Đồ Án Luận án Tiến sĩ Ngữ văn: "Khảo cứu việc dịch trạng từ tiếng Anh sang tiếng Việt (qua tác phẩm Harry

LUẬN ÁN DÀI 216 TRANG

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài và mục đích nghiên cứu . 1
2. Lịch sử vấn đề 4
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 9
4. Phương pháp nghiên cứu và nguồn tư liệu . 10
5. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của luận án 13
6. Kết cấu của luận án 14

CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ THUYẾT

1.1. Đại cương về từ loại và sự phân định từ loại 16
1.1.1. Từ loại trong tiếng Anh 22
1.1.1.1. Sự phân định từ loại tiếng Anh . 23
1.1.1.2. Trạng từ tiếng Anh . 25
1.1.2. Từ loại trong tiếng Việt 29
1.1.2.1. Sự phân định từ loại tiếng Việt 31
1.1.2.2. Bàn về vấn đề trạng từ trong tiếng Việt 35

1.2. Tổng quan về dịch thuật . 36
1.2.1. Khái niệm dịch . 36
1.2.2. Lý thuyết dịch 37
1.2.3. Tương đương trong dịch thuật 39

Tiểu kết chương 1 . 42

CHƯƠNG 2: TRẠNG TỪ TIẾNG ANH ( CÓ SO SÁNH VỚI ĐƠN VỊ TƯƠNG ĐƯƠNG TRONG TIẾNG VIỆT)

2.1. Định nghĩa trạng từ tiếng Anh và phương thức
cấu tạo trạng từ tiếng Anh . 44

2.1.1. Định nghĩa trạng từ tiếng Anh . 44
2.1.2. Phương thức cấu tạo trạng từ tiếng Anh . 46
2.1.2.1. Trạng từ đơn (Simple adverbs) . 47
2.1.2.2 Trạng từ láy 47
2.1.2.3. Trạng từ ghép . 47
2.1.2.4. Những cụm từ cố định có chức năng như là trạng từ . 55

2.2. Chức năng của trạng từ tiếng Anh 55
2.2.1. Bổ nghĩa cho tính từ 55
2.2.2. Bổ nghĩa cho trạng từ khác 56
2.2.3. Bổ nghĩa cho động từ 56
2.2.4. Trạng từ bổ nghĩa cho những yếu tố khác 58
2.2.5. Những từ loại và những dạng cấu trúc thực hiện
chức năng của trạng từ . 59

2.3. Vị trí trạng từ tiếng Anh . 62
2.3.1. Khái quát vị trí của trạng từ tiếng Anh trong câu 62
2.3.2. Vị trí trạng từ tiếng Anh theo sách ngữ pháp phổ thông 63
2.3.3. Vị trí của trạng từ theo cách nhìn ngôn ngữ học . 71

2.4. Những yếu tố trong tiếng Việt tương đương với
trạng từ tiếng Anh 73

2.4.1. Phụ từ tiếng Việt 73
2.4.2. Tính từ tiếng Việt . 79
2.4.3. Trạng ngữ tiếng Việt 82

2.5. Khảo sát trạng từ tiếng Anh và phụ từ tiếng Việt 86
2.5.1. Khảo sát trạng từ tiếng Anh và phụ từ tiếng Việt
trên ngữ liệu từ điển .86
2.5.2. Khảo sát trạng từ tiếng Anh và phụ từ tiếng Việt
trên ngữ liệu Harry Potter 90

Tiểu kết chương 2 96

CHƯƠNG 3: KHẢO SÁT VIỆC DỊCH TRẠNG TỪ TIẾNG ANH SANG TIẾNG VIỆT

3.1. Các cách chuyển dịch trạng từ trong tác phẩm Harry Potter 99
3.1.1. Thay đổi từ loại 99
3.1.1.1. Thay đổi từ loại khi dịch trạng từ cách thức .99
3.1.1.2. Thay đổi từ loại khi dịch trạng từ năng diễn 103
3.1.1.3. Thay đổi từ loại khi dịch trạng từ địa điểm 104
3.1.1.4. Thay đổi từ loại khi dịch trạng từ thời gian 104
3.1.1.5. Thay đổi từ loại khi dịch trạng từ mức độ . 106
3.1.2. Thay đổi vị trí
3.1.2.1. Trạng từ cách thức 109
3.1.2.2. Trạng từ năng diễn 114
3.1.2.3. Trạng từ địa điểm 121
3.1.2.4. Trạng từ thời gian . 125
3.1.2.5. Trạng từ mức độ . 128

3.2. So sánh cách chuyển dịch trạng từ cách thức trong tác phẩm
Harry Potter với cách chuyển dịch thường gặp 131

3.2.1. So sánh cách chuyển dịch trạng từ cách thức trong tác phẩm
Harry Potter với cách chuyển dịch của sinh viên 132
3.2.1.1. Khảo sát cách chuyển dịch trạng từ cách thức của sinh viên . 132
3.2.1.2. So sánh cách chuyển dịch trạng từ cách thức trong
tác phẩm Harry Potter với cách chuyển dịch của sinh viên 136

Tiểu kết chương 3 138

CHƯƠNG 4: ỨNG DỤNG CÁC KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀO
DỊCH THUẬT VÀ GIẢNG DỊCH

4.1. Ứng dụng các kết quả nghiên cứu vào dịch thuật 140
4.1.1. Đề xuất phương pháp dịch trạng từ . 140
4.1.2. Cách dịch trạng từ cách thức . 145
4.1.3. Vị trí trạng từ trong câu khác nhau tạo nghĩa khác nhau . 146

4.2. Đề xuất ý kiến về việc giảng dạy 147
4.2.1. Những lỗi sai về trạng từ mà sinh viên hay mắc phải 147
4.2.2. Một số đề xuất về giảng dạy trạng từ tiếng Anh . 152
4.2.2.1. Phân biệt trạng từ và tính từ . 152
4.2.2.2. Các hình thức và cấu trúc trạng từ . 167
Tiểu kết chương 4 . 182

KẾT LUẬN 184


PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài và mục đích nghiên cứu
1.1. Lý do chọn đề tài

Trong những năm gần đây, nhu cầu học ngoại ngữ của người Việt Nam ngày càng cao. Bên cạnh nhu cầu học các ngôn ngữ như tiếng Trung, tiếng Pháp, tiếng Đức, tiếng Hàn, tiếng Nhật thì nhu cầu học tiếng Anh trong nước vẫn chiếm vị trí cao nhất. Nhiều người học tiếng Anh với nhiều mục đích khác nhau như là để xin việc trong các công ty nước ngoài với mức lương hấp dẫn, để đi du học ở các nước có nền học thuật hàng đầu thế giới như Hoa Kỳ, Anh, Úc, Canada, New Zealand, để kinh doanh, buôn bán với các đối tác nước ngoài, để định cư ở các nước nói tiếng Anh . Còn đối với học sinh, sinh viên thì tiếng Anh là một môn học ở trường phổ thông, được giảng dạy từ cấp một đến cấp ba. Dạy và học tiếng Anh hiện đang trở thành nhu cầu lớn.
Trong hoàn cảnh đó chúng tôi thấy cần phải nghiên cứu so sánh đối chiếu hai ngôn ngữ Anh – Viêt nhằm mục đích tìm ra những điểm giống và khác nhau, giúp những người Việt học tiếng Anh tốt hơn. Ngoài lý do khách quan bên trên chúng tôi còn có những lý do riêng để thực hiện đề tài này:
Thứ nhất, tiếng Việt là ngôn ngữ mẹ đẻ, là ngôn ngữ được sử dụng hàng ngày, ngay từ khi còn bé, của tôi nói riêng và của người Việt Nam nói chung. Nhưng tiếng Việt chỉ được tôi hiểu như là một công cụ để giao tiếp, trao đổi cho đến khi học các lớp về ngữ âm, âm vị học tiếng Việt, ngữ pháp tiếng Việt, lô- gich tiếng Việt, dụng học Việt ngữ thì tôi mới hiểu hơn về các khía cạnh mới mẻ của nó. Và bản chất của một người với tình cảm dành cho đất nước, dành cho ngôn ngữ mẹ đẻ đã thôi thúc tôi nghiên cứu để có những hiểu biết hơn về tiếng Việt yêu mến của mình.
Thứ hai, khi bắt đầu làm quen với bộ môn ngôn ngữ học so sánh - đối chiếu, tôi cảm thấy thích thú khi bước chân vào địa hạt này. Khi so sánh đối chiếu hai ngôn ngữ Anh – Việt tôi không những hiểu rõ hơn về tiếng Anh mà còn biết thêm nhiều điều mới, nhiều khía cạ nh mới của tiếng Việt, một ngôn ngữ mà tôi đã quá quen thuộc, sử dụng hà ng ngày nhưng vẫn chưa hiểu thấu đáo về nó.
Thứ ba, khi nghiên cứu về lĩnh vực ngôn ngữ tôi nhận thấy trong lịch sử ngôn ngữ học, từ loại đã được nghiên cứu từ thời Hi Lạp cổ đại. Từ loại là một phần quan trọng không thể thiếu trong bất kỳ một ngôn ngữ nào, ngay cả trong tiếng Việt. Việc phân định từ loại cũng đã được tiến hành nhằm mục đích nhận thức bản chất, quy luật hoạt động của từ, giúp cho việc nắm bắt, nhận thức và truyền đạt ngôn ngữ tốt hơn.
Việc phân định từ loại có ý nghĩa rất quan trọng đối với người dạy và học ngôn ngữ. Người dạy khi truyền thụ ngôn ngữ trước hết cần phải nắm rõ về từ, vì từ là yếu tố cơ bản nhất, quan trọng nhất trong câu. Từ có thể tạo thành từ mới, tạo thành cụm từ, tạo thành câu dựa trên các quy luật. Đối với người học, để sử dụng ngôn ngữ một cách vững chắc, thì cần có những hiểu biết nhất định về hệ thống, quy tắc, hoạt động ngữ pháp của các từ loại, quy tắc về kết hợp từ và vị trí của từ loại trong c âu. Khi nắm được quy tắc về dùng từ, tạo câu thì mới có thể nói và viết đúng.
Khi nghiên cứu từ loại tôi nhận thấy danh từ, động từ, tính từ thường được quan tâm nhiều vì ba từ loại này đóng vai trò đặc biệt, quan trọng trong câu. Chúng là những từ nòng cốt của câu. Chúng có vai trò truyền tải nội dung chính của một câu, một phát ngôn, hay một văn bản. Tuy nhiên cũng có từ loại khác tuy ít được quan tâm hơn, nhưng có ý nghĩa quan trọng không kém. Nó có chức năng giúp người đọc, người nghe xác định thời gian, mức độ, nơi chốn, cách thức của hành động, trạng thái của sự vật hiện tượng. Đó chính là trạng từ. Có nhiều sách ngữ pháp bản ngữ viết về trạng từ tiếng Anh. Tuy nhiên chưa có sách nào đi sâu phân tích đối chiếu trạng từ tiếng Anh với những từ loại tương đương với nó trong tiếng Việt. Chưa có sách nào nghiên cứu về cách dịch của từ loại này sang tiếng Việt. Đây là những mảng còn trống trong nghiên cứu đối chiếu giữa hai ngôn ngữ Anh – Việt. Trong khả năng của mình, tôi mong muốn thực hiện đề tài này để bù đắp những khoảng trống đó.

Thứ tư, từ kinh nghiệm trong quá trình giảng dạy của một giáo viên tiếng Anh đã thôi thúc tôi ý muốn nghiên cứu các vấn đề liên quan đến tiếng Anh: từ loại nói chung và trạng từ nói riêng, về sự chuyển dịch từ loại từ tiếng Anh sang tiếng Việt và cụ thể là trạng từ. Những hiểu biết về các khía cạnh này trong tiếng Anh sẽ giúp ích cho tôi trong việc soạn bài, thiết kế bài giảng về ngữ pháp tiếng Anh, và bài giảng về dịch thuật cho học sinh, sinh viên.
Từ những lý do trên, chúng tôi thấy rất cần thiết đi sâu, tìm hiểu, so sánh đối chiếu trạng từ giữa hai ngôn ngữ tiếng Anh và tiếng Việt, và nghiên cứu về việc dịch trạng từ tiếng Anh sang tiếng Việt. Do vậy chúng tôi tiến hành đề tài: Khảo cứu việc dịch trạng từ tiếng Anh sang tiếng Việt (qua tác phẩm Harry Porter).
1.2. Mục đích nghiên cứu

Luận án được thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu đối chiếu việc dịch trạng từ tiếng Anh sang tiếng Việt, góp phần hỗ trợ, cung cấp những kiến thức, những cách dịch từ loại này cho người dạy, người học và người dịch thuật. Người dạy và người học có thể ghi nhớ, sử dụng cách dịch này để nâng cao khả năng nghe, nói, viết, đọc hiểu tiếng Anh, ứng dụng những kiến thức về từ loại này trong công việc và trong học thuật. Và người dịch với những kiến thức về việc dịch trạng từ tiếng Anh sang tiếng Việt sẽ có những bản dịch đúng và hay hơn.