Báo Cáo Một số biện pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng đấu thầu trong xây lắp ở Sở GTCC Hà Nội

Mở đầu

1.Tính cấp thiết của đề tài :
Hiện nay ở nước ta đang diễn ra quá trình chuyển đổi cơ chế quản lý. Các hoạt động kinh tế nói chung, của ngành xây dựng nói riêng đang chuyển sang hoạt động theo cơ chế thị trường. Chính vì vậy cạnh tranh xuất hiện là một tất yếu khách quan- trong bối cảnh đó, đấu thầu xuất hiện và phát triển không ngừng trong lĩnh vực xây dựng cơ bản.
Đấu thầu là một phương thức cạnh tranh lành mạnh, nó đảm bảo cho việc đầu tư xây dựng cơ bản đạt được hiệu quả cao và do đó nó đang trở thành một phương thức chủ yếu của quá trình giao nhận thầu hiện nay,
Tuy nhiên, đây là một hoạt động còn mới mẻ ở Việt Nam, nên những hiểu biết và việc áp dụng chế độ đấu thâù trong thực tế hiện nay đang đặt ra nhiều vấn đề cần phải giải quyết về cả phương diện lý luận và chỉ đạo thực tiễn.
Từ cách đặt vấn đề đó, với tư cách là người làm việc lâu năm trong ngành xây dựng, gắn bó với những hoạt động đấu thầu các công trình do Sở Giao thông công chính ( Sở GTCC) Hà Nội làm chủ dự án, tôi đã chọn đề tài “ Một số biện pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng đấu thầu trong xây lắp ở Sở Giao thông công chính Hà Nội “ làm luận án thạc sỹ khoa học kinh tế.
2. Mục đích nghiên cứu của luận án:
Luận án nhằm vào mục tiêu chủ yếu sau đây:
Một là : Qua nghiên cứu luận án góp phần hoàn thiện chế độ đấu thầu các công trình xây lắp trên các khía cạnh như :
- Hoàn thiện qui chế và các điều kiện đấu thầu
- Tổ chức hoạt động đấu thầu trong xây lắp.
Hai là: Đánh giá đúng thực trạng hoạt động đấu thầu hiện nay ở Sở GTCC Hà Nội
Ba là : Đưa ra một số biện pháp góp phần nâng cao chất lượng đấu thầu nhằm quản lý tốt vốn đầu tư xây dựng cơ bản ở Sở GTCC Hà Nội trong thời gian tới
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu :
Luận án đi sâu nghiên cứu quá trình áp dụng qui chế đấu thầu và hoạt động tổ chức đấu thầu trong lĩnh vực xây lắp ở Sở GTCC Hà Nội
4. Phương pháp nghiên cứu của luận án :
Để đạt được mục đích nghiên cứu đã đặt ra, trong quá trình nghiên cứu viết luận án, tác giả đã sử dụng các phương pháp như phương pháp phân tích của phép duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, phương pháp so sánh, lôgíc, phương pháp cân đối, phương pháp thống kê, mô hình hoá, phương pháp liên hệ, chi tiết hoá . để trình bày các vấn đề lý luận và thực tiễn.
5. Những đóng góp khoa học của luận án :
Khái quát hoá những vấn đề lý luận cơ bản liên quan đến đấu thầu, trên cơ sở đó đề xuất một số ý kiến nhằm hoàn thiện qui chế đấu thầu trong xây lắp.
Phân tích thực trạng đấu thầu trong xây lắp ở Sở GTCC Hà Nội, đưa ra những đánh giá khách quan về thực trạng đó.
Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng đấu thầu trong xây lắp ở Sở GTCC Hà Nội trong thời gian tới
6. Kết cấu của luận án:
Ngoài lời mở đầu và kết luận, nội dung của luận án được thể hiện qua 3 chương sau:
Chương I: Đấu thầu - Một phương thức chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng xây lắp .
Chương II: Phân tích thực trạng đấu thầu trong xây lắp ở Sở GTCC Hà Nội thời gian qua .
Chương III: Một số biện pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng đấu thầu trong xây lắp ở Sở GTCC Hà Nội.




