Tài liệu Lý luận chung về huy động vốn cho sự phát triển kinh tế ở Việt Nam hiện nay

Đề tài: Lý luận chung về huy động vốn cho sự phát triển kinh tế ở Việt Nam hiện nay

LỜI NÓI ĐẦU
Sau 10 năm thực hiện đường lối Đổi mới của Đảng, nền kinh tế nước ta đã chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo cơ chế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước theo định hướng XHCN; các thành phần kinh tế được bình đẳng và tự do cạnh tranh với nhau trong khuôn khổ pháp luật.
Cơ chế kinh tế mới đã có những tác động tích cực. Các tổ chức thuộc mọi thành phần kinh tế đã tăng nhanh cả số lượng lẫn chất lượng. Có vốn đầu tư để phát triển Việt Nam sẽ nhanh chóng dùng nó để xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển kinh tế và từ đó có cơ sở để phát triển kinh tế nhanh chóng sánh vai với khu vực và trên thế giới. Như vậy vốn có thể coi như một yếu tố không thể thiếu được đối với sự phát triển của một đất nước.
Với mục đích vận dụng các kiến thức đã học vào giải quyết vấn đề vốn cho doanh nghiệp Nhànước, em chọn đề tài này Lý luận chung ve huy động vốn cho sư phát triển kinh tế ở Việt Nam hiện nay
I. Đặt vấn đềII. Nội dung
Chương 1: Lý luận chung về huy động vốn cho phát triển kinh tế ở việt nam hiện nay
I. Những vấn đề chung về vốn đầu tư.

