Thạc Sĩ Lựa chọn và phối hợp các phương pháp dạy học tích cực nhằm tăng cường tính tích cực nhận thức của họ

I. LÝ DO CH ỌN ĐỀ TÀI

MỞ ĐẦU


Bước vào thế kỷ 21 - thế kỷ mà tri thức và kĩ năng của con người được coi như là yếu tố quyết định sự phát triển xã hội. Trong xã hội tương lai - xã hội dựa vào tri thức, nền giáo dục phải đào tạo ra những con người thông minh, có trí tu ệ phát triển, giàu tính sáng t ạo và tính nhân văn.
" Giáo dục phải là ở hàng đầu và đóng vai trò chủ chốt trong phát triển xã hội tương lai ". Nghị quyết hội nghị lần thứ tư Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam khoá VII về tiếp tục đổi mới sự nghiệp giáo dục và đào tạo đã nhận định: " Con ngư ời được đào tạo thường thiếu năng động, chậm thích nghi với nền kinh tế xã hội đang đổi mới ". Từ đó đã nêu rõ một trong những quan điểm chỉ đạo để đổi mới sự nghi ệp giáo dục là phải: " Phát tri ển giáo dục nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, đào t ạo những con người có kiến thức văn hoá khoa học, có kỹ năng nghề nghiệp, lao động tự chủ, sáng t ạo và có tính kỷ luật, giàu lòng nhân ái, yêu nước, yêu CNXH, sống lành mạnh, đáp ứng nhu cầu phát triển đất nước những năm 90 và chuẩn bị cho tương lai ". [24]
Để thực hiện được những mục tiêu trên, đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) trong giáo dục đào tạo là một trong những nhiệm vụ cấp bách mà Đảng và nhà nước ta quan tâm. Nghị quyết Ban chấp hành Trung ương II khoá VIII chỉ rõ phải “Đổi mới PPDH, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luy ện thành nếp tư duy sáng tạo của người học, từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến, phương ti ện hiện đại vào quá trình dạy học, đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh .”
Định hướng trên đây đã được pháp chế trong luật giáo dục điều 24.2 “Phương pháp giáo d ục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng t ạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, rèn luy ện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác đ ộng đến tình cảm, đem l ại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”. [22] (Luật giáo d ục năm 2005).
Vấn đề đặt ra đối với các trường học là cần không ngừng đổi mới về nội dung và PPDH. Giáo d ục phải gắn chặt với yêu cầu phát triển của đất nước, phù hợp với xu thế thời đại. Song nền giáo dục nước ta trong giai đoạn vừa qua chưa đáp ứng được điều đó. Trong ki ểm điểm việc thực hiện nghị quyết Trung ương II khoá VIII đãchỉ rõ những yếu

kém và nguyên nhân: “Hoạt động học tập trong các nhà trường ở mọi cấp học chủ yếu vẫn là hướng vào mục đích khoa cử, chưa quan tâm làm cho người dạy , người học, người quản lý coi trọng thực hiện mục đích học tập đúng đắn. Phương pháp giáo dục nặng về áp đặt thường khuyến khích tiếp thu một cách máy móc, chưa khuy ến khích sự năng đ ộng, sáng t ạo của người học .”
Qua tìm hiểu và thực tế giảng dạy ở trường phổ thông (PT) cho thấy: Sự đổi mới PPDH ở trường phổ thông đang được tiến hành, phát tri ển tương đối nhanh ở các trường thuộc khu vực thành phố, song chuy ển biến còn chậm ở các trường miền núi, vùng sâu. Qua tìm hiểu một số luận văn đã nghiên cứu về vấn đề này, tôi thấy cần bổ sung thêm phần vận dụng công nghệ thông tin, khai thác các thí nghi ệm (T/N) ảo và khai thác trên Internet vào gi ảng dạy. Cần hướng dẫn học sinh (HS) làm một số T/N đơn giản và tổ chức HS tham quan thực tế.
Nhằm khắc phục phần nào còn hạn chế, phát huy tính tích c ực trong việc dạy học (DH) bộ môn Vật lý cho h ọc sinh THPT, việc phân tích các PPDH, chỉ ra cách lựa chọn, phối hợp các PPDH một cách phù hợp trong mỗi giờ dạy nhằm phát huy, nâng cao kh ả năng nh ận thức của HS trở thành một yêu cầu cấp bách đối với giáo viên (GV) Vật lý THPT. ở nước ta đã có nhiều công trình, đề tài nghiên cứu về PPDH Vật lý và đổi mới PPDH V ật lý ở các phần khác nhau của chương trình Vật lý PT nhưng vấn đề lựa chọn và kết hợp các PPDH tích cực trong việc giảng dạy một số kiến thức về Sóng ánh sáng nằm trong chương trình lớp 12 THPT nâng cao thì hầu như chưa có đề tài nào đề cập đến. Vì vậy tôi chọn vấn đề:
"Lựa chọn và phối hợp các phương pháp dạy học tích cực nhằm tăng cường tính tích cực nhận thức của học sinh khi dạy một số kiến thức về Sóng ánh sáng chương trình lớp 12 nâng cao" làm đ ề tài nghiên cứu.



