Thạc Sĩ Mô tả một số triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng của bệnh nhân lao màng não người lớn theo ba giai

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC



MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ 1
Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3
1.1 Sơ lược về lịch sử nghiên cứu bệnh lao màng não và các giai đoạn của bệnh. 3
1.1.1 Nghiên cứu về lao màng não 3
1.1.2 Nghiên cứu về các giai đoạn lao màng não 5
1.2 Cơ chế bệnh sinh của lao màng não. 6
1.3 . Giải phẫu bệnh của lao màng não. 9
1.3.1 Thể lan rộng 9
1.3.2 Thể khu trú 10
1.4 Biểu hiện lâm sàng của bệnh lao màng não 10
1.4.1 Triệu chứng lâm sàng 10
1.4.2 Phân chia giai đoạn lâm sàng lao màng não 14
1.5 Triệu chứng cận lâm sàng của bệnh lao màng não 15
1.5.1 Xét nghiệm dịch não tuỷ 15
1.5.2 X - quang 17
1.5.3 Phản ứng Mantoux. 17
1.5.4 Xét nghiệm công thức máu 17
1.5.5 Điện giải đồ 18
1.5.6 Xét nghiệm đờm 18
1.6 Điều trị LMN 18

Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 20
2.1 Đối tượng nghiên cứu 20
2.1.1 Bệnh nhân nghiên cứu 20
2.1.2 Tiêu chuẩn lựa chọn 20
2.1.3 Tiêu chuẩn loại trừ 21
2.2 Địa điểm và thời gian nghiên cứu 21
2.2.1 Địa điểm nghiên cứu 21
2.2.2 Thời gian nghiên cứu 21
2.3 Phương pháp nghiên cứu 21
2.3.1 Thiết kế nghiên cứu 21
2.3.2 Cỡ mẫu nghiên cứu 21
2.3.3 Phương pháp thu thập số liệu 21
2.3.4 Các biến số nghiên cứu 22
2.4 Các kỹ thuật được sử dụng trong nghiên cứu 25
2.4.1 Xét nghiệm công thức máu 25
2.4.2 Xét nghiệm điện giải đồ 25
2.4.3 Xét nghiệm đờm 26
2.4.4 Chọc thăm dò và xét nghiệm dịch não tuỷ 26
2.4.5 Phản ứng Mantoux 28
2.4.6 X quang phổi 28
2.4.7 Chụp cắt lớp vi tính 29
2.5 Xử lý số liệu 29
2.6 Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu 30

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 32
3.1 Đặc điểm lâm sàng 32
3.1.1 Phân bố ba giai đoạn bệnh theo tuổi. 32
3.1.2 Phân bố ba giai đoạn bệnh theo giớ 28
3.1.3 Thời gian chẩn đoán bệnh của ba giai đoạn 34
3.1.4 Chỉ số BMI của ba giai đoạn bệnh. 34
3.1.5 Triệu chứng lâm sàng 35
3.2 Đặc điểm cận lâm sàng 3 giai đoạn 39
3.2.1 Dịch não tuỷ 39
3.2.2 X -quang. 42
3.2.3 Phản ứng Mantoux. 43
3.2.4 Công thức máu 44
3.2.5 Điện giải đồ 45
3.2.6 Xét nghiệm đờm 46
3.3 Liên quan giữa triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng ở mỗi giai đoạn 46
3.3.1 Liên quan giữa mức độ sốt và số lượng bạch cầu 46
3.3.2 Liên quan giữa liệt 1/2 người và kết quả chụp cắt lớp vi tính sọ não 47
3.3.3 Liên quan giữa kết quả phản ứng Mantoux và chỉ số BMI 48
3.3.4 Liên quan giữa kết quả xét nghiệm vi khuẩn lao trong DNT và x - quang phổi chuẩn 48
3.3.5 Liên quan giữa kết quả XNVK lao và nồng độ protein trong DNT 49
3.3.6 Liên quan giữa kết quả XNVK lao và SLTB trong DNT 50
3.3.7 Liên quan giữa nồng độ protein và số lượng tế bào trong DNT 50