Vốn đầu tư là vốn được sử dụng để thực hiện mục đích đầu tư đã dự tính. Hiện nay ở các nước đang phát triển kể cả nước ta chưa có sự thống nhất nhận thức về bản chất, vai trò của vốn cũng như các hình thức biểu hiện nó. Vì vậy khi đứng trước thực trạng thiếu vốn của nền kinh tế, có ý kiến cho rằng cần phải phát hành tiền cho hoạt dộng đầu tư hoặc có ý kiến khác cho rằng cần tiến hành vay vốn nước ngoài trong đó không chỉ vay cho nhu cầu sản xuất mà còn vay cho cả nhu câù tiêu dùng. Do vậy để huy động và sử dụng vốn đầu tư một trong những vấn đề cần thiết đặt ra là phải có sự thống nhất nhận thức về vốn:
-Vốn là giá trị thực của tài sản hữ hình và vô hình. Tài sản hữu hình gồm 2 bộ phận chính: bộ phận thứ nhất là tài sản phục vụ trực tiếp sản xuất như máy móc thiết bị công cụ nhà xưởng ; bộ phận thứ hai là những tài sản không trực tiếp phục vụ sản xuất như nhà ở, trụ sở, cơ quan. Bộ phận thứ nhất có vai trò to lớn và quyết định đến quá trình làm tăng tổng sản phẩm đầu ra nhiều hơn so với bộ phận thứ hai. Điều này gợi ý rằng việc hoạt động vốn và sử dụng vốn cần tập trung vào việc làm tăng tài sản hữu hình là những năng lực sản xuất. Đối với các nước đang phát triển kể cả nước ta chưa tự sản xuất và chế tạo ra được đủ máy móc thiết bị thì vấn đề đặt ra là cần phải tăng cường xuất khẩu nguyên vật liệu, sản phẩm sơ chế, hàng tiêu dùng để có nguồn ngoại tệ và phát triển nhập khẩu các tư liệu sản xuất bằng việc giảm tiêu dùng trong nước, hạn chế nhập khẩu hàng tiêu dùng. Đồng thời khi trình độ công nghệ đạt mức đủ khả năng sản xuất các tư liệu sản xuất trong nước thì cần tập trung vào đầu tư để tạo ra các tư liệu sản xuất không vay nước ngoài để tiêu dùng, chỉ vay để nhập khẩu tư liệu sản xuất tài sản vô hình như : bằng phát minh sáng chế, bản quyền, chi phí nhân công phát triển cùng với tài sản hữu hình nên trên đều là kết quả của quá trình bỏ vốn theo mục đích đầu tư. Các tài sản này chính là cơ sở đảm bảo cho quá trình phát triển của tổng sản phẩm đầu ra và do vậy làm tăng nguồn vốn đầu tư cho quá trình đầu tư tiếp theo. Đó là lý do về sự cần thiết phải nhận thức vốn là giá trị thực của tài sản hữu hình và vô hình.
-Vốn là hàng hóa cũng giống hàng hoá khác ở chỗ đều có giá trị và giá trị sử dụng, có chủ sở hữu và là một yếu tố đầu vào của quá trình sản xuất như các yếu tố đầu vào sản xuất khác. Nhưng vốn khác hàng hoá ở chỗ:
+ Vốn là yếu tố đầu vào phải tính chi phí như hàng hoá khác nhưng bản thân nó lại được cấu thành trong đầu ra của nền kinh tế.
+ Có thể tách rời quyền sở hữu vốn với quyền sử dụng vốn trả hay còn gọi là lãi suất, trên phương diện người sử dụng vốn thì phải chi phí sử dụng vốn hay còn gọi là mua quyền sử dụng vốn. Việc huy động vốn phải chú ý đÕn các mối quan hệ lợi Ých và giá mua và bán quyền sử dụng vốn nếu không sẽ rất khó khăn hoặc không huy động được vốn .
+ Chi phí vốn phải quan niệm như chi phí sản xuất khác kể cả trường hợp vốn tự có nếu phần vốn đầu tư sau khi tính toán thấy rằng không thu được chi phí vốn
hay do bị mất mát chi phí cơ hội thì họ sẽ đầu tư ở chỗ khác( đầu tư gián tiếp )
- Dưới dạng tiền tệ vốn được định nghĩa là khoản tích luỹ là một bộ phận của thu nhập chưa được tiêu dùng. Bộ phận thu nhập này đại diện cho một lượng giá trị hàng hoá tài sản dịch vụ nằm trong tổng sản phẩm đầu ra. Vì vậy không thể phát hành tiền bỏ vào đầu tư như ý kiến của một số người đề nghị. Như vậy vốn được biểu hiện bằng tiền nhưng tiền phải vận động trong môi trường của hoạt dộng đầu tư kinh doanh và sinh lời thì tiền mới được coi là vốn tiền đem ra dùng hàng ngày, đưa vào cất trữ thì người sở hữu tiền đó phải trả phải trả cho việc làm này đó là hy sinh tiền lãi và và lợi nhuận do việc giữ tiền cất trữ.
Vốn có giá trị về mặt thời gian, vốn phải được tích tụ giá vốn( lãi suất ) là giá trị để mua được quyền sử dụng vốn được tính bằng tỷ lệ phần trăm so với vốn theo đơn vị thời gian ( tháng, quý, năm, 10 năm ). Giá này cho ta một cách nhìn đối với vốn đó là quan hệ đặc biệt của nó đối với thời gian. Thời gian dài lãi suất tín dụng sẽ cao hơn lãi suất của thời gian ngắn. Chính nhờ có sự tách rời quyền sở hữu vốn và quyền sử dụng theo thời gian đã làm cho vốn có thể tích tụ vận động và lưu thông trong đầu tư kinh doanh và sinh lời. Nói cách khác là quá trình vận động cần tích tụ vốn theo thời gian đã làm cho vốn được hình thành từ những khoản tiết kiệm nhỏ hoặc khoản vốn chưa có cơ hội đầu tư và chuyển đến những nhà đầu tư.
è Vốn đầu tư là giá trị tài sản xã hội được bỏ vào đầu tư nhằm mang lại hiệu quả trong tương lai.