Chương 1
Đấu thầu - một phương thức chủ yếu
nhằm nâng cao chất lượng xây lắp

1.1. THỰC CHẤT, VAI TRÒ VÀ NHỮNG THUẬT NGỮ DÙNG TRONG ĐẤU THẦU XÂY LẮP.
1.1.1. Thực chất của đấu thầu xây lắp:
Để triển khai một dự án đầu tư đã được phê duyệt, thẩm định người ta có thể áp dụng một trong ba phương thức: tự làm, chỉ định thầu hoặc đấu thầu. Trong phương thức tự làm, chủ đầu tư sẽ tự mình làm tất cả các công đoạn từ khảo sát thiết kế đến xâp lắp. Với phương thức chỉ định thầu, chủ đầu tư giao việc thực hiện công trình hay hạng mục công trình cho một tổ chức xây dựng riêng biệt. Trường hợp này, công cụ ràng buộc giữa hai bên, chủ đầu tư và tổ chức xây dựng, chính là hợp đồng xây dựng.
Đấu thầu trong xây lắp là phương thức mà chủ đầu tư sử dụng để tổ chức sự cạnh tranh giữa các nhà thầu xây dựng nhằm lựa chọn một đơn vị có khả năng thực hiện tốt nhất các yêu cầu của dự án đầu tư . Các yêu cầu đó thường là yêu cầu về mặt kinh tế - tài chính , yêu cầu về mặt kỹ thuật, yêu cầu về mặt tiến độ thi công
Thực chất của đấu thầu trong xây lắp là việc ứng dụng phương pháp xét hiệu quả kinh tế trong việc lựa chọn tổ chức thi công xây dựng. Phương pháp này đòi hỏi sự so sánh giữa các tổ chức xây dựng trên cùng một phương diện (như kỹ thuật hay tài chính ) để chọn lấy một nhà thầu đủ khả năng, sau đó lại so sánh tiếp. Kết quả cuối cùng sẽ tìm ra được một tổ chức xây dựng đáp ứng tốt nhất các yêu cầu của chủ đầu tư .
Đấu thầu xây lắp cũng là một hoạt động mua bán, nhưng nó khác những vụ mua bán thông thường ở chỗ nó mua bán công việc, ở đây người mua là chủ đầu tư và người bán là các nhà thầu. Chủ đầu tư sẽ chọn người bán nào có giá bán thấp nhất với chất lượng công việc như nhau. Thực chất của đấu thầu xây lắp cũng còn là việc tổ chức cạnh tranh trên hai phương diện: cạnh tranh giữa chủ đầu tư (bên A) và nhà thầu (bên B), và cạnh tranh giữa các nhà thầu với nhau. Theo lý thuyết về hành vi của người tiêu dùng thì trong một vụ mua bán, bao giờ người mua cũng cố gắng để mua được hàng với giá thấp nhất mà chất lượng vẫn đảm bảo; trong khi đó người bán lại cố gắng để bán được cùng mặt hàng đó với giá cao nhất, do đó nẩy sinh sự cạnh tranh giữa người mua và người bán. Giữa các nhà thầu thì họ cố gắng cạnh tranh với nhau để bán được hàng là công việc xây dựng mà họ sẽ làm cho chủ đầu tư . Kết quả cạnh tranh này là có lợi cho chủ đầu tư .
1.1.2. Những điểm giống và khác nhau giữa đấu thầu trong lĩnh vực xây lắp và trong các lĩnh vực khác.
1.1.2.1. Những điểm giống nhau giữa đấu thầu trong xây lắp và trong các lĩnh vực khác:
- Thông qua hình thức đấu thầu để lựa chọn đơn vị sản xuất có đủ năng lực về kỹ thuật, vật chất và lao động kỹ thuật để hoàn thành một công trình, một dự án, một loại sản phẩm đạt hiệu quả cao nhất.
- Về mặt tài chính có thể là bên mời thầu ứng một phần tiền trước cho bên dự thầu hoặc bên dự thầu tạm bỏ tiền ra thi công trước và sẽ được thanh toán lại sau khi công trình đã hoàn thành.
