Đồ Án Luận văn tiến sĩ: Sự thống nhất và mâu thuẫn giữa truyền thống và hiện đại trong quá trình phát triể

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
ĐẠI HỌC QUỐC GIA TP. HỒ CHÍ MINH


SỰ THỐNG NHẤT VÀ MÂU THUẪN GIỮA TRUYỀN THỐNG VÀ HIỆN ĐẠI
TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VĂN HÓA Ở CẦN THƠ

LUẬN VĂN TIẾN SĨ


TP HỒ CHÍ MINH 2011



PHẦN MỞ ĐẦU ( LUẬN ÁN GỒM 204 trang)

1. Tính cấp thiết của đề tài
Trải qua hàng ngàn năm dựng nước và giữ nước, cùng với sự hình thành và phát triển đất nước, là sức sống mãnh liệt của dân tộc ta mà cội nguồn của sức mạnh đó là nền văn hoá Việt Nam với sự thống nhất biện chứng giữa truyền thống và hiện đại.
Truyền thống và hiện đại là những yếu tố có mặt trong đời sống của mỗi quốc gia dân tộc, trên mọi lĩnh vực của quá trình phát triển, trong đó có lĩnh vực văn hóa, nền tảng tinh thần của xã hội. Tuy nhiên, truyền thống và hiện đại không bao giờ tồn tại một cách tĩnh tại, tách biệt nhau mà chúng luôn có sự liên hệ, tác động lẫn nhau, vừa thống nhất vừa mâu thuẫn với nhau, tạo thành sự vận động, phát triển và làm thành diện mạo văn hóa của một dân tộc. Chính vì vậy mà mối quan hệ giữa truyền thống và hiện đại trong văn hóa đã trở thành vấn đề hàng đầu ở mọi quốc gia, đặc biệt là ở những nước đang phát triển, vốn mang trên mình sức nặng của truyền thống hình thành qua suốt chiều dài của lịch sử và lại đứng trước một sự nghiệp hiện đại hóa to lớn. Nếu không nhận dạng được sự thống nhất giữa truyền thống và hiện đại trong quá trình phát triển của văn hóa, chúng ta không thể phát huy đầy đủ vai trò của văn hóa
đối với sự phát triển xã hội.
Trong suốt quá trình cách mạng Việt Nam, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn coi trọng việc bảo vệ di sản văn hóa dân tộc, kế thừa và phát huy những giá trị truyền thống của dân tộc vì đó là bản sắc, là tâm hồn và trí tuệ, là đạo lý và nhân cách của con người Việt Nam, là nền tảng tinh thần cho công cuộc phục hưng dân tộc và cho sự phát triển bền vững của đất nước tiến lên văn
minh, hiện đại. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng (năm 2006) đã xác định: “Phát triển văn hóa - nền tảng tinh thần của xã hội” [32, 212] và đẩy mạnh việc thực hiện nhiệm vụ phát triển văn hóa đã được xác định trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2001 - 2010 là “làm cho văn hóa thấm sâu vào từng khu dân cư, từng gia đình, từng người, hoàn thiện hệ giá trị mới của con người Việt Nam, kế thừa các giá trị truyền thống của dân tộc và tiếp thu tinh hoa văn hóa của loài người, tăng sức đề kháng chống văn hóa đồi trụy, độc hại. Nâng cao tính văn hóa trong mọi hoạt động kinh tế, chính trị, xã hội và sinh hoạt của nhân dân ” [32, 212-213].
Văn hóa Việt Nam là thành quả hàng ngàn năm lao động sáng tạo, kiên cường đấu tranh dựng nước và giữ nước của cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Văn hóa Việt Nam cũng là kết quả giao lưu và tiếp thu tinh hoa của nhiều nền văn minh nhân loại để không ngừng phát triển. Văn hóa Việt Nam đã hun đúc nên tâm hồn, tính cách, khí phách, bản lĩnh Việt Nam, góp phần làm rạng rỡ lịch sử vẻ vang của dân tộc. Nền văn hóa Việt Nam đã hình thành những giá trị truyền thống bền vững và bản sắc riêng. Trên nền tảng ấy mà ngày nay chúng ta chủ trương xây dựng một nền văn hóa Việt Nam mới ngang tầm thời đại.
Nền văn hóa mới mà chúng ta xây dựng hiện nay là nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, với các đặc trưng dân tộc, hiện đại, nhân văn. Nước ta là một quốc gia có nhiều dân tộc, việc nghiên cứu vấn đề kế thừa giá trị truyền thống văn hóa dân tộc chẳng những có ý nghĩa đối với công cuộc xây dựng nền văn hóa chung của đất nước mà còn có tác dụng phát huy bản sắc văn hóa của từng dân tộc trong sự phát triển văn hóa.
Các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam hiện đứng trước tình hình, một mặt phải tiếp tục chống chủ nghĩa đế quốc với âm mưu “diễn biến hòa bình”, tấn công bằng sự xâm lăng văn hóa; mặt khác, phải bảo vệ nền văn hóa dân tộc, coi đó là một tiềm lực đểđi lên hiện đại hóa. Giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc không chỉ có ý nghĩa để cho dân tộc ta giữ được