2. Sự cần thiết của việc huy động vốn cho sự phát triển kinh tế Việt Nam hiện nay.

Với nền kinh tế như Việt Nam hiện nay,việc có vốn đang là một nhu cầu cấp thiết. Để trở thành một nước phát triển trong khu vực cũng như trên thế giới
Con đường ngắn nhất chỉ có thể là làm cách nào để huy động được vốn đầu tư nhằm cung cấp cho nền kinh tế.Trước đây khi còn thực hiện cơ chế kinh tế kế hoạch hoá tập trung nhà nước nắm toàn quyền quản lý cũng như kiểm soát thì việc huy động vốn là rất khó khăn. Chủ yếu huy động vốn qua các kênh ở trong nước hoặc không thì cũng là những viện trợ không hoàn laị của các chính phủ các nước khác tài trợ cho Việt Nam, hoặc kênh huy động khác là vay nợ nước ngoài nhưng nguồn vốn này đã bộc lộ hạn chế lớn đó là việc nợ nước ngoài quá nhiều. Khi nhà nước đổi mới cơ chế kinh tế năm 1986 từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung bao cấp sang nền kinh tế thị trường thì việc huy động vốn trở nên dễ dàng hơn. Đã có hàng trăm các doanh nghiệp nước ngoài đã đến Việt Nam đầu tư phát triển kinh tế. Có thể nói Việt nam rất vui mừng khi được đón tiếp và hoan nghênh các nhà đầu tư. Một lý do rất đơn giản cho việc đó là vì Việt Nam rất coi trọng những nguồn vốn này. Có vốn đầu tư để phát triển Việt Nam sẽ nhanh chóng dùng nó để xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển kinh tế và từ đó có cơ sở để phát triển kinh tế nhanh chóng sánh vai với khu vực và trên thế giới. Như vậy vốn có thể coi như một yếu tố không thể thiếu được đối với sự phát triển của một đất nước.

3. Những nguồn vốn có thể huy động được đối với sự phát triển kinh tế Việt Nam hiện nay.

Kinh nghiệm các nước phát triển trên thế giới cho thấy rằng vốn là một nhu cầu vô cùng cần thiết đối với sự phát triển kinh tế. Nguồn vốn đầu tư là một yếu tố đầu vào của sản xuất. Muốn đạt được tốc độ tăng trưởng GNP theo dự tính thì cần phải giải quyết mối quan hệ cung, cầu về vốn và các yếu tố khác. Ở hầu hết các nước đang phát triển thường theo quy luật chung là lượng cầu về vốn lớn hơn nhiều so với lượng cung về vốn, tức là nền kinh tế luôn trong tình trạng thiếu vốn để đầu tư cho hoạt động sản xuất kinh doanh và các nhu cầu khác. Để đạt được tốc độ tăng trưởng kinh tế thì muốn khai thác tốt nhất các nhân tố cung về vốn để nhằm thoả mãn nhu cầu vốn trong toàn bộ nền kinh tế, mỗi nước đều có một chiến lược riêng song đều phải đi vào khai thác 2 luồng vốn chủ yếu sau :

3.1 Nguồn vốn trong nước :

Bao gồm các nguồn thu được từ ngân sách nhà nước các tổ chức tài chính trung gian, thị trường vốn , thị trường chứng khoán, và nguồn vốn từ các hoạt động sản xuất kinh doanh có hiệu quả Sau đây chúng ta sẽ nghiên cứu từng nguồn vốn :

3.1.1 Ngân sách nhà nước.

Là nguồn mà nhà nước có thể trực tiếp kế hoạch hoá và điều hành, cũng là nguồn có tác dụng tạo ra các công trình trọng điểm của đất nước, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, đầu tư vào những lĩnh vực, những địa bàn mà các thành phần kinh tế khác không làm được hoặc không muốn làm ; có tác dụng là nguồn vốn để thu hút các nguồn vốn khác. Nguồn vốn ngân sách nhà nước bao gồm nguồn vốn thuộc ngân sách nhà nước tập trung và nguồn vốn ODA. Nguồn vốn ngân sách tập trung chỉ chiếm dưới 10% tổng số vốn đầu tư xã hội và phụ thuộc vào cân đối thu chi ngân sách. Trong điều kiện thu ngân sách còn hạn hẹp, dân cư đầu tư trực tiếp còn Ýt, thường gửi vào ngân hàng và kênh đầu tư của ngân sách còn đang trầm lắng thì cần tăng tỷ lệ bội chi ngân sách dành cho đầu tư, phát hành công trái, trái phiếu, kỳ phiếu để đầu tư thay cho dân cư là cần thiết. Song đây là nguồn vốn dễ bị co kéo dần đến đầu tư dàn trải, dở dang nhiều, dÔ bị tác động bởi cơ chế “xin–cho”, dễ lãng phí, thất thoát cần được khắc phục.