Chương 4: BÀN LUẬN 51
4.1 Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng 51
4.1.1 Phân bố ba giai đoạn LMN theo tuổi 51
4.1.2 Phân bố ba giai đoạn LMN theo giới 51
4.1.3 Thời gian chẩn đoán bệnh 52
4.1.4 Chỉ số BMI của ba giai đoạn bệnh 53
4.1.5 Các triệu chứng lâm sàng ba giai đoạn của bệnh 53
4.1.6 Các triệu chứng cận lâm sàng ba giai đoạn của bênh 58
4.2 Mối liên quan giữa một số triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng 66
4.2.1 Liên quan giữa mức độ sốt và số lượng bạch cầu 66
4.2.2 Liên quan giữa liệt 1/2 người và kết quả chụp cắt lớp vi tính sọ não 66
4.2.3 Liên quan giữa kết quả phản ứng Mantoux và chỉ số BMI 67
4.2.4 Liên quan giữa kết quả xét nghiệm vi khuẩn lao trong dịch não tuỷ và X.quang phổi chuẩn 67
4.2.5 Liên quan giữa kết quả XNVK lao và protein trong DNT 68
4.2.6 Liên quan giữa kết quả XNVK lao và SLTB trong DNT 68
4.2.7 Liên quan giữa nồng độ protein và số lượng tế bào trong DNT 68
KẾT LUẬN 69
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC



ĐẶT VẤN ĐỀ

Bệnh lao là một bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn lao có tên khoa học là Mycobacterium Tubeculosis gây ra. Ngày nay bệnh lao còn phổ biến ở các nước đang phát triển trong đó có Việt Nam, lứa tuổi mắc bệnh lao nhiều là lứa tuổi lao động nên bệnh lao có ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống kinh tế và xã hội.
Bệnh lao trên lâm sàng rất đa dạng, vi khuẩn lao có thể tấn công bất cứ cơ quan nào trong cơ thể con người như: hô hấp, tiờu hoỏ, tuần hoàn, tiết niệu, thần kinh, cơ xương khớp .Trong đó lao màng não (LMN) là thể lao ngoài phổi nặng nhất [33], [47], [53]. Trước đây LMN hay gặp ở các nước đang phát triển, ngày nay gặp cả ở những nước đã phát triển như Mỹ, châu Âu .Sự bùng nổ của đại dịch HIV/AIDS đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến tình hình dịch tễ bệnh lao. Do tính chất nghiêm trọng của bệnh LMN nờn đã được nhiều nhà nghiên cứu trên thế giới quan tâm [35], [36], [38], [60], [92]. Những nghiên cứu đều cho thấy bệnh LMN có tỷ lệ tử vong cao, biến chứng và di chứng nhiều ở những bệnh nhân được điều trị ở giai đoạn muộn. Lâm sàng LMN được chia làm ba giai đoạn (chủ yếu dựa vào tình trạng tri giác của người bệnh): giai đoạn I người bệnh hoàn toàn tỉnh táo, giai đoạn II người bệnh có biểu hiện rối loạn ý thức nhẹ, sang giai đoạn III tình trạng rối loạn ý thức nặng nề người bệnh mê sảng hoặc hôn mê [32], [61]. Chẩn đoán LMN sớm là rất quan trọng, giúp cho việc điều trị sớm, giảm tỷ lệ tử vong, hạn chế biến chứng và di chứng cho người bệnh [30], [41], [57], [59], [69], [71]. Nghiên cứu về triệu chứng lâm sàng ở từng giai đoạn của bệnh (nhất là ở giai đoạn I) khi chưa có biểu hiện rõ triệu chứng màng não sẽ góp phần vào việc chẩn đoán sớm LMN.
Ngày nay đã có nhiều tiến bộ trong chẩn đoán LMN như áp dụng các kỹ thuật PCR, ELISA để tìm vi khuẩn lao trực tiếp hoặc gián tiếp trong dịch não tuỷ có độ nhạy và độ đặc hiệu cao hơn hẳn các kỹ thuật cổ điển như nhuộm soi trực tiếp, nuôi cấy [6], [8], [12], [46], [77]. Tuy nhiờn các kỹ thuật này chỉ có thể tiến hành được ở tuyến trung ương, trong các labo hiện đại, chi phí cũng khá cao và chưa có điều kiện áp dụng rộng rãi.
Ở nước ta đã có nhiều nghiên cứu về LMN nhưng rất ít có nghiên cứu mô tả đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của ba giai đoạn bệnh: các triệu chứng lâm sàng nào hay gặp ở mỗi giai đoạn (ngoài dấu hiệu tri giác), thay đổi DNT ở từng giai đoạn có khác nhau về các thành phần sinh hoá, tế bào, khả năng tìm thấy vi khuẩn lao trong DNT? . Từ thực tế trên đây chúng tôi nghiên cứu đề tài này nhằm hai mục tiêu sau:
1. Mô tả một số triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng của bệnh nhân lao màng não người lớn theo ba giai đoạn lõm sàng.
2. Xác định mối liên quan của một số triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng ở mỗi giai đoạn bệnh.