năng xử lý các tình huống, hoàn cảnh bất cập trong cuộc
sống, tạo điều kiện giúp trẻ phát triển cân đối và hài hòa hơn.
Trong chương trình giáo dục mầm non (GDMN), nội dung GDKNS đối với lứa
tuổi mẫu giáo, đặc biệt là trẻ 5-6 tuổi, đã được đưa vào theo hướng tích hợp, lồng ghép
các chủ đề, nhằm hướng đến hình thành ở trẻ một số kĩ năng như: Kĩ năng tự phục vụ,
kĩ năng ứng xử, kĩ năng giao tiếp, kĩ năng làm việc nhóm . thông qua quá trình này trẻ
được trải nghiệm, khám phá, tiếp cận với thế giới xung quanh theo phương châm “Học
mà chơi, chơi mà học”, góp phần nâng cao hiểu biết của trẻ về thế giới xung quanh,
trên cơ sở đó hình thành cho trẻ ý thức bảo vệ môi trường xung quanh (MTXQ) chính
là cuộc sống của trẻ, ở đó trẻ sống, vui chơi, học tập và lao động. Chính qua hoạt động
này ta có thể giáo dục cho trẻ những KNS một cách khoa học và có hệ thống.
Tuy nhiên, việc giáo dục kĩ năng sống cho trẻ ở các trường mầm non hiện nay
vẫn chưa được thực sự chú trọng. Nội dung GDKNS chưa đầy đủ, nặng về kiến thức lý
thuyết, chỉ tập trung vào các hoạt động ngoài giờ học như: ăn, vệ sinh chưa thực sự
chú ý tích hợp vào xây dựng một hoạt động mang tính đặc thù giáo dục kĩ năng sống,
2
đặc biệt là HĐ KPMTXQ (Hoạt động khám phá môi trường xung quanh). Mặt khác,
điều kiện giáo dục kĩ năng sống cho trẻ còn hạn chế, do đó việc tổ chức giáo dục kĩ
năng sống cho trẻ thông qua HĐ KPMTXQ để góp phần giúp trẻ hình thành được
những kĩ năng sống là việc làm hết sức cần thiết. Xuất phát từ những lý do trên, chúng
tôi chọn nghiên cứu đề tài “Một số biện pháp giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mẫu giáo
5 - 6 tuổi thông qua hoạt động khám phá khoa học về môi trường xung quanh” làm
hướng nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu một số biện pháp nhằm giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi
thông qua hoạt động khám phá khoa học về môi trường xung quanh.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Qúa trình giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở trường mầm non
thông qua hoạt động khám phá khoa học về môi trường xung quanh.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu các biện pháp nhằm giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5-6
tuổi ở trường mầm non.
4. Giả thuyết khoa học
Trong quá trình giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở trường mầm
non, nếu giáo viên sử dụng các biện pháp một cách linh hoạt sáng tạo nhằm tổ chức
các hoạt động khám phá khoa học về môi trường xung quanh một cách có hiệu quả thì
sẽ phát triển được kĩ năng sống cho trẻ, đáp ứng mục tiêu giáo dục hiện nay.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu các nhiệm vụ sau:
- Xây dựng cơ sở lý luận của việc giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5-6
tuổi thông qua hoạt động khám phá khoa học về môi trường xung quanh.
- Khảo sát, đánh giá thực trạng của việc giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mẫu giáo
5-6 tuổi thông qua hoạt động khám phá khoa học về môi trường xung quanh ở trường
mầm non.
- Đề xuất một số biện pháp nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục kĩ
năng sống cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi thông qua hoạt động khám phá khoa học về môi
trường xung quanh ở trường mầm non và thử nghiệm biện pháp phù hợp nhằm nâng
cao kĩ năng sống cho trẻ.
6. Phạm vi nghiên cứu
6.1. Giới hạn về khách thể nghiên cứu
3
Nghiên cứu trên 60 trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi và 20 giáo viên ở trường Mầm non
Nam Lý, Đồng Hới, Quảng Bình.
6.2. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu
- Nghiên cứu việc giáo dục kĩ năng sống của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi và biểu hiện
của các kĩ năng đó thông qua hoạt động khám phá khoa học về môi trường xung quanh
ở Trường Mầm non Nam Lý, Đồng Hới, Quảng Bình.
