Thạc Sĩ Luận văn thạc Sỹ kinh tế Vận dụng lý luận Mác - Lênin về sở hữu tư liệu sản xuất ở nước ta

Vận dụng lý luận Mác - Lênin về sở hữu tư liệu sản xuất ở nước ta
Luận văn thạc sĩ
Đề tài: Vận dụng lý luận Mác - Lênin về sở hữu tư liệu sản xuất ở nước ta
Định dạng file word


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Sở hữu tư liệu sản xuất là một nhân tố cơ bản cấu thành hệ thống quan hệ sản
xuất trong từng chế độ kinh tế - xã hội. Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội,
một trong những nội dung cơ bản cần phải giải quyết là phải tiến hành cải tạo các
quan hệ sản xuất mà điểm xuất phát là cải biến quan hệ sở hữu tư nhân về tư liệu
sản xuất sang quan hệ sở hữu công cộng để đáp ứng yêu cầu phát triển lực lượng
sản xuất.
Ở nước ta, trước thời kỳ đổi mới, quá trình chuyển sở hữu tư nhân sang sở
hữu nhà nước được thực hiện thông qua quốc hữu hoá các tư liệu sản xuất của giai
cấp tư sản dưới hai hình thức không bồi thường và có bồi thường; chuyển sở hữu tư
nhân của những người sản xuất nhỏ sang sở hữu tập thể thông qua phong trào hợp
tác hoá để tập thể hoá tư liệu sản xuất. Việc làm đó đããđưa quan hệ sở hữu tư liệu
sản xuất vượt quá xa so với khả năng quản l› và trình độ phát triển lực lượng sản
xuất.
Đại hội toàn quốc lần thứ VI của Đảng ta đã đề ra đường lối đổi mới, trước
hết là đổi mới tư duy kinh tế, thực hiện đa dạng hóa các hình thức sở hữu, phát triển
kinh tế hàng hóa nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị trường, có sự quản lý
của nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Cương lĩnh xây dựng đất nước
trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội và văn kiện các kỳ Đại hội Đảng từ Đại
hội VII đến nay đều khẳng định thực hiện nhất quán chính sách phát triển kinh tế
nhiều thành phần. Trong đó sở hữu toàn dân và sở hữu tập thể phải ngày cảng trở
thành nền tảng của nền kinh tế quốc dân. Điều đó có nghĩa là song song với phát
triển kinh tế tư nhân phải từng bước chuyển sở hữu tư nhân sang sở hữu công cộng
về tư liệu sản xuất.
Thực hiện chủ trương đó, việc nghiên cứu các vấn đề lý luận về kinh tế thị trường
ở nước ta nói chung và sở hữu tư liệu sản xuất nói riêng đã được triển khai mạnh mẽ.
Tuy vậy, đến nay trên một số lĩnh vực việc nghiên cứu lý luận vẫn chưa đáp ứng được
yêu cầu của thực tiễn trong quá trình phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa ở nước ta. Chẳng hạn, kinh tế tư nhân, kinh tế tập thể, kinh tế nhà nước đã được
nhiều công trình nghiên cứu, nhưng vấn đề chuyển từ sở hữu tư nhân sang sở hữu công
cộng còn chưa được nghiên cứu một cách đầy đủ; quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp
nhà nước chuyển sở hữu thuần túy của nhà nước sang sở hữu của các cổ đông đã làm
cho nhiều người lầm tưởng đó là quá trình tư nhân hóa tư liệu sản xuất. Trong khi đó,
trên thực tế quá trình cổ phần hóa đang được đẩy mạnh, quá trình chuyển sở hữu tư nhân
sang sở hữu công cộng đã và đang diễn ra thường xuyên và phổ biến dưới nhiều hình
thức khác nhau. Thực trạng đó phải được lý giải về mặt lý luận để làm cơ sở cho việc chỉ
đạo hoạt động thực tiễn chuyển sở hữu tư nhân sang sở hữu công cộng trong quá trình
phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Đó là lý do để tác giả
lựa chọn “Vận dụng lý luận Mác - Lênin về sở hữu tư liệu sản xuất ở nước ta” làm đề
tài luận văn tốt nghiệp sau quá trình học tập hệ cao học chuyên ngành Kinh tế chính trị
tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Đây là vấn đề có ý nghĩa lý luận và thực
tiễn cấp thiết ở nước ta hiện nay.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Ở Việt Nam, trong hơn hai thập niên vừa qua, liên quan đến vấn đề sở hữu tư
liệu sản xuất đã có nhiều công trình nghiên cứu, cụ thể là:
- Luận văn thạc sĩ triết học của Vũ Hồng Sơn với đề tài: Đa dạng hoá sở hữu
ở nước ta hiện nay, xu hướng và vận dụng. Bảo vệ năm 1993, tại Học viện Chính trị
quốc gia Hồ Chí Minh.