3.1.2 Nguồn vốn thu được từ kênh các tổ chức tài chính trung gian : Nguồn này rất linh hoạt, uyển chuyển gần như không có giới hạn.

3.1.2.1 Chức năng của các tổ chức tài chính trung gian

Cũng như thị trường tài chính, các tổ chức tài chính trung gian thực hiện chức năng dẫn vốn từ người có vốn tới những người cần vốn, nhưng khác với tài chính trực tiếp trong thị trường tài chính , các trung gian tài chính thực hiện quá trình dẫn vốn thông qua một chiếc cầu nối, có nghĩa là để người cần vốn đến được người có vốn phải thông qua người thứ ba. Mét trung gian tài chính đứng giữa người cho vay và người vay và giúp chuyển vốn từ người này sang người kia được gọi là tài chính gián tiÕp. Chúng thực hiện những chức năng chủ yếu sau :
- Chức năng tạo vốn : để có thể cho vay hoặc đầu tư, các trung gian tài chính tiến hành huy động vốn tạm thời nhàn rỗi trong nền kinh tế hình thành các quỹ tiền tệ tập trung, phương thức huy động vốn hoặc theo thể thức tự nguyện thông qua cơ chế lãi suất, hoặc theo thể thức bắt buộc qua cơ chế điều hành của chính phủ. Với chức năng này các trung gian tài chính đem lại lợi Ých cho chính mình và cho phần lớn những người có khoản tiết kiệm, để dành.
- Chức năng cung ứng vốn cho nền kinh tế : Tiền vốn được huy động từ người có vốn là để thực hiện mục tiêu cung ứng vốn cho những người cần nó. Trong nền kinh tế thị trường , người cần vốn là các doanh nghiệp, Chính phủ, các tổ,cá nhân trong và ngoài nước. Với chức năng này các tổ chức tài chính trung gian đáp ứng chính xác và đầy đủ, kịp thời nhu cầu tài trợ vốn cho các cá nhân và doanh nghiệp.
- Chức năng kiểm soát : các trung gian tài chính thực hiện chức năng kiểm soát nhằm giảm tới mức tối thiểu vấn đề lựa chọn đối nghịch và rủi ro đạo đức do thông tin không cân xứng gây ra ; yêu cầu của chức năng này là các trung gian tài chính phải thường xuyên hoặc định kỳ liểm soát trước, trong và sau khi cho vay các doanh nghiệp.
3.1.2.2 Vai trò của các tổ chức tài chính trung gian.
Các trung gian tài chính ngày càng giữ vị trí quan trọng trong hệ thống tài chính. Nó thực sự đem lại lợi Ých trọn vẹn và đầy đủ cho cả người có vốn, người cần vốn, cho cả nền kinh tế xã hội và bản thân các tổ chức tài chính trung gian.
- Hoạt động của các trung gian tài chính góp phần giảm bớt những chi phí thông tin và giao dịch lớn cho mỗi cá nhân tổ chức và toàn bộ nền kinh tế.
- Do chuyên môn hoá và thành thạo trong nghề nghiệp, các tổ chức tài chính trung gian đáp ứng đầy đủ, chính xác và kịp thời yêu cầu giữa người cần vốn và người có vốn.
- Do cạnh tranh, đan xen và đa năng hoá hoạt động, các trung gian tài chính thường xuyên thay đổi lãi suất một cách hợp lý, làm cho nguồn vốn thực tế được tài trợ cho đầu tư tăng lên mức cao nhất.
- Thực hiện có hiệu quả các dịch vụ tư vấn, môi giới, tài trợ, trợ cấp và phòng ngừa rủi ro.
Các trung gian tài chính ở Việt Nam : ở Việt Nam với quan điểm thiết lập hệ thống trung gian tài chính theo hướng đa dạng hoá, đa năng hoá, thể hiện trong hệ thống các văn bản pháp luật như luật các tổ chức tín dụng, các nghị định của chính phủ đã hình thành hệ thống tài chính trung gian khá đa dạng gồm có hai khối đó là các ngân hàng và các tổ chức tài chính phi ngân hàng.
Muốn huy động ngày càng nhiều vốn qua các tổ chức tài chính trung gian từ các đơn vị sản xuất kinh doanh, các tổ chức có nguồn vốn tạm nhàn rỗi nhất là nguồn vốn trong dân cư, hộ gia đình thì cần có những chính sách thật thích hợp để họ đưa vốn của mình vào các ngân hàng, các tổ chức tài chính tín dụng hoặc đầu tư trực tiếp vào các doanh nghiệp. Trong nền kinh tế thị trường các nguồn vốn phải khai thông và tìm mọi biện pháp huy động cho phát triển kinh tế.