1.1.2.2. Những điểm khác nhau giữa đấu thầu trong xây lắp và trong các lĩnh vực khác.
- Sản phẩm của sản xuất xâp lắp có đặc biểm là mang tính đơn chiếc, công trình đặt tại một vị trí cố định, phục vụ cho một mục đích cụ thể, một chủ trương quản lý sử dụng, không phải là hàng hóa thông thường mua bán được trên thị trường, khối lượng vật chất, tiền vốn tiêu hao, số lao động tham gia vào quá trình sản xuất lớn gấp nhiều lần các loại sản phẩm thuộc lĩnh vực khác, một công trình có nhiều ngành nghề và tổ chức cùng tham gia.
- Thời gian hoàn thành công trình lại dài, khi đã thực hiện các bước như chuẩn bị đầu tư , chuẩn bị xây dựng . thì không thể dễ dàng thay đổi, đình hoãn. Điều đó chứng tỏ xây dựng cơ bản là một quá trình sản xuất phức tạp, đa dạng có tác dụng cũng như hậu quả lâu dài về sau. Qui mô của công trình càng lớn thì mối quan hệ với các ngành, các lĩnh vực càng phức tạp và có tác động rất lớn đến việc phân bố lại lực lượng sản xuất và dân cư, tác động đến môi sinh, môi trường và cơ sở hạ tầng kỹ thuật khác. Vì thế việc áp dụng đấu thầu trong xây dựng cơ bản không những phải đạt được tiêu chuẩn một công trình với giá thành rẻ, chất lượng cao mà còn phải đặt đấu thầu xây dựng

trong một tổng thể phát triển của nền kinh tế xã hội và đây cũng là điểm khác biệt lớn nhất giữa đấu thầu trong lĩnh vực xây dựng cơ bản so với các lĩnh vực khác.
1.1.3. Vai trò của đấu thầu trong xây lắp:
Đấu thầu là một phương thức kinh doanh có hiệu quả rất cao. Trong nền kinh tế thị trường nó càng tỏ rõ ưu thế của mình. Vai trò của nó thể hiện bằng những lợi ích không chỉ với chủ đầu tư mà cả các bên dự thầu và Nhà nước.
- Với chủ đầu tư , đấu thầu giúp cho họ tiết kiệm được vốn đầu tư , đảm bảo được đúng tiến độ và chất lượng công trình. Vì trong đấu thầu diễn ra sự cạnh tranh gay gắt giữa các nhà thầu nên chủ đầu tư sẽ chọn được nhà thầu nào có giá thấp nhất, do đó đấu thầu đã giúp chủ đầu tư tiết kiệm tối đa vốn bỏ ra mà vẫn đảm bảo được chất lượng công trình cũng như tiến độ thi công.
Phương thức này giúp chủ đầu tư nắm được quyền chủ động hoàn toàn. Chỉ khi đã có sự chuẩn bị đầy đủ, kỹ lưỡng về tất cả mọi mặt trước khi đầu tư , chủ đầu tư mới mời thầu và tiến hành đấu thầu thi công công trình.
Để đánh giá được đúng các hồ sơ dự thầu đòi hỏi các cán bộ của chủ đầu tư phải có trình độ nhất định. Việc quản lý một dự án đầu tư với bên B là một nhà thầu cũng đòi hỏi các cán bộ đó phải tự nâng cao trình độ của mình về các mặt để đáp ứng yêu cầu của thực tế. Kết quả là thúc đẩy việc nâng cao trình độ, năng lực của đội ngũ cán bộ kinh tế, kỹ thuật của chủ đầu tư .
- Với các nhà thầu, trước hết cơ chế đấu thầu sẽ phát huy được tính chủ động trong việc tìm kiếm các cơ hội tham gia dự thầu. Họ sẽ phải tích cực tìm kiếm các thông tin về các công trình đang mời thầu trên các phương tiện thông tin đại chúng, gây dựng các mối quan hệ với các tổ chức trong và ngoài nước, tự tìm cách tăng cường uy tín của mình để có thể biết được các cơ hội dự thầu và ngoài ra còn có khả năng được chỉ định thầu.