- Luận án phó tiến sĩ kinh tế của Nguyễn Đình Kháng với đề tài: Sở hữu tư
liệu sản xuất trong nền kinh tế nhiều thành phần. Bảo vệ năm 1993 tại Học viện
Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh.
- Luận án phó tiến sĩ kinh tế của Đỗ Trọng Bá với đề tài: Vấn về sở hữu
trong thời kỳ quá độ ở Việt Nam. Bảo vệ năm 1994, tại Học viện Chính trị quốc gia
Hồ Chí Minh.
- Luận án phó tiến sĩ triết học của Lương Minh Cừ với đề tài: Quan niệm của
C.Mác, Ph.Ăngghen và V.I.Lênin về vấn đề sở hữu trong chủ nghĩa xã hội. Bảo vệ
năm 1996 tại Viện Triết học.
Năm 1998, Viện Thông tin khoa học xã hội xuất bản cuốn Vai trò của nhà
nước trong nền kinh tế trị trường, cũng năm này Nxb Chính trị quốc gia xuất bản
cuốn Xu hướng biến động của nền kinh tế nhiều thành phần ở Việt Nam do
PGS.PTS Nguyễn Tĩnh Gia chủ biên.
Tác phẩm Những nhận thức kinh tế chính trị trong giai đoạn đổi mới ở Việt
Nam của hai tác giả PGS.PTS Nguyễn Đình Kháng và PTS Vũ Văn Phúc xuất bản
năm 1999.
Năm 2004, Nxb Chính trị quốc gia xuất bản cuốn Một số vấn đề về sở hữu ở
nước ta hiện nay do GS.TS Nguyễn Văn Thạo và TS Nguyễn Hữu Đạt đồng chủ
biên. Cùng năm này, Nxb Khoa học xã hội cũng giới thiệu cuốn Sở hữu: Lý luận và
vận dụng ở Việt nam của tác giả Nguyễn Văn Thức.
Năm 2006, Nxb lý luận chính trị cho ra mắt bạn đọc cuốn Sở hữu nhà nước
và doanh nghiệp nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa ở Việt nam của hai tác giả PGS.TS Nguyễn Cúc và PGS.TS Kim Văn Chính.
Nhìn chung, các công trình nghiên cứu và diễn đàn trên đã làm rõ vị trí, vai
trò của từng hình thức sở hữu trong việc thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển. Song,
việc nghiên cứu sự biến đổi sở hữu tư nhân sang sở hữu công cộng về tư liệu sản
xuất dưới các hình thức còn chưa được nghiên cứu đầy đủ. Do đó chưa làm rõ nội
dung và yêu cầu xã hội hóa sở hữu tư liệu sản xuất ở nước ta để xác định phương
hương và giải pháp cơ bản nhằm hoàn thiện quan hệ sở hữu tư liệu sản xuất trong
quá trình phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Với những nhận
xét đó, luận văn mong muốn góp phần vào việc giải quyết những vấn đề đang đặt ra
trên đây.
3. Mục đích, nhiệm vụ, phạm vi nghiên cứu
3.1. Mục đích
Khái quát hoá những luận điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin về vị trí,
vai trò của sở hữu tư liệu sản xuất và sự biến đổi của quan hệ sở hữu tư nhân sang
sở hữu công cộng về tư liệu sản xuất để làm cơ sở cho việc phân tích, đánh giá thực
trạng vận dụng những luận điểm đó vào thực tiễn nước ta thời kỳ trước và sau đổi
mới, qua đó đề xuất các giải pháp nhằm củng cố và phát triển sở hữu công cộng về
tư liệu sản xuất phù hợp với yêu cầu phát triển lực lượng sản xuất trong quá trình
phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta.