3.1.3 Nguồn vốn thông qua thị trường vốn, thị trường chứng khoán.

Thị trường vốn, thị trường chứng khoán đóng vai trò thu hót, huy động các nguồn tài chính nhàn rỗi để đáp ứng cho nhu cầu phát triển kinh tế xã hội. Thông qua thị trường vốn, thị trường chứng khoán với cơ chế hoạt động nó thu hút và chuyển giao các khoản tiền nhàn rỗi phân tán thành nguồn vốn lớn để trở thành vốn sản xuất tài trợ kịp thời cho sự phát triển kinh tế xã hội, là chiếc cầu trực tiếp giữa dự trữ và đầu tư. Sự tài trợ của thị trường vốn hay thị trường chứng khoán có thể trực tiếp hay gián tiếp. Các tác nhân thừa vốn hay thiếu vốn không tài trợ trực tiếp cho các tác nhân thiếu vốn là người chi tiêu cuối cùng mà thông qua các tổ chức tài chính, ngân hàng đóng vai trò trung gian. Các trung gian tài chính phát hành các chứng khoán của mình để thu gom vốn và sau đó tài trợ cho những tác nhân thiếu vốn. Thị trường vốn đóng vai trò thúc đẩy, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, giúp cho việc luân chuyển vốn từ khu vực kém hiệu quả sang khu vực kinh doanh có hiệu quả. Mở ra khả năng cho người có tiền nhàn rỗi tự do lựa chọn hình thức và lĩnh vực để thu lợi nhuận cao và vốn sẽ luân chuyển linh hoạt trong nền kinh tế. Việc hình thành và phát triển thị trường vốn của một nước nằm trong xu thế quốc tế hoá nền kinh tế, tạo diều kiện cho nền kinh tế hoà nhập với nền kinh tế thế giới. Hoạt động của thị trường tài chính tạo điều kiện cho cácnhà đầu tư nước ngoài có thể mua trái phiếu trực tiếp trên thị trường vốn. Thị trường vốn tạo điều kiện thu hút vốnnước ngoài. Thị trường vốn, thị trường chứng khoán nhà nước thực hiện tốt chính sách tài chính, tiền tệ trong việcđiều hoà các nguồn vốn cho các hoạt động kinh tế, xã hội. Đồng thời thị trường vốn và thị trường chứng khoán còn đóng vai trò huy động vốn rất mạnh mẽ cho đầu tư phát triển kinh tế và sự hình thành thị trường này là một quy luật của tất cả các nước có nền kinh tế thị trường ở một mức độ phát triển nào đó.

