Tiến Sĩ Lỗi phát âm tiếng Anh của sinh viên Việt Nam: trường hợp sinh viên Đại học Đồng Nai

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 1
Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÍ
THUYẾT . 7
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu lỗi phát âm . 7
1.2. Cơ sở lí thuyết 13
1.3. Khái quát về âm tiết tiếng Việt và tiếng Anh . 29
1.4. Tiểu kết chương 1 40
Chương 2: LỖI PHÁT ÂM PHỤ ÂM TIẾNG ANH CỦA SINH VIÊN ĐẠI
HỌC ĐỒNG NAI . 41
2.1. Phụ âm tiếng Anh và tiếng Việt . 41
2.2. Lỗi phát âm phụ âm đứng đầu âm tiết 58
2.3. Lỗi phát âm phụ âm đứng cuối âm tiết 75
2.4. Một số giải pháp khắc phục lỗi phát âm phụ âm cho sinh viên Đại học Đồng
Nai . 96
2.5. Tiểu kết chương 2 100
Chương 3: LỖI PHÁT ÂM NGUYÊN ÂM TIẾNG ANH CỦA SINH VIÊN
ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI . 102
3.1. Nguyên âm tiếng Anh và tiếng Việt . 102
3.2. Lỗi phát âm nguyên âm tiếng Anh . 124
3.3. Một số giải pháp khắc phục lỗi phát âm nguyên âm tiếng Anh cho sinh viên Đại
học Đồng Nai 137
3.4. Tiểu kết chương 3 139
KẾT LUẬN . 142
DANH MỤC NHỮNG CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN
LUẬN ÁN 145
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO . 146
PHỤ LỤC 160 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT VÀ KÍ HIỆU

Các chữ viết tắt Viết đầy đủ
CTÂT Cấu trúc âm tiết
CTV Cộng tác viên
ĐHĐN Đại học Đồng Nai
F Nữ
HTÂC Hệ thống âm cuối
HTÂĐ Hệ thống âm đầu
L1 Ngôn ngữ thứ nhất
L2 Ngôn ngữ thứ hai
M Nam
Nxb Nhà xuất bản
PÂC Phụ âm cuối
PÂĐ Phụ âm đầu
SV Sinh viên
tr. Trang DANH MỤC BIỂU BẢNG Trang
Bảng 2.1: Phụ âm tiếng Anh 42
Bảng 2.2: Những từ miêu tả biến thể phụ âm tắc bật hơi 46
Bảng 2.3: Phụ âm tiếng Việt 51
Bảng 2.4: Phụ âm tiếng Anh và tiếng Việt 55
Bảng 2.5: Lỗi phụ âm [

-] 59
Bảng 2.6: Lỗi phụ âm [

-] 60
Bảng 2.7: Lỗi phụ âm [d

-] 61
Bảng 2.8: Lỗi phụ âm [t

-] 62
Bảng 2.9: Lỗi phụ âm [

-] 63
Bảng 2.10: Lỗi phụ âm [

-] 64
Bảng 2.11: Lỗi phụ âm [z-] 65
Bảng 2.12: Lỗi tổ hợp [

r-] 79
Bảng 2.13: Lỗi tổ hợp [

w-] 71
Bảng 2.14: Lỗi tổ hợp [

r-] 72
Bảng 2.15: Lỗi tổ hợp [skr-] 74
Bảng 2.16: Lỗi phụ âm [-p] 76
Bảng 2.17: Lỗi phụ âm [-

