Tài liệu Luật so sánh và thực tiễn xây dựng Luật doanh nghiệp Việt Nam '

1. Một số nét khái quát pháp luật về
doanh nghiệp của một số nước trên thế giới
1.1. Pháp luật về doanh nghiệp của Cộng hòa Pháp và Cộng hoà liên bang Đức Theo pháp luật Cộng hòa Pháp và Cộng
hòa liên bang Đức, doanh nghiệp được chia
thành hai nhóm cơ bản là doanh nghiệp cá nhân và công ti.
Doanh nghiệp cá nhân (Enterprise individuelle) là loại doanh nghiệp được đầu tư và quản lí bởi một cá nhân duy nhất. Thông thường doanh nghiệp cá nhân phải được đăng kí tư cách thương gia (merchant) vào danh bạ thương mại tại tòa án thương mại. Doanh nghiệp cá nhân có những đặc điểm như: 1) Doanh nghiệp cá nhân không cần có điều lệ; cá nhân chủ doanh nghiệp có quyền quyết định cơ cấu tổ chức của doanh nghiệp; 2) Vốn kinh doanh thuộc quyền sở hữu của một cá nhân duy nhất; 3) Cá nhân chủ doanh nghiệp là chủ thể trong các quan hệ pháp luật; không có sự tách bạch về mặt pháp lí giữa tư cách cá nhân chủ doanh
nghiệp và tư cách doanh nghiệp cá nhân.(1)
Công ti theo hệ thống pháp luật Pháp - Đức được chia thành rất nhiều loại khác nhau nhưng nếu căn cứ vào tính chất của sự liên kết trong công ti, có thể chia thành hai nhóm là công ti đối nhân và công ti đối vốn.
Theo pháp luật Cộng hòa Pháp, các





công ti bao gồm: Công ti hợp danh (Société en participation), công ti cổ phần (Société Anonyme) và công ti trách nhiệm hữu hạn (Société à responsabilité limitée). Trong đó công ti hợp danh là loại hình công ti đối nhân, công ti hợp danh có hai loại là công ti hợp danh thông thường và công ti hợp danh hữu hạn; công ti cổ phần là loại điển hình
của công ti đối vốn.(2)
Bên cạnh đó, ở Pháp còn tồn tại phổ biến một loại hình công ti, đó là công ti trách nhiệm hữu hạn. Công ti trách nhiệm hữu hạn là mô hình tổ chức kinh doanh được tạo ra bởi quá trình lập pháp.
Tương tự như pháp luật Cộng hòa Pháp, pháp luật Cộng hòa liên bang Đức cũng phân chia công ti thành công ti đối nhân và công ti đối vốn. Công ti đối nhân gồm hai loại cơ bản là: Công ti hợp danh và công ti hợp vốn
đơn giản.(3) Công ti đối vốn gồm: Công ti
trách nhiệm hữu hạn và công ti cổ phần.(4)
Theo pháp luật Cộng hòa liên bang Đức, những vấn đề chung về doanh nghiệp (thương nhân) được quy định trong Bộ luật dân sự và Bộ luật thương mại. Bộ luật thương mại quy định cụ thể về các vấn đề tổ chức và hoạt động của công ti hợp danh,






công ti hợp vốn đơn giản (hợp danh hữu hạn), cá nhân kinh doanh. Ngoài ra, các loại hình doanh nghiệp khác được quy định tại các luật đơn hành: Luật về công ti hợp danh của những người hành nghề tự do ngày 25/6/1994; Luật công ti trách nhiệm hữu hạn 1892 (được sửa đổi lần mới nhất năm 1980); Luật công ti cổ phần năm 1870 (được sửa đổi lần mới nhất ngày 12/6/2003).
1.2. Pháp luật về doanh nghiệp của Anh và Hoa Kì
Ở mức độ tổng quát, có thể nhận thấy, các nước theo hệ luật Anh - Mĩ phân chia doanh nghiệp thành hai nhóm chủ yếu là: Hãng kinh doanh (business entities) và công ti (Company, Corporation).
Hãng kinh doanh được chia thành hai loại chủ yếu là doanh nghiệp cá nhân (Sole Prioprietorship) và hợp danh (Partnership). Tại Hoa Kì, doanh nghiệp cá nhân được coi là hình thức doanh nghiệp đơn giản và thông dụng nhất. Ưu điểm cơ bản của doanh nghiệp cá nhân là ở tính đơn giản của nó. Hình thức doanh nghiệp này không đòi hỏi bất kì một văn bản hay thỏa thuận pháp lí nào; hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp có thể chấm dứt theo quyết định cá
nhân của chủ doanh nghiệp.(5) Hợp danh là
một dạng liên kết kinh tế có tính chất đối nhân giữa các nhà đầu tư. Hợp danh được phân biệt với công ti trên cả phương diện lí luận cũng như cơ chế điều chỉnh pháp luật. Tại Vương quốc Anh, mặc dù thuật ngữ công ti thông thường được hiểu bao hàm cả hợp danh, song các luật gia Anh quốc hiện

đại đề cập công ti và luật công ti có sự phân biệt rõ với hợp danh và luật về hợp danh.(6)
Công ti, mặc dù pháp luật của Vương quốc Anh và Hoa Kì có những điểm khác nhau nhất định trong các quy định về công ti, song nhìn chung công ti theo hệ thống pháp luật Anh - Mĩ là các tổ chức kinh doanh có tư cách pháp nhân, chịu trách nhiệm về các khoản nợ bằng tài sản của công ti; các thành viên công ti chịu trách nhiệm về các khoản nợ của công ti trong phạm vi phần vốn góp vào công ti. Công ti theo hệ thống luật Anh - Mĩ được chia thành hai loại là công ti có “cấu trúc vốn mở”, có phát hành cổ phiếu (Public Corporation) và công ti có “cấu trúc vốn đóng, không phát hành cổ phiếu (Close Corporation). Public Corporation giống với công ti cổ phần, còn Close Corporation giống với công ti trách nhiệm hữu hạn theo hệ thống luật Pháp - Đức.
1.3. Pháp luật về doanh nghiệp của Trung Quốc