3.2. Nhiệm vụ
- Làm rõ những luận điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về vị trí, vai trò của sở
hữu tư liệu sản xuất và sự biến đổi quan hệ sở hữu tư nhân sang sở hữu công cộng
về tư liệu sản xuất trong quá trình phát triển kinh tế thị trường và trong thời kỳ quá
độ lên chủ nghĩa xã hội.
- Phân tích, đánh giá thực trạng vận dụng lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin
về sở hữu tư liệu sản xuất ở nước ta giai đoạn trước và sau đổi mới.
- Đề xuất các giải pháp nhằm củng cố và phát triển sở hữu công cộng về tư
liệu sản xuất trong quá trình phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa ở nước ta hiện nay.
3.3. Phạm vi nghiên cứu
3.3.1. Về nội dung
Lý luận Mác – Lênin về sở hữu tư liệu sản xuất rất rộng lớn và trừu tượng,
bao hàm nhiều mặt, nhiều mối quan hệ, song luận văn chỉ tập trung vào những luận
điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về sự biến đổi quan hệ sở hữu tư nhân sang sở
hữu công cộng về tư liệu sản xuất trong quá trình phát triển kinh tế thị trường và trong
thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội.
Tư liệu sản xuất bao gồm nhiều loại, nhưng luận văn chỉ phân tích làm rõ sự biến
đổi quan hệ sở hữu về những tư liệu sản xuất do lao động của con người tạo ra thông qua
sự chuyển hoá từ vốn tiền tệ thành tư liệu sản xuất và ngược lại.
3.3.2. Về thời gian
Nghiên cứu sự vận dụng lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin về sở hữu tư liệu
sản xuất ở nước ta từ khi đất nước bước vào thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội cho
đến nay.
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
4.1. Cơ sở lý luận
- Những nguyên lý kinh tế, những luận điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác -Lênin về vấn đề sở hữu nói chung và sở hữu tư liệu sản xuất trong quá trình phát
triển kinh tế thị trường trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội.
- Những quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về giải quyết vấn đề sở hữu
trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội.
- Kế thừa những kết quả của các công trình nghiên cứu đã công bố liên quan
đến đề tài.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
Vận dụng thế giới quan và phương pháp luận của Triết học Mác - Lênin,
thông qua phương pháp trừu tượng hóa nhằm làm rõ các quan hệ lợi ích kinh tế từ
sở hữu và sự cần thiết biến đổi quan hệ sở hữu tư liệu sản xuất để thực hiện lợi ích
kinh tế.
Trong quá trình thực hiện đề tài, luận văn sử dụng tổng hợp các phương pháp
cụ thể như điều tra khảo sát, thu thập và xử lý tư liệu để làm cơ sở cho việc phân
tích và tổng hợp, rút ra những kết luận cần thiết.
5. Những đóng góp về khoa học của luận văn
- Làm rõ những cơ sở lý luận về sự biến đổi quan hệ sở hữu tư liệu sản xuất
ở nước ta trong quá trình đổi mới.
- Phân tích, đánh giá thực trạng biến đổi quan hệ sở hữu tư liệu sản xuất
trong thời gian qua.
- Đề xuất các giải pháp nhằm củng cố và phát triển sở hữu công cộng về tư liệu
sản xuất trong quá trình phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
- Góp phần làm rõ một số vấn đề lý luận trong quá trình thực hiện đường lối
đổi mới kinh tế của Đảng ta.
- Những kết quả nghiên cứu của luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo
trong việc giảng dạy và hoạch định chính sách về xã hội hóa sở hữu tư liệu sản xuất
trong quá trình phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được
kết cấu thành 3 chương, 9 tiết.