Việc tham dự đấu thầu, trúng thầu và thực hiện dự án đầu tư theo hợp đồng làm cho nhà thầu phải tập trung đồng vốn của mình vào một trọng điểm đầu tư . Việc tập trung vào dự án đầu tư cũng sẽ giúp cho nhà thầu nâng cao được năng lực kỹ thuật, công nghệ của mình theo yêu cầu của công trình. Ngay từ quá trình đấu thầu, nếu trình độ kỹ thuật, công nghệ của nhà thầu không cao thì đã khó có cơ hội trúng thầu, mà nếu có trúng thầu thì cũng do trình độ thi công, năng lực dự toán nhà thầu rất dễ bị lỗ. Thực tế này đòi hỏi các nhà thầu phải không ngừng nâng cao trình độ về mọi mặt của mình.
Việc tham gia đấu thầu và quản lý một dự án rất phức tạp. Công việc trong thực tế sẽ giúp cho nhà thầu hoàn thiện được các mặt tổ chức, quản lý của mình, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ của công ty. Công ty sẽ có điều kiện hoàn thiện các mặt quản lý về lao động, vật tư, máy móc thiết bị, quản lý tài chính .
Với Nhà nước, hoạt động đấu thầu thể hiện vai trò của nó trên hai khía cạnh.
Thứ nhất, nó nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn tập trung (vốn từ ngân sách Nhà nước). Rõ ràng là đấu thầu dựa trên cơ sở cạnh tranh giữa các nhà thầu trên mọi mặt của dự án đầu tư (tài chính , kỹ thuật, lao động .) nên nó thúc đẩy các công ty tìm cách tăng cường hiệu quả, trình độ về mọi mặt. Trực tiếp hơn, qua đấu thầu, chủ đầu tư sẽ chọn được nhà thầu cung cấp sản phẩm, dịch vụ với giá rẻ nhất mà chất lượng vẫn đảm bảo. Tức là hiệu quả sử dụng nguồn vốn tập trung trong trường hợp dùng vốn từ ngân sách của Nhà nước là cao nhất. Trong năm 1997, nhờ áp dụng phương thức đấu thầu trong bốn nhóm dự án được phê duyệt theo Điều lệ quản lý Đầu tư và xây dựng (bao gồm những dự án do Nhà nước cân đối vốn đầu tư , dự án của các doanh nghiệp nhà nước, dự án do Nhà nước bảo lãnh vay vốn và dự án sử dụng các nguồn vốn ODA), tổng vốn đầu tư thực phải bỏ ra chỉ bằng 82% tổng vốn đầu tư dự toán ban đầu. Còn với các dự án liên doanh và hợp đồng hợp tác kinh doanh với nước ngoài, nhờ đấu thầu nên cũng tiết kiệm được trên 5% tổng vốn đầu tư .
Thứ hai, đấu thầu góp phần đổi mới quản lý hành chính Nhà nước với hoạt động đầu tư và xây dựng. Trước tiên, trong xây dựng cũng như trong các ngành kinh tế khác, Nhà nước quản lý toàn bộ, Nhà nước quyết định việc xây dựng những công trình nào, vốn bao nhiêu, giải pháp kỹ thuật như thế nào, thời gian bao lâu, ai thi công, vật tư thiết bị lấy ở đâu . Bây giờ, với cơ chế đấu thầu Nhà nước chỉ còn quản lý sản phẩm cuối cùng, tức là công trình hoàn chỉnh với chất lượng đảm bảo. Việc thi công như thế nào, vật tư mua ở đâu, thời gian thi công từng hạng mục và đặc biệt là tổng số vốn đầu tư hay giá của công trình là tùy thuộc vào từng nhà thầu khác nhau. Trách nhiệm của các cơ quan quản lý Nhà nước về xây dựng giờ đây chủ yếu chuyển sang việc nghiên cứu ban hành các chính sách qui chuẩn về xây dựng để điều tiết lĩnh vực này.