Thạc Sĩ Luận văn thạc sĩ kinh tế: Phân tích mức độ hiệu quả của thị trường chứng khoán Việt Nam

Phần Mở đầu của Luận văn sẽ giới thiệu và trình bày các vấn đề liên quan đến
nội dung đề tài như lý do nghiên cứu, vấn đề nghiên cứu, mục tiêu nghiên cứu, phương
pháp và giới hạn phạm vi nghiên cứu, nội dung và ý nghĩa nghiên cứu của đề tài. Đây
là phần giới thiệu khái quát của đề tài, chi tiết về nội dung nghiên cứu của đề tài sẽ lần
lượt được trình bày trong các chương tiếp theo của Luận văn thạc sĩ kinh tế này .

1. Lý do nghiên cứu
Cách đây vừa tròn sáu năm, Trung tâm giao dịch chứng khoán Tp.Hồ Chí Minh sau khi
được thành lập theo quyết định số 127/1998/QĐ-TTg đã thực hiện phiên giao dịch đầu
tiên vào ngày 28/7/2000; TTCK chính thức đầu tiên tại Việt Nam đã ra đời trong sự
háo hức chào đón của công chúng, giới chuyên môn và nhà đầu tư, đánh dấu một bước
chuyển của nền kinh tế Việt Nam theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước và
hội nhập quốc tế. Từ đây, Việt Nam đã có thêm một kênh huy động dài hạn cho nền
kinh tế bên cạnh hệ thống ngân hàng thương mại. Huy động vốn qua TTCK là phương
thức huy động tiên tiến nhất của nền kinh tế thị trường, góp phần tạo ra hệ thống tài
chính mạnh đáp ứng nhu cầu vốn cho công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước.
Sáu năm là khoảng thời gian không dài nhưng cũng đủ để TTCK Việt Nam thu
hút sự quan tâm của công chúng và phát triển về nhiều mặt, đạt những thành tựu đáng
khích lệ, từng bước đặt nền móng vững chắc cho tiến trình phát triển trong tương lai.
Nếu trong những năm đầu, quy mô thị trường còn nhỏ, hoạt động cầm chừng thì nay đã
có bước phát triển nhanh chóng với 57 doanh nghiệp niêm yết và đăng ký giao dịch.
Tổng giá trị vốn hóa thị trường của cổ phiếu đạt khoảng 52.000 tỷ đồng và thu hút trên
67.000 nhà đầu tư đăng ký giao dịch. Không chỉ ở thị trường chính thức mà trên thị
trường không chính thức (OTC) hoạt động mua bán chứng khoán cũng diễn ra sôi động
với chủng loại, khối lượng và giá trị ngày càng tăng. Bên cạnh đó với nỗ lực đẩy mạnh
tiến trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước của Chính phủ, các đợt bán đấu giá cổ
phần nhà nước đã thu hút sự quan tâm mạnh mẽ của công chúng. Đặc biệt, TTCK đã huy động được một lượng vốn rất lớn từ nguồn vốn nhàn rỗi khổng lồ trong dân cư đáp
ứng nhu cầu về vốn cho đầu tư phát triển. Đây chính là một ưu việt của TTCK bên
cạnh các phương thức huy động vốn truyền thống.
Thời báo NewYork Times số ra ngày 21.06.2006 đã viết “ .Với tốc độ tăng
trưởng kinh tế nhanh nhất ở Châu Á (chỉ sau Trung Quốc) và kế hoạch phát triển đang
thu hút sự quan tâm của toàn cầu, Việt Nam đang trở thành cường quốc kinh tế khu
vực và Ngân hàng thế giới nhận định sự tăng trưởng đó là khá hợp lý .” đã cho thấy
tiềm năng phát triển của nền kinh tế Việt Nam trong tương lai. Do vậy, TTCK Việt
Nam đang đứng trước một cơ hội lớn để phát triển nhanh chóng và bền vững.
Tuy nhiên, so sánh với tiềm năng phát triển và nhu cầu vốn đầu tư của nền kinh
tế cũng như kinh nghiệm phát triển TTCK ở các nước trong khu vực thì TTCK Việt
Nam vẫn bộc lộ nhiều yếu kém như quy mô thị trường còn quá nhỏ, tổng giá trị thị