MỤC LỤC



Mở đầu .10

I. Lý do ch ọn đề tà.i 10

II. M ục đích nghiên cứu .11

III. Đ ối tượng nghiên cứu 11

IV. Nhi ệm vụ của đề tài .12

V. Gi ả thuyết khoa học 12

VI. Phương pháp nghiên c ứ.u .12

VII. Đóng góp c ủa luận văn 13

VIII. C ấu trúc của luận văn .13

Chương I: Cơ s ở lý luận và thực tiễn của việc lựa chọn và phối hợp các

phương pháp d ạy học tích cực khi dạy học Vật lý ở trường THPT 14

1.1. T ổng quan về vấn đề nghiên cứu 14

1.2. Lý lu ận về phương pháp dạy học 15

1.2.1. Khái ni ệm về phương pháp dạyhọc 15

1.2.2. Xu th ế phát triển của phương pháp dạy học 16

1.2.3. Ảnh hư ởng của phương pháp khoa học đối với phương pháp dạy học .21

1.2.4. Nh ững phương pháp dạy học Vật lý ở trường phổ thông hiện nay 23

1.2.5. Các phương pháp d ạy học có khả năng tích cựcohá ho ạt động nhận thức

Vật lý của học sinh 25

1.3. V ấn đề lựa chọn và phối hợp các PPDH tích cực trong dạy học Vật lý .39

1.3.1. Phân tích ưu như ợc điểm của các phương pháp dạy họ c .39

1.3.2. Cơ s ở lựa chọn phương pháp dạy học .40

1.3.3. Qui trình l ựa chọnvà ph ối hợp các phương pháp dạy học 42

1.4. Tìm hi ểu thực trạng dạy và học Vật lý ở trường trung học phổ thông 44

1.4.1. M ục đích .44

1.4.2. Phương pháp t ìm hi ểu thực tế dạy và họ c .44

1.4.3. Bi ện pháp khắc phục khó khăn trong việc dạy- học Vật lý 48

Kết luận chương I

Chương II Xây d ựng tiến trình dạy học một số kiến thức về S“óng ánh sáng" (SGK Vật lý 12 nâng cao)
2.1. Phân tích n ội dung kiến thứ,ckĩ năng và thái độ cần hình thành ở học sinh khi d ạy học

các ki ến thức về "Sóng ánh sáng " .50

2.1.1. Đặc điểm các kiến thức về " Sóng ánh sáng" trong chương trình Vật lý PT .50

2.1.2. Phân tích logic hình thành và phát tri ển các kiến thức về " Sóng ánh sán.g ." 51

2.1.3. M ức độ yêu cầu nội dung kiến thức, kĩ năng học sinh cần nắm vững và thái độ cần

hình thành ở học sinh khi dạy học các kiến thức về " Sóng ánh sáng " 52

2.2. Tìm hi ểu thực tế dạy học một số kiến thức về "Sóng ánh sáng " .54

2.2.1. M ục đích điều tra .54

2.2.2. Phương pháp và n ội dung điều t.r.a 55

2.2.3. K ết quả điều tra 55

2.3. L ựa chọn và phốihợp các phương pháp dạy học tích cực, xây d ựng tiến trình dạy học

một số kiến thức về " Sóng ánh sáng" 61

2.3.1. Nh ững định hướng chung của tiến trình xây dựng phương án dạy học một bài cụ thể theo hư ớng nghiên cứu của đề tài 61
2.3.2. Thi ết kế tiến trìnhdạy học bài 1 " Tán s ắc ánh sáng " .63

2.3.3. Thi ết kế tiến trình dạy học bài 2: " Giao thoa ánh sáng - Nhiễu xạ ánh sáng " 75

2.3.4. Thi ết kế tiến trình dạy học bài 3 " Máy quang phổ- Các lo ại quang phổ " .89

Kết luận chương II 98

Chương III: Thực nghiệm sư phạm .99

3.1. M ục đích và nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm 99

3.1.1. M ục đích của thực nghiệm sư phạm 99

3.1.2. Nhi ệm vụ của thực nghiệm sư phạm .99

3.2. Đ ối tượng và phương pháp thực nghiệm sư phạm .99

3.2.1. Đ ối tượng của thực nghiệm sư phạm 99

3.2.2. Phương pháp th ực nghiệm sư phạm .100

3.3. Kh ống chế của các tác động bên ngoài ảnh hưởng đến kết quả TNSP .101

3.4. Chu ẩn bị cho thực nghiệm sư phạm 101

3.4.1. Ch ọn lớp thực nghiệm và đ ối chứng 101

3.4.2. Các bài th ực nghiệm sư phạm 101

3.5. Giáo viên c ộng tác thực nghiệm sư phạm .102

3.6. Phương pháp đánh giá k ết quả thực nghiệm sư phạm 102

3.6.1. Căn c ứ để đánh giá .102

3.6.2. Đánh giá và x ếp loạ i 103

3.7. Ti ến trình dạy học thực nghiệm sư phạm 103

3.7.1. L ịch giảng dạy thực nghiệm .104

3.7.2. Di ễn biến thực nghiệm sư phạm .104

3.7.3. K ết quả và xử lý kết quả thực nghiệm sư phạm .109

3.8. Đánh giá chung v ề thực nghiệm sư phạm 127

Kết luận chương III .129

Kết luận chung 130
.
[charge=450]http://up.4share.vn/f/2918101d1b1f1110/3.LV08_SP(LeThiThuNgan).pdf.file[/charge]