Tiến Sĩ luận văn tiến sĩ - TỔ CHỨC KIỂM TOÁN NỘI BỘ TẠI CÁC CÔNG TY TÀI CHÍNH VIỆT NAM

MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục từ viết tắt
Danh mục bảng, sơ đồ v
MỞ ĐẦU
ii
iii
iv
v
vi
vii
1
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA TỔ CHỨC KIỂM TOÁN NỘI BỘ
TẠI CÁC CÔNG TY TÀI CHÍNH 9
1.1. Kiểm toán nội bộ tại các công ty tài chính 9
1.1.1. Khái quát về các công ty tài chính 9
1.1.2. Khái niệm, bản chất, nguyên tắc tổ chức và hoạt động của kiểm toán
nội bộ tại các công ty tài chính 17
1.1.3. Loại hình kiểm toán của kiểm toán nội bộ tại các công ty tài chính 26
1.2. Tổ chức kiểm toán nội bộ tại các công ty tài chính 29
1.2.1. Nội dung tổ chức kiểm toán nội bộ tại các công ty tài chính 29
1.2.2. Tổ chức hoạt động kiểm toán nội bộ tại các công ty tài chính 33
1.2.3. Tổ chức bộ máy kiểm toán nội bộ tại các công ty tài chính 52
1.3. Kinh nghiệm quốc tế về tổ chức kiểm toán nội bộ tại các tổ chức tín dụng 61
1.3.1. Kinh nghiệm quốc tế về tổ chức kiểm toán nội bộ tại các tổ chức tín dụng 61
1.3.2. Bài học kinh nghiệm quốc tế rút ra cho Việt Nam 67
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC KIỂM TOÁN NỘI BỘ TẠI CÁC
CÔNG TY TÀI CHÍNH VIỆT NAM 70
2.1. Đặc điểm chung của các công ty tài chính Việt Nam với tổ chức kiểm
toán nội bộ 70
2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của các công ty tài chính Việt Nam 70
2.1.2. Hoạt động chính của các công ty tài chính Việt Nam 73
2.1.3. Đặc điểm chính của các công ty tài chính Việt Nam ảnh hưởng đến tổ
chức kiểm toán nội bộ 76
2.2. Tình hình tổ chức kiểm toán nội bộ tại các công ty tài chính Việt Nam 88
2.2.1. Tổ chức hoạt động kiểm toán nội bộ tại các công ty tài chính Việt Nam 91
v - 2
2.2.2. Tổ chức bộ máy kiểm toán nội bộ tại các công ty tài chính Việt Nam 115
2.3. Đánh giá thực trạng tổ chức kiểm toán nội bộ tại các công ty tài chính
Việt Nam 120
2.3.1. Những kết quả đạt được và các hạn chế trong tổ chức kiểm toán nội
bộ tại các công ty tài chính Việt Nam 120
2.3.2. Nguyên nhân của các hạn chế 127
CHƯƠNG 3. PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN TỔ
CHỨC KIỂM TOÁN NỘI BỘ TẠI CÁC CÔNG TY TÀI
CHÍNH VIỆT NAM 136
3.1. Sự cần thiết và phương hướng hoàn thiện tổ chức kiểm toán nội bộ tại
các công ty tài chính Việt Nam 136
3.1.1. Định hướng phát triển các tổ chức tín dụng Việt Nam với hoàn thiện
tổ chức kiểm toán nội bộ 136
3.1.2. Sự cần thiết hoàn thiện tổ chức kiểm toán nội bộ tại các công ty tài
chính Việt Nam 139
3.1.3. Phương hướng hoàn thiện tổ chức kiểm toán nội bộ tại các công ty tài
chính Việt Nam 140
3.2. Giải pháp hoàn thiện tổ chức kiểm toán nội bộ tại các công ty tài chính
Việt Nam 143
3.2.1. Xây dựng chiến lược phát triển của kiểm toán nội bộ 143
3.2.2. Đổi mới phương pháp tiếp cận kiểm toán trên cơ sở định hướng rủi ro 146
3.2.3. Hoàn thiện qui trình và phương pháp kỹ thuật kiểm toán nội bộ 157
3.2.4. Mở rộng loại hình, phạm vi kiểm toán 165
3.2.5. Hoàn thiện kiểm soát chất lượng kiểm toán nội bộ 173
3.2.6. Hoàn thiện tổ chức bộ máy kiểm toán nội bộ 175
3.2.7. Phát triển nguồn nhân lực kiểm toán nội bộ 177
3.3. Kiến nghị thực hiện giải pháp hoàn thiện và đổi mới công tác kiểm toán
nội bộ tại các công ty tài chính Việt Nam 180
3.3.1. Đối với cơ quan nhà nước 180
3.3.2. Đối với các công ty tài chính Việt Nam 181
3.3.3. Đối với các tổ chức nghề nghiệp 183
KẾT LUẬN
DANH MỤC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ
186
viii
v - 3
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
ix
x
vi - 1
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt Viết đầy đủ (Tiếng Việt) Viết đầy đủ (Tiếng Anh)
BCTC Báo cáo tài chính
BGĐ Ban giám đốc
BKS Ban kiểm soát
CTTC Công ty tài chính
COSO Hội đồng các tổ chức tài trợ
của Ủy ban về gian lận báo
cáo tài chính
Committee of Sponsoring
Organizations of the Commission
on Fraudulent Financial Reporting
HĐQT Hội đồng quản trị
HTKSNB Hệ thống kiểm soát nội bộ
IFAC Liên đoàn kế toán quốc tế International Federation of
Accounting Committee
IIA Viện Kiểm toán viên nội bộ Institute of Internal Auditor
KTNB Kiểm toán nội bộ
KTĐL Kiểm toán độc lập
KTNN Kiểm toán nhà nước
KT, KSNB Kiểm tra, kiểm soát nội bộ
KTV Kiểm toán viên
KTVNB Kiểm toán viên nội bộ
NHNN Ngân hàng Nhà nước
NHTM Ngân hàng thương mại
SOA Đạo luật Sabanes – Oxley Sabanes – Oxley Act
TCTD Tổ chức tín dụng
TGĐ Tổng giám đốc
UBKT Ủy ban kiểm toán
vii - 1
DANH MỤC BẢNG, SƠ ĐỒ
Danh mục bảng
Bảng số Tên bảng Trang
Bảng 2.1 Vốn điều lệ và tổng tài sản các công ty tài chính Việt Nam đến
ngày 31.12.2009
71
Bảng 2.2 Phân loại các công ty tài chính Việt Nam theo số nhân viên đến
ngày 31.12.2009
72
Bảng 2.3 Phân loại các công ty tài chính Việt Nam theo số chi nhánh đến
ngày 31.12.2009
72
Bảng 2.4 Cơ cấu nguồn vốn của các công ty tài chính Việt Nam qua các
năm gần đây
74
Bảng 2.5 Cơ cấu tài sản của các công ty tài chính Việt Nam qua các năm
gần đây
75
Bảng 2.6 Kết quả hoạt động kinh doanh – Lợi nhuận trước thuế của các
công ty tài chính Việt Nam năm 2009
76
Bảng 2.7 Các công ty tài chính Việt Nam đã thành lập bộ phận KTNB tính
đến ngày 31/12/2009
88
Bảng 2.8 Phân loại các công ty tài chính Việt Nam đã thành lập và chưa
thành lập KTNB theo số lượng cán bộ, nhân viên
89
Bảng 2.9 Kế hoạch kiểm toán nội bộ của Công ty tài chính Xi măng (Trích) 95
Bảng 2.10 Mẫu kế hoạch cuộc kiểm toán 97
Bảng 2.11 Mẫu chương trình kiểm toán báo cáo tài chính (Trích) 99
Bảng 2.12 Bảng câu hỏi đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ (Trích) 101
Bảng 2.13 Chương trình kiểm toán khoản cho vay khách hàng (Trích) 105
Bảng 2.14 Mẫu hồ sơ kiểm toán 109
Bảng 2.15 Mẫu báo cáo kiểm toán 112
Bảng 2.16 Tổng hợp kết quả kiểm toán nội bộ của Tổng Công ty Tài chính
Cổ phần Dầu khí từ năm 2007 đến năm 2009
122
Bảng 3.1 Minh họa bảng chấm điểm rủi ro 149
Bảng 3.2 Minh họa bảng kế hoạch nhân sự - thời gian 152
vii - 2
Bảng 3.3 Bảng đánh giá ảnh hưởng và khả năng rủi ro 154
Bảng 3.4 Minh họa thủ tục kiểm toán đối với nghiệp vụ tín dụng 155
Bảng 3.5 Minh họa hồ sơ rủi ro của công ty tài chính 156
Bảng 3.6 Minh họa chỉ tiêu đánh giá kết quả hoạt động 169
Danh mục sơ đồ
Sơ đồ Tên sơ đồ Trang
Sơ đồ 1.1 Vị trí của kiểm toán nội bộ trong tổ chức 32
Sơ đồ 1.2 Mô hình tổ chức kiểm toán nội bộ tập trung 53
Sơ đồ 1.3 Mô hình tổ chức kiểm toán nội bộ phân tán 54
Sơ đồ 1.4 Mô hình tổ chức kiểm toán nội bộ kết hợp 55
Sơ đồ 2.1 Mẫu qui trình kiểm toán nội bộ 96
Sơ đồ 2.2 Sơ đồ cơ cấu tổ chức của các công ty tài chính cổ phần 116
Sơ đồ 2.3 Sơ đồ cơ cấu tổ chức của các công ty tài chính 100% vốn tập đoàn 116
Sơ đồ 3.1 Ma trận kiểm toán nội bộ 144
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của Đề tài
Kiểm toán nội bộ (KTNB) là một chức năng đánh giá độc lập đối với những hoạt
động khác nhau của một tổ chức như là một sự trợ giúp đối với tổ chức. Trên thế giới,
KTNB đã có những bước phát triển mạnh mẽ và trở thành hoạt động mang tính chuyên
nghiệp. Tại các quốc gia phát triển, KTNB được tổ chức trong hầu hết các doanh nghiệp
có qui mô lớn với nhiều mô hình đa dạng. Hoạt động của bộ phận này đã trợ giúp đắc lực
cho nhà quản lý, không những đảm bảo độ tin cậy của thông tin mà còn đánh giá tính
kinh tế, tính hiệu quả và hiệu năng trong các hoạt động chức năng khác nhau. KTNB ra
đời mang tính khách quan đáp ứng nhu cầu quản lý trong điều kiện kinh doanh có nhiều
thay đổi.
KTNB đã được tổ chức ở nhiều doanh nghiệp Việt Nam có qui mô lớn, trong đó
có các tổ chức tín dụng (TCTD). Bước đầu KTNB đã có những đóng góp tích cực vào
hoạt động quản lý cũng như hoạt động kiểm soát nói chung tại các TCTD, trong đó có
hoạt động của các công ty tài chính (CTTC) Việt Nam. Trong thời gian qua, một số
CTTC đã hoạt động khá hiệu quả, có tỷ lệ sinh lời cao. Tuy nhiên, tại một số CTTC đã
có tính trạng hoạt động không hiệu quả. Là loại hình doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh
vực tài chính – tín dụng, vốn là lĩnh vực tiềm ẩn nhiều rủi ro, hoạt động của các CTTC
cần được kiểm soát chặt chẽ. Tuy nhiên, trong thời gian qua, KTNB vẫn chưa được triển
khai đầy đủ và vận hành hữu hiệu tại các CTTC. Các nội dung kiểm toán cũng như tổ
chức bộ máy và hoạt động kiểm toán chưa đầy đủ, do vậy chưa đáp ứng đầy đủ vai trò
trong quản trị doanh nghiệp.
Xuất phát từ thực tế trên, Tác giả đã lựa chọn Đề tài: “Tổ chức kiểm toán nội bộ
tại các công ty tài chính Việt Nam”.