trường của cổ phiếu niêm yết chỉ chiếm khoảng 8%GDP; Số lượng và chất lượng hàng
hóa trên thị trường còn kém hấp dẫn; Hệ thống văn bản pháp quy liên quan chưa đồng
bộ, tính pháp lý chưa cao; Sự minh bạch hóa về thông tin, công tác tuyên truyền và phổ
cập kiến thức về TTCK còn yếu . Đặc biệt là số lượng nhà đầu tư còn hạn chế, chủ yếu
vẫn là nhà đầu tư cá nhân ít vốn và chịu ảnh hưởng lớn bởi yếu tố tâm lý. Nhiều nhà
đầu tư với ý nghĩ “tối giản” của việc đầu tư là mua cổ phiếu sẽ thắng lớn nên đã mua
chứng khoán và chờ bán với giá cao hơn trong ngắn hạn chứ không quan tâm đó là cổ
phiếu của công ty nào, tình hình kinh doanh của nó ra sao . đây là vấn đề bất cập của
thị trường. Theo nhiều chuyên gia chứng khoán thì biểu hiện đáng lo ngại nhất đối với
hoạt động và sự phát triển lành mạnh của một TTCK là “Tính hiệu quả dạng yếu của
thị trường” và cho rằng TTCK Việt Nam vẫn là thị trường chứng khoán hiệu quả dạng
yếu với biểu hiện cụ thể là “tâm lý bầy đàn” rõ nét, thông tin bất cân xứng. Vậy, thực tế
hoạt động của thị trường thời gian qua ra sao? mức độ hiệu quả của TTCK Việt Nam
như thế nào? và làm thế nào để nâng cao tính hiệu quả của thị trường và phát triển
TTCK Việt Nam theo hướng bền vững?
Đó chính là những lý do vì sao đề tài: “Phân tích mức độ hiệu quả của Thị
trường chứng khoán Việt Nam” được lựa chọn làm Luận văn thạc sĩ kinh tế.
2. Vấn đề nghiên cứu
Việc huy động nguồn vốn cho hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và đáp
ứng một phần nhu cầu vốn cho đầu tư phát triển đất nước qua kênh TTCK đã phổ biến
ở các nước phát triển từ lâu nhưng đối với Việt Nam thì vẫn còn rất mới. Kể từ khi ra
đời và đi vào hoạt động chính thức đến nay, bên cạnh những thành công bước đầu đạt
được thì TTCK Việt Nam vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế. Việc sử dụng TTCK như là
một kênh huy động vốn hiệu quả vẫn chưa được nhiều doanh nghiệp quan tâm hoặc có
quan tâm thì cũng chưa đúng tầm; Sự công khai và minh bạch thông tin hoạt động của
các doanh nghiệp niêm yết và đăng ký giao dịch trên thị trường vẫn tồn tại nhiều vấn
đề cần giải quyết; Một trong những “nhân vật chính” của TTCK là các nhà đầu tư thì
đa số các nhà đầu tư trên thị trường lại là những nhà đầu tư cá nhân với kiến thức về
đầu tư trên TTCK còn rất hạn chế, thiếu bài bản nên hoạt động đầu tư của họ vẫn chủ
yếu là theo tâm lý đám đông; Hệ thống luật pháp liên quan đến hoạt động của TTCK
vẫn còn nhiều bất cập. Do vậy qua thực tế vận hành của TTCK, nhiều chuyên gia
chứng khoán cho rằng mức độ hiệu quả của TTCK Việt Nam là ở dạng yếu.
Trước tình hình đó, vấn đề nghiên cứu của đề tài này là đánh giá thực trạng hoạt
động của thị trường và phân tích mức độ hiệu quả của TTCK Việt Nam có đúng là
dạng yếu hay không. Đây cũng chính là mong muốn của tác giả nhằm tìm hiểu sâu hơn
hoạt động của TTCK nói chung và TTCK Việt Nam nói riêng. Vấn đề nghiên cứu xác
định trên đây xuất phát từ nhu cầu hoàn thiện về lý luận và thực tiễn hoạt động nhằm
nâng cao mức độ hiệu quả của TTCK Việt Nam, một thị trường chứng khoán mới nổi
trong điều kiện kinh tế, xã hội và môi trường kinh doanh đặc thù của Việt Nam, một
nền kinh tế chuyển đổi và đang trong thời kỳ đầu của hội nhập và tự do hóa kinh tế.