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Lê Trọng Ân (2004), Tìm hiểu tác phẩm của Ph. Ăngghen: Nguồn gốc của gia
đình của chế độ tư hữu và của nhà nước, Nxb Đại học quốc gia, TP Hồ Chí
Minh.
2. Đỗ Trọng Bá (1994), Vấn đề sở hữu trong thời kỳ quá độ ở Việt Nam, Luận án
phó tiến sĩ khoa học kinh tế, Hà Nội.
3. Ban Chấp hành Trung ương Đảng (1977), Báo cáo chính trị tại Đại hội đại biểu
lần thứ IV, Nxb Sự thật, Hà Nội.
4. Ba mươi năm phát triển kinh tế - văn hóa của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa
(1976), Nxb Sự thật, Hà Nội.
5. Bốn mươi năm nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (1985), Nxb
Sự thật, Hà Nội.
6. Phạm Thị Cần - Vũ Văn Phúc - Nguyễn Văn Kỷ (2003), Kinh tế hợp tác trong nông
nghiệp ở nước ta hiện nay, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
7. Nguyễn Cúc - Kim Văn Chính (2006), Sở hữu nhà nước và doanh nghiệp nhà
nước trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam,
Nxb Lý luận chính trị, Hà Nội.
8. Bùi Ngọc Chưởng (1983), Học thuyết của Lênin về chủ nghĩa đế quốc, Nxb
Sách giáo khoa Mác - Lênin, Hà Nội.
9. Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt
Nam (1991), Nxb Sự thật, Hà Nội.
10. Lương Minh Cừ (1996), Quan niệm của C.Mác, Ph Ăngghen về vấn đề sở hữu
trong chủ nghĩa xã hội, Luận án phó tiến sĩ triết học, Hà Nội.
11. Đảng Cộng sản Việt Nam (1968), Văn kiện của Đảng về đường lối phát triển
nông nghiệp miền Bắc nước ta, Nxb Sự thật, Hà Nội.
12. Đảng Cộng sản Việt Nam (1987),Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ
VI, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
13. Đảng Cộng sản Việt Nam (1991), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ
VII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
14. Đảng Cộng sản Việt Nam (1996), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ
VIII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
15. Đảng Cộng sản Việt Nam (2001), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ
IX, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
16. Đảng Cộng sản Việt Nam (2006), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ
X, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
17. Nguyễn Đăng Hoàng (1999), “Một số quan điểm mới về chế độ sở hữu xã hội
chủ nghĩa”, Tạp chí Nghiên cứu kinh tế, (2), tr 32.
18. Nguyễn Đình Kháng (1993), Sở hữu tư tiệu sản xuất trong nền kinh tế nhiều
thành phần, Luận án phó tiến sĩ khoa học kinh tế, Hà Nội.
19. Nguyễn Đình Kháng (1994), “Nhận thức sở hữu theo tinh thần của chủ nghĩa
Mác - Lênin trong quá trình đổi mới kinh tế ở Việt Nam”, Tạp chí Nghiên
cứu kinh tế, (3), tr.43.
20. V.I.Lênin (1980), Toàn tập, tập 27, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva
21. V.I.Lênin (1977), Toàn tập, tập 36, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva.
22. V.I.Lênin (1977), Toàn tập, tập 38, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva.
23. V.I.Lênin (1980), Toàn tập, tập 43, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva.
24. C.Mác (1978), Tư bản, quyển ba, tập II, Nxb Sự thật, Hà Nội.
25. C.Mác (1976), Những hình thức có trước sản xuất tư bản chủ nghĩa, Nxb Sự
thật, Hà Nội.
26. C.Mác (1962), Bản thảo kinh tế - triết học năm 1844, Nxb Sự thật,
Hà Nội.
27. C.Mác - Ph.Ăngghen (1980), Tuyển tập, tập 1, Nxb Sự thật, Hà Nội.
28. C.Mác - Ph.Ăngghen (1995), Toàn tập, tập 3, Nxb Sự thật, Hà Nội.
29. C.Mác - Ph.Ăngghen (1995), Toàn tập, tập 4 , Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
30. C.Mác - Ph.Ăngghen (1993), Toàn tập, tập 12, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
31. C.Mác - Ph.Ăngghen (1993), Toàn tập, tập 13, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.