cội nguồn phát triển mà còn có ý nghĩa bảo vệ những giá trị văn hóa tốt đẹp vì sự phát triển của nhân loại. Cơ chế kinh tế thị trường đang phát huy tác động toàn diện trên nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội, trong đó có cả mặt tích cực và tiêu cực, đã ảnh hưởng rất lớn đến việc kế thừa các giá trị truyền thống văn hóa dân tộc để xây dựng nền văn hóa hiện nay.
Đối với Cần Thơ, trong những năm qua, nhiều cấp uỷ Đảng, chính quyền, đã nhận thức đúng đắn sự thống nhất giữa truyền thống và hiện đại trong quá trình xây dựng, bảo vệ và phát huy văn hóa của Cần Thơ nói riêng và đồng bằng sông Cửu Long nói chung .; đã đưa những nội dung này vào nghị quyết các Đại hội, các hội nghị và chương trình hành động hàng năm của các cấp, giúp thành phố Cần Thơ thu được những thành tựu và kinh nghiệm quý báu trong quá trình đổi mới nói chung và lĩnh vực phát triển văn hóa - xã hội nói riêng. Cơ sở vật chất kỹ thuật của nền văn hóa mới được tạo dựng, quá trình đổi mới tư duy về văn hóa, xã hội, xây dựng con người và nguồn nhân lực có bước phát triển mới. Môi trường văn hóa, xã hội có những thuận lợi cho việc phát huy nguồn nhân lực để xây dựng đất nước. Tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn thành phố Cần Thơ ổn định, tạo điều kiện cơ bản cho phát triển thành phố. Kinh tế phát triển liên tục, xu thế hội nhập kinh tế quốc tế mở ra triển vọng mới cho sự phát triển kinh tế, tạo tiền đề giải quyết các vấn đề xã hội và văn hóa. Tuy nhiên, còn không ít cấp ủy đảng, chính quyền và nhân dân nhận thức chưa đầy đủ vai trò của văn hóa, chưa thấy hết tầm quan trọng của sự thống nhất và mâu thuẫn giữa truyền thống và hiện đại trong quá trình phát triển văn hóa. Từ đó dẫn đến sự phát triển văn hóa chưa đồng bộ và chưa tương xứng với tăng trưởng kinh tế, thiếu gắn bó với nhiệm vụ xây dựng và chỉnh đốn Đảng; những tiêu cực xã hội không những chưa được đẩy lùi mà còn có chiều hướng gia tăng; vai trò của văn hóa đối với sự phát triển kinh tế - xã hội chưa được phát huy đúng mức, chất lượng tăng trưởng, sức cạnh tranh của nền kinh tế chưa được cải thiện nhiều; cơ cấu kinh tế chuyển dịch chậm, các ngành công nghiệp, dịch vụ có giá trị gia tăng lớn chưa khai thác đúng mức.
Ngày nay, cùng với cả nước Cần Thơ bước vào thời kỳ phát triển mới trong bối cảnh có nhiều thuận lợi và cơ hội lớn, nhưng cũng có nhiều thách Thức gay gắt, nhất là trong quá trình hội nhập quốc tế hiện nay. Với vị trí quan trọng về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, khoa học kỹ thuật, giáo dục đào tạo, dịch vụ, thương mại của vùng, cùng với tiềm năng vật chất phong phú, thiên nhiên ưu đãi, nguồn nhân lực dồi dào, lao động cần cù sáng tạo, biết vận dụng
khoa học kỹ thuật vào sản xuất và đời sống, biết tận dụng khai thác mọi tiềm năng, thế mạnh của mình, lại giàu truyền thống cách mạng trong kháng chiến giải phóng dân tộc, Cần Thơ sẽ thực hiện tốt sự nghiệp xây dựng và phát triển thành phố.
Để “Phấn đấu xây dựng và phát triển thành phố Cần Thơ trở thành thành phố văn minh, hiện đại, xanh, sạch, đẹp, xứng đáng là thành phố cửa ngõ của cả vùng hạ lưu sông Mê Kông; là trung tâm công nghiệp, trung tâm thương mại - dịch vụ, du lịch, trung tâm giáo dục - đào tạo và khoa học - công nghệ, trung tâm y tế và văn hóa của vùng đồng bằng sông Cửu Long và của cả nước” theo Nghị quyết 45-NQ/TW của Bộ Chính trị, Đảng bộ và nhân dân Cần Thơ cần nhận thức sâu sắc và đầy đủ hơn nữa vị trí, vai trò của văn hóa, tầm quan trọng của sự thống nhất và mâu thuẫn giữa truyền thống và hiện đại trong quá trình phát triển văn hóa. Tiếp tục tập trung đầu tư xây dựng và phát triển nền văn hóa Cần Thơ tiên tiến, mang đậm bản sắc của vùng đồng bằng sông nước, văn minh miệt vườn; bảo đảm sự gắn kết giữa nhiệm vụ phát triển kinh tế là
trung tâm; xây dựng, chỉnh đốn Đảng là then chốt với không ngừng nâng cao văn hóa - nền tảng tinh thần của xã hội; tạo nên sự phát triển đồng bộ của ba lĩnh vực này là điều kiện quyết định bảo đảm cho sự phát triển toàn diện và bền vững của thành phố Cần Thơ.
Từ những vấn đề vừa nêu trên, tác giả chọn đề tài “Sự thống nhất và mâu thuẫn giữa truyền thống và hiện đại trong quá trình phát triển văn hóa ở Cần Thơ” làm luận án Tiến sĩ Triết học của mình.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài
Nghiên cứu về văn hóa nói chung cũng như vấn đề truyền thống và hiện đại trong quá trình phát triển văn hóa đã được nhiều nhà khoa học xã hội và nhân văn trong và ngoài nước quan tâm.