3. Mục tiêu nghiên cứu
Để giải quyết được vấn đề nghiên cứu đặt ra ở trên, đề tài này nhằm đạt các mục tiêu
nghiên cứu cụ thể sau đây:
¾ Hệ thống hóa những vấn đề lý luận chung về thị trường tài chính, thị trường
chứng khoán và Lý thuyết thị trường hiệu quả.
¾ Đánh giá thực trạng phát triển của TTCK Việt Nam từ khi thành lập đến nay.
¾ Phân tích mức độ hiệu quả của TTCK Việt Nam.
¾ Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của TTCK Việt Nam.

4. Phương pháp nghiên cứu
4.1 Cách tiếp cận vấn đề nghiên cứu
Đề tài này chọn cách tiếp cận thiên về nghiên cứu thực tiễn trong đó nhấn mạnh về
thực trạng hoạt động và mức độ hiệu quả của TTCK Việt Nam. Do vậy, việc đánh giá
kết quả thực trạng hoạt động của thị trường đã đạt được trong thời gian qua là rất quan
trọng. Để làm được điều này, cần thu thập một cách đầy đủ các dữ liệu quá khứ về
TTCK để kiểm định các giả thuyết liên quan đến mức độ hiệu quả của thị trường như
là bằng chứng trước khi đưa ra các kết luận chính thức và đề xuất những giải pháp
thích hợp nhằm nâng cao mức độ hiệu quả của thị trường chứng khoán Việt Nam.

4.2 Các phương pháp nghiên cứu được sử dụng
Như đã chỉ ra trong mục xác định vấn đề nghiên cứu, đề tài này nhằm đánh giá và phân
tích mức độ hiệu quả của TTCK Việt Nam nên cách tiếp cận vấn đề thiên về nghiên
cứu thực tiễn. Các phương pháp nghiên cứu được sử dụng chủ yếu là phương pháp
thống kê, so sánh, tổng hợp và phương pháp tham khảo ý kiến chuyên gia.
Phương pháp thống kê được sử dụng để xử lý và phân tích nguồn dữ liệu thu
thập được từ TTCK. Phương pháp so sánh được sử dụng để so sánh sự biến động của
các chỉ tiêu theo thời gian của TTCK. Đối với phương pháp tổng hợp được dùng để
đánh giá cụ thể về tình hình hoạt động của thị trường chứng khoán thời gian qua.
Bên cạnh các phương pháp trên đây, phương pháp tham khảo ý kiến chuyên gia
cũng được sử dụng nhằm tham khảo các ý kiến đánh giá và nhận định về thị trường của
những nhà chuyên môn tại TTGDCK Tp.HCM và các CTCK; các giảng viên chuyên
ngành, nhà nghiên cứu và những người đầu tư có thâm niên lâu năm trên TTCK. Để hỗ
trợ cho quá trình phân tích và xử lý dữ liệu, chúng tôi sử dụng các phần mềm Microsoft
Office Excel, Metastock Professional và phần mềm phân tích kinh tế lượng Eviews 3.0.
5. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
Do thời gian và khả năng nghiên cứu còn hạn chế nên đề tài nghiên cứu về mức độ
hiệu quả của TTCK Việt Nam được giới hạn về phạm vi nghiên cứu cụ thể như sau:
¾ Về thời gian: Phân tích, đánh giá thực trạng phát triển và mức độ hiệu quả của
TTCK Việt Nam trong giai đoạn từ tháng 7/2000 đến tháng 7/2006.
¾ Về không gian: Đề tài chỉ chủ yếu tập trung phân tích thực trạng hoạt động của
TTCK tại Tp.Hồ Chí Minh; đối với TTCK Hà Nội và Thị trường không chính thức
(OTC) sẽ chỉ được đánh giá tổng quát. Tuy nhiên, khi phân tích mức độ hiệu quả của
TTCK được giới hạn đối với thị trường cổ phiếu niêm yết còn thị trường các loại
chứng khoán khác không nằm trong phạm vi phân tích của đề tài này.

6. Nội dung nghiên cứu
Nội dung Luận văn thạc sĩ được bố cục thành phần mở đầu, 4 chương và phần kết luận.
Phần mở đầu của luận văn giới thiệu về đề tài nghiên cứu bao gồm các nội dung như lý
do nghiên cứu, vấn đề nghiên cứu, mục tiêu và phương pháp nghiên cứu. Chương 1
trình bày hệ thống hóa các vấn đề lý luận về thị trường tài chính, thị trường chứng
khoán và Lý thuyết thị trường hiệu quả. Chương 2 và 3 là trọng tâm của đề tài với nội
dung chính là đánh giá thực trạng hoạt động của TTCK từ năm 2000 đến nay và phân
tích mức độ hiệu quả của TTCK Việt Nam. Dựa trên cơ sở kết quả đánh giá thực trạng
và phân tích mức độ hiệu quả của TTCK được trình bày trong các chương 2 và 3,
chương 4 sẽ trình bày một số thuận lợi cho sự phát triển TTCK và đề xuất một số giải
pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của TTCK Việt Nam trong tương lai, nhằm khai
thác một cách có hiệu quả lợi thế của một thị trường tài chính bậc cao vào sự phát triển
kinh tế-xã hội của đất nước trên con đường hội nhập kinh tế thế giới.

7. Ý nghĩa nghiên cứu đề tài
Việc nghiên cứu thành công đề tài này có ý nghĩa quan trọng cả về lý luận cũng như
thực tiễn. Về lý luận, đề tài này giúp hệ thống hóa các vấn đề lý luận về thị trường tài
chính nói chung và thị trường chứng khoán nói riêng. Đối với lý thuyết thị trường hiệu
quả, đây là một lý thuyết được tiếp cận còn khá mới ở Việt Nam cũng được hệ thống
một cách tương đối đầy đủ về khái niệm, đặc điểm và các dạng thị trường hiệu quả.
Cách thức kiểm định và các tiêu chí xác định mức độ hiệu quả của TTCK.
Về thực tiễn, đề tài này đánh giá được tình hình hoạt động của thị trường và
kiểm chứng nhận định về mức độ hiệu quả của TTCK Việt Nam trong thời gian qua.
Qua đó kết luận được những thành công và hạn chế của TTCK Việt Nam kể từ khi
chính thức đi vào hoạt động đến nay. Cuối cùng, đề tài nghiên cứu đề xuất một số giải
pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của TTCK Việt Nam trong thời gian tới.
Toàn bộ nội dung như vấn đề nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu và ý nghĩa
nghiên cứu của đề tài này có thể tóm tắt qua sơ đồ hình vẽ 1 dưới đây.

Mục lục
Lời cam đoan ii
Mục lục . iii
Danh mục các ký hiệu, chữ viết tắt .vi
Danh mục các bảng, biểu .vii
Danh mục các hình vẽ, đồ thị . ix

MỞ ĐẦU . 1
Chương 1: TỔNG QUAN VỀ THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN
VÀ LÝ THUYẾT THỊ TRƯỜNG HIỆU QUẢ
1.1 Khái quát về thị trường tài chính . 8
1.1.1 Thị trường tài chính . 8
1.1.2 Chức năng của thị trường tài chính . 8
1.1.3 Phân loại thị trường tài chính 10
1.1.4 Các công cụ của thị trường tài chính . 11
1.1.5 Mối quan hệ giữa các bộ phận cấu thành nên thị trường tài chính . 12
1.2 Tổng quan về thị trường chứng khoán 12
1.2.1 Thị trường chứng khoán 12
1.2.2 Chức năng và vai trò của thị trường chứng khoán 15
1.2.3 Phân loại thị trường chứng khoán . 17
1.2.4 Hàng hóa và các thành phần tham gia thị trường chứng khoán 19
1.2.5 Cơ chế điều hành và nguyên tắc hoạt động của thị trường chứng khoán . 25
1.3 Lý thuyết thị trường hiệu quả . 28
1.3.1 Lý thuyết thị trường hiệu quả và tính ngẫu nhiên của thị trường . 28
1.3.2 Thị trường hiệu quả . 33
1.3.3 Kết luận về thị trường hiệu quả . 35 iv
1.3.4 Kiểm định mức độ hiệu quả của thị trường 36
Kết luận chương 1 . 43

Chương 2: ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH HOẠT ĐỘNG
CỦA THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM . 45
2.1 Qúa trình hình thành thị trường chứng khoán Việt Nam . 45
2.1.1 Sự hình thành và phát triển của Ủy ban chứng khoán Nhà nước . 45
2.1.2 Trung tâm giao dịch chứng khoán Tp.Hồ Chí Minh . 46
2.1.3 Trung tâm giao dịch chứng khoán Hà Nội 47
2.2 Tình hình hoạt động của thị trường chứng khoán Việt Nam . 48
2.2.1 Tình hình giao dịch tại Trung tâm giao dịch chứng khoán Tp.Hồ Chí Minh . 48
2.2.1.1 Hoạt động niêm yết trên thị trường chứng khoán 48
2.2.1.2 Hoạt động giao dịch trên thị trường chứng khoán 52
2.2.1.3 Tình hình nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán . 67
2.2.1.4 Tình hình hoạt động của các thành viên 68
2.2.1.5 Tình hình hoạt động công bố thông tin trên thị trường chứng khoán . 72
2.2.2 Tình hình giao dịch tại Trung tâm giao dịch chứng khoán Hà Nội 73
2.2.2.1 Hoạt động đấu giá cổ phần doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa . 73
2.2.2.2 Tình hình hoạt động đấu thầu trái phiếu . 74
2.2.2.3 Tình hình đăng ký giao dịch chứng khoán . 75
2.2.2.4 Tình hình hoạt động giao dịch thứ cấp 77
2.2.3 Tình hình hoạt động của thị trường chứng khoán phi tập trung (OTC) 79
2.3 Một số hạn chế của thị trường chứng khoán Việt Nam 83
Kết luận chương 2 . 85

Chương 3: PHÂN TÍCH MỨC ĐỘ HIỆU QUẢ
CỦA THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM 87
3.1 Thị trường chứng khoán mới nổi 87
3.1.1 Một số đặc điểm của thị trường chứng khoán mới nổi . 88 v
3.1.2 Tự do hóa và hội nhập của thị trường chứng khoán mới nổi 92
3.2 Phân tích mức độ hiệu quả của thị trường chứng khoán Việt Nam 93
3.2.1 Xác định yếu tố tâm lý “bầy đàn” trong giao dịch chứng khoán . 95
3.2.2 Kiểm định thống kê về tính độc lập của tỷ suất sinh lợi . 100
3.2.3 Kiểm định các tiêu chí đặc trưng về mức độ hiệu quả thị trường 112
3.3 Một số nguyên nhân dẫn đến mức độ hiệu quả yếu của TTCK Việt Nam 123
Kết luận chương 3 . 125

Chương 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG
CỦA THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM . 127
4.1 Những thuận lợi cho tiến trình phát triển của TTCK Việt Nam 127
4.2 Định hướng phát triển Thị trường chứng khoán Việt Nam . 132
4.3 Một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của TTCK Việt Nam . 133
4.3.1 Nhóm giải pháp phát triển hệ thống thị trường 134
4.3.2 Nhóm giải pháp phát triển nhu cầu của thị trường . 137
4.3.3 Nhóm giải pháp tạo môi trường pháp lý đồng bộ, ổn định . 144
4.3.4 Nhóm giải pháp phát triển thị trường phi tập trung (OTC) . 145
Kết luận chương 4 . 146
KẾT LUẬN 148

Tài liệu tham khảo . x
Phụ lục .xiv
Phụ lục 01: Phân phối tỷ suất sinh lợi của thị trường và các cổ phiếu (2000-2006)
Phụ lục 02: Hệ số tương quan giữa các chứng khoán (2000-2006)
Phụ lục 03: Phương pháp tính chỉ số giá cổ phiếu VN-Index
Phụ lục 04: Danh mục các công ty niêm yết tại TTGDCK Tp.HCM
Phụ lục 05: Danh mục các công ty chứng khoán thành viên TTGDCK Tp.HCM