6.3. Giới hạn về thời gian nghiên cứu
Đề tài được tiến hành nghiên cứu từ tháng 12/ 2014 – 05/ 2015.
7. Phương pháp nghiên cứu khoa học
Để nghiên cứu đề tài này tôi sử dụng phối hợp các nhóm phương pháp sau:
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Sử dụng phương pháp phân tích tổng hợp, phân hóa lý thuyết về vấn đề giáo
dục kĩ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi thông qua hoạt động khám phá khoa học về
môi trường xung quanh, để làm cơ sở lý luận của đề tài nghiên cứu.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Sử dụng phương pháp quan sát
- Quan sát biểu hiện bên ngoài của các kĩ năng sống khi trẻ tham gia vào các
hoạt động khám phá khoa học về môi trường xung quanh.
- Dự giờ, quan sát và đánh giá các kĩ năng mà giáo viên Mầm non cho trẻ
thực hiện.
7.2.2. Phương pháp đàm thoại
- Trao đổi với giáo viên về các hoạt động nhằm giáo dục kĩ năng sống cho trẻ
mẫu giáo trong hoạt động khám phá khoa học về môi trường xung quanh.
- Trò chuyện với trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi qua các hoạt động hàng ngày để tìm hiểu
mức độ giáo dục kĩ năng sống cho trẻ trong các hoạt động giáo dục nói chung và trong
hoạt động khám phá khoa học nói riêng.
7.2.3. Phương pháp điều tra anket
- Nhằm thu thập các thông tin về thực trạng giáo dục kĩ năng sống cho trẻ trong
hoạt động khám phá khoa học về môi trường xung quanh ở trường Mầm non, từ đó
đánh giá thực trạng và làm cơ sở thực tiễn cho việc nghiên cứu, lựa chọn các biện pháp
để giáo dục kĩ năng sống cho trẻ.
7.2.4. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
4
- Dự giờ, trao đổi với các giáo viên nhằm thu thập những kinh nghiệm quý báu
của các nhà chuyên môn về các biện pháp giáo dục kĩ năng sống cho trẻ để đưa ra kết
luận chính xác và khoa học, rút ra bài học cho bản thân.
7.2.5. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động
- Nghiên cứu giáo án và giờ dạy của giáo viên nhằm tìm hiểu việc tổ chức giáo
dục kĩ năng sống cho trẻ ở các trường mầm non hiện nay.
- Nghiên cứu các sản phẩm của trẻ (các bài tập, các hạt động khác nhau) nhằm
biết được mức độ hình thành kĩ năng sống của trẻ.
7.2.6. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
- Bước đầu thử nghiệm các biện pháp đã lựa chọn, nhằm đánh giá hiệu quả thực
tiễn của các biện pháp đó đối với việc giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi
thông qua hoạt động khám phá khoa học về môi trường xung quanh.
7.3. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học
- Chúng tôi sử dụng phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học để kiểm
tra độ tin cậy của đề tài.
8. Những đóng góp của đề tài
- Góp phần hệ thống hóa những vấn đề lý luận về việc giáo dục kĩ năng sống
cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động khám phá khoa học về môi trường xung quanh.
- Xác định được thực trạng của việc tổ chức giáo dục nhằm hình thành kĩ năng
sống cho trẻ.
- Nghiên cứu và lựa chọn các biện pháp nhằm giáo dục các kĩ năng sống
cho trẻ.
9. Cấu trúc của một khóa luận
Khóa luận gồm có 3 phần:
Phần 1: Mở đầu
Phần 2: Nội dung
Chương 1: Cơ sở lý luận của việc giáo dục kĩ năng sống cho trẻ 5-6 tuổi thông
qua hoạt động khám phá môi trường xung quanh
Chương 2: Thực trạng giáo dục kĩ năng sống cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt
động khám phá môi trường xung quanh
5
Chương 3: Xây dựng các biện pháp giáo dục kĩ năng sống cho trẻ 5-6 tuổi
thông qua hoạt động khám phá môi trường xung quanh và bước đầu thử nghiệm sư
phạm
Phần 3: Kết luận và kiến nghị