3.1.4 Nguồn vốn thu được từ hoạt động sản xuất kinh doanh có hiệu quả.

Mét sai lầm lớn nếu mọi đơn vị sản xuất kinh doanh trong nền kinh tế chỉ lo tìm nguồn đầu tư bên ngoài doanh nghiệp của mình để phục vụ cho quá trình phát triển sản xuất kinh doanh mà không biết tận dụng khai thác sử dụng có hiệu quả nguồn vốn đã có tại doanh nghiệp để phát triển. Nguồn vốn của từng đơn vị phải được bảo toàn và phát triển vì nó là yêu cầu tồn tại của doanh nghiệp sản xuất kinh doanh trong nền kinh tế thị trường, nếu mất dần vốn đồng nghĩa với nguy cơ bị phá sản. Trong hoạt động sản xuất kinh doanh mỗi đơn vị chỉ có một số vốn nhất định. Thông thường vốn cho nhu cầu hoạt động kinh doanh của một doanh nghiệp vượt quá khả năng vốn tự có của doanh nghiệp. Vì thế ngoài khả năng tự tài trợ doanh nghiệp còn phải huy động vốn từ bên ngoài để phát triển mở rộng sản xuất kinh doanh. Trong trường hợp này huy động vốn từ bên ngoài càng gắn chặt với yêu cầu sử dụng vốn có hiệu quả vì không ai dại gì bỏ vốn vào nơi không có khả năng phát triển hoặc có nguy cơ mất vốn nếu điều đó chắc chắn. Sử dụng có hiệu quả đồng vốn đồng nghĩa với doanh nghiệp đó tồn tại và đứng vững trong nền kinh tế thị trường với sự cạnh tranh mãnh liệt để tồn tại. Sản phẩm làm ra được tiêu thụ , sản lượng , lợi nhuận ngày càng cao sản xuất kinh doanh ngày càng mở rộng, thực hiện nghĩa vụ thuế với nhà nước ngày càng lớn. Chính khi đó sẽ là điều kiện tốt để thu hút thêm vốn đầu tư. Để bảo toàn và phát triển vốn ở từng đơn vị là sự vận dụng tổng hợp rất nhiều vấn đề. Song vấn đề cần lưu ý nhất là phải biết giải quyết tốt mối quan hệ giữa tiêu dùng và tích luỹ, giữa tiết kiệm và đầu tư trong quá trình sản xuất kinh doanh. Sử dụng tiết kiệm hiệu quả các nguồn vốn của đơn vị mình trong chừng mực nào đó cũng chính là phát triển vốn.

3.2 Nguồn vốn nước ngoài : Bao gồm :

3.2.1 Nguồn vốn viện trợ phát triển (ODA).

-ODA là gì ?
ODA (oficial development asistance) là nguồn hỗ trợ của các nước phát triển, các tổ chức tài chính, các tổ chức phi chính phủ, dành cho các nước đang và chậm phát triển nhằm giúp các nước này tăng trưởng kinh tế và phát triển bền vững. Trong một số trường hợp, ODA giúp các nước vượt qua khủng hoảng kinh tế hoặc tái xây dựng đất nước do chiến tranh

-Tầm quan trọng của ODA với kinh tế Việt Nam

Đối với Việt Nam, ODA có tầm quan trọng đặc biệt, giúp chúng ta giải quyết tình trạng cơ sở hạ tầng lạc hậu, và phân bố không đồng đều, xoá bớt sự cách biệt về phát triển kinh tế giữa các vùng lãnh thổ trong cả nước, giữa thành thị và nông thôn góp phần đẩy nhanh quá trình công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước. Nghị quyết đại hội VII của Đảng đã khẳng định : ” Tranh thủ thu hút nguồn tài trợ chính thức (ODA) đa phương và song phương, tậo trung chủ yếu cho việc xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế và xã hội, nâng cao trình độ khoa học, công nghệ và quản lý, đồng thời dành một phần tín dụng đầu tư cho các ngành nông, lâm, ngư nghiệp, sản xuất hàng tiêu dùng. Ưu tiên dành viện trợ không hoàn lại cho những vùng chậm phát triển ”
Thời gian qua, số các dự án ODA trong nông nghiệp , nông thôn còn Ýt chưa được quan tâm khai thác và sử dụng cá hiệu quả. Vì vậy, việc đẩy mạnh thu hút và sử dụng có hiệu quả ODA vào phát triển nông nghiệp, nông thôn Việt Nam đang là đòi hỏi hết sức cấp bách.

3.2.2 Nguồn vốn từ thu hút trực tiếp nước ngoài (FDI).