] 77
Bảng 2.18: Lỗi phụ âm [-

] 78
Bảng 2.19: Lỗi phụ âm [-d

] 79
Bảng 2.20: Lỗi phụ âm [-t

] 80
Bảng 2.21: Lỗi phụ âm [-

] 81
Bảng 2.22: Lỗi phụ âm [-

] 82
Bảng 2.23: Lỗi phụ âm [-z] 82
Bảng 2.24: Lỗi phụ âm [-s] 83
Bảng 2.25: Lỗi phụ âm [-l] 84
Bảng 2.26: Lỗi phụ âm [-b] 84
Bảng 2.27: Lỗi phụ âm [-d] 85 Bảng 2.28: Lỗi phụ âm [-g] 86
Bảng 2.29: Lỗi phụ âm [-f] 87
Bảng 2.30: Lỗi phụ âm [-v] 88
Bảng 2.31: Lỗi tổ hợp [-nd] 89
Bảng 2.32: Lỗi tổ hợp [-st] 90
Bảng 2.33: Lỗi tổ hợp [-lf

] 92
Bảng 2.34: Lỗi tổ hợp [-mpt] 93
Bảng 2.35: Lỗi tổ hợp [-ksts] 94
Bảng 2.36: Lỗi tổ hợp [-lf

s] 95
Bảng 3.1: Giá trị trung bình F1 và F2 của nguyên âm đơn tiếng Anh 105
Bảng 3.2: Giá trị F1 và F2 của nguyên âm đơn tiếng Việt 117
Bảng 3.3: Nguyên âm tiếng Anh và tiếng Việt theo vị trí của lưỡi 121
Bảng 3.4: Nguyên âm tiếng Anh và tiếng Việt theo độ mở của miệng 122
Bảng 3.5: Nguyên âm tiếng Anh và tiếng Việt theo hình dáng của môi 122
Bảng 3.6: Lỗi nguyên âm [i

] 124
Bảng 3.7: Lỗi nguyên âm [u

] 127
Bảng 3.8: Lỗi nguyên âm [

] 129
Bảng 3.9: Lỗi nguyên âm [

] 130
Bảng 3.10: Lỗi nguyên âm đôi [e

] 131
Bảng 3.11: Lỗi nguyên âm đôi [a

] 132
Bảng 3.12: Lỗi nguyên âm đôi [
] 133
Bảng 3.13: Lỗi nguyên âm ba [e

] 135
Bảng 3.14: Lỗi nguyên âm ba [a

] 136


DANH MỤC HÌNH VẼ Trang

Hình 1.1: Sóng âm, thanh phổ của quát ầm và quá tầm 30 Hình 1.2: Hình biểu thị các thông số âm học của âm tiết toán tiếng Việt
với 5 thành tố âm đầu, âm đệm, âm chính, âm cuối và thanh điệu
35
Hình 2.1: Sóng âm của từ pie 46
Hình 2.2: Sóng âm của từ buy 47
Hình 2.3: Sóng âm của từ spy 47
Hình 2.4: Sóng âm và cường độ của từ petrol 48
Hình 2.5: Sóng âm và cường độ của từ patrol 48
Hình 2.6: Các thông số âm học của phụ âm [p] trong âm Pa 52
Hình 2.7: Các thông số âm học của phụ âm [

] trong từ rõ ràng 53
Hình 2.8: Sóng âm và quang phổ từ scraped 75
Hình 2.9: Sóng âm và quang phổ từ scripts 75
Hình 2.10: Sóng âm và formant của texts 90
Hình 3.1: Hình thang Nguyên âm Quốc tế 104
Hình 3.2: Nguyên âm đơn tiếng Anh 106
Hình 3.3: Nguyên âm đôi tiếng Anh 109
Hình 3.4: Nguyên âm ba tiếng Anh 112
Hình 3.5: Nguyên âm đơn tiếng Việt 117
Hình 3.6: Nguyên âm đôi tiếng Việt 119
Hình 3.7: Nguyên âm đơn tiếng Anh () và tiếng Việt () 121




Hình 3.8: Sóng âm và formant thể hiện trường độ nguyên âm [i

] trong
từ peace
125
Hình 3.9: Sóng âm và formant thể hiện trường độ nguyên âm [

] trong
từ piss
126
Hình 3.10: Sóng âm và formant thể hiện trường độ nguyên âm [u

] trong
từ who’d
127
Hình 3.11: Sóng âm và formant thể hiện trường độ nguyên âm [

] trong
từ hood
128
Hình 3.12: Sóng âm và formant thể hiện trường độ nguyên âm [

]
trong từ hawed
129
Hình 3.13: Sóng âm và formant thể hiện trường độ nguyên âm [

] trong
từ hod
130

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
1.1. Trong xu thế hội nhập quốc tế, việc học tập và sử dụng các ngôn ngữ
không phải là tiếng mẹ đẻ ngày càng phổ biến ở tất cả các nước trên thế giới. Ở Việt
Nam, việc học tập và sử dụng tiếng Anh - ngôn ngữ quốc tế, ngày càng phát triển và
phổ biến. Theo xu hướng đó, việc sử dụng ngoại ngữ để giao lưu, hội nhập là một
trong những điều kiện không thể thiếu. Trong các ngoại ngữ đang được học và sử
dụng tại Việt Nam, tiếng Anh là ngoại ngữ phổ biến nhất. Nhận thức được vai trò
của ngôn ngữ này trong cuộc sống, người Việt không những học tiếng Anh để giao
tiếp mà còn học để nói hay hơn, giao tiếp với người nước ngoài bằng ngôn ngữ này
hiệu quả hơn.
1.2. Trong hai phương tiện giao tiếp phổ biến nhất của con người là hoạt động
nói và viết thì hoạt động thứ nhất chiếm vai trò quan trọng hơn trong đời sống hằng
ngày. Khi giao tiếp bằng tiếng Anh, người Việt thường mắc khá nhiều lỗi; chẳng
hạn như lỗi về từ vựng, ngữ nghĩa, ngữ pháp, ngữ âm v.v. Trong quá trình dạy tiếng
Anh cho sinh viên Đại học Đồng Nai, chúng tôi nhận thấy họ gặp rất nhiều khó
khăn bởi những sự khác biệt rất rõ rệt trên bình diện ngữ âm - âm vị học giữa hai
ngôn ngữ Anh - Việt. Những lỗi phát âm tiếng Anh của họ không chỉ ảnh hưởng đối
với bản thân họ, mà về lâu dài, sẽ ảnh hưởng đến nhiều thế hệ học trò mà họ trực
tiếp giảng dạy tiếng Anh sau này.
1.3. Cho đến nay, đã có một số công trình nghiên cứu lỗi phát âm của người
Việt học tiếng Anh. Các tác giả Trần Thị Thanh Diệu [9] và Nguyện Huy Kỷ [22]
nghiên cứu về lỗi phát âm các yếu tố siêu đoạn tính như lỗi về trọng âm và ngữ điệu
của người Việt nói tiếng Anh. Hiện chưa có một công trình khoa học nào nghiên
cứu lỗi phát âm các yếu tố chiết đoạn của sinh viên do ảnh hưởng của tiếng Việt
được nói ở Đồng Nai
1
. Theo chúng tôi, lỗi phát âm các yếu tố chiết đoạn cần được
nghiên cứu toàn diện trên cơ sở phân tích sự khác biệt về loại hình ngôn ngữ, sự

1
Trong luận án này, tiếng Việt được nói ở Đồng Nai được quy ước là tiếng Việt. 2

tiến triển trong việc khắc phục lỗi phát âm trong một quá trình học và đặc điểm
phương ngữ mà người học đó sử dụng.
Vì những lí do trên, chúng tôi lựa chọn đề tài “Lỗi phát âm tiếng Anh của sinh
viên Việt Nam: Trường hợp sinh viên Đại học Đồng Nai”.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Luận án có hai mục đích nghiên cứu sau:
1/ Luận án xác định các kiểu loại lỗi phát âm chiết đoạn tiếng Anh tiêu biểu của
các sinh viên trong một không gian cụ thể, đó là trường Đại học Đồng Nai từ góc độ
đối chiếu và sự tiến triển trong việc khắc phục lỗi phát âm này theo thời gian học.
2/ Luận án đề xuất những phương pháp sửa lỗi để nâng cao chất lượng dạy và
học tiếng Anh cho người Việt.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Từ mục đích nghiên cứu trên, chúng tôi xác định những nhiệm vụ nghiên cứu sau:
1/ Tổng quan được tình hình nghiên cứu về lỗi và lỗi phát âm trên thế giới và
ở Việt Nam để thấy được vị trí và vai trò của nghiên cứu lỗi phát âm trong ứng
dụng dạy học ngoại ngữ. Từ đó, tìm hiểu những vấn đề lí thuyết liên quan đến đề
tài như: khái niệm lỗi và phân tích lỗi, ngôn ngữ học đối chiếu, cấu trúc âm tiết v.v.
2/ Khảo sát, xây dựng cơ sở dữ liệu về lỗi phát âm của sinh viên Đại học Đồng Nai.
3/ Đối chiếu và miêu tả các kiểu lỗi phát âm chiết đoạn tiếng Anh tiêu biểu.
4/ Chỉ rõ các nguyên nhân chi phối các kiểu lỗi: sự khác biệt về mặt loại hình;
thời gian học và đặc điểm phát âm địa phương.
5/ Đề xuất các giải pháp khắc phục lỗi phát âm tiếng Anh cho sinh viên.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án là các kiểu lỗi phát âm phụ âm và nguyên
âm tiếng Anh của 14 sinh viên Đại học Đồng Nai. Các lỗi của họ được quan sát từ
năm thứ nhất đến năm thứ tư. Bằng cách nghiên cứu như vậy, chúng tôi có thể đưa
ra kết luận kiểu lỗi nào người học có thể khắc phục được theo thời gian học, để từ
đó đưa ra những giải pháp sửa lỗi phù hợp. 3

3.2. Phạm vi nghiên cứu
Luận án nghiên cứu lỗi phát âm ở những đơn vị chiết đoạn tiếng Anh của sinh
viên ngành sư phạm tiếng Anh tại Đại học Đồng Nai được theo dõi liên tục từ năm
thứ nhất đến năm thứ tư.
4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Để giải quyết những nhiệm vụ nêu trên, trong quá trình triển khai đề tài luận
án, chúng tôi sử dụng các phương pháp sau đây:
4.1. Phương pháp miêu tả ngữ âm học - âm vị học
Luận án một mặt dựa vào kết quả nghiên cứu ngữ âm - âm vị học tiếng Việt và
tiếng Anh của các tác giả đi trước; mặt khác, kết hợp giữa phương pháp quan sát,
cảm thụ chủ quan bằng thính giác của người nghiên cứu về các đặc trưng và nét khu
biệt ngữ âm - âm vị học giữa hai ngôn ngữ Việt - Anh. Vì nhiệm vụ chính của luận
án là xác định các kiểu lỗi phát âm các đơn vị chiết đoạn tiếng Anh nên chúng tôi
chủ yếu miêu tả các đối tượng ngôn ngữ ở góc độ ngữ âm học.
Với quan điểm như vậy, chúng tôi mong muốn tìm ra được chính xác các kiểu
lỗi phát âm của người Việt để từ đó những giải pháp mà chúng tôi đề xuất sẽ có tính
hiệu quả hơn.
4.2. Phương pháp ngữ âm học khí cụ
4.2.1. Xây dựng bảng từ
Xây dựng bảng từ thử là các âm tiết có đầy đủ các kiểu loại âm đầu, âm chính
và âm cuối trong tiếng Anh (Xem Phụ lục 3).
4.2.2. Lựa chọn cộng tác viên
Chúng tôi chọn ngẫu nhiên một lớp trong số ba lớp bậc đại học ngành sư phạm
tiếng Anh năm thứ nhất. Chúng tôi tiếp tục chọn ngẫu nhiên 14 sinh viên trong tổng
số 40 sinh viên của lớp được chọn trước đó. 14 sinh viên này được chọn trên tiêu
chí địa lí của những huyện, thị xã và thành phố thuộc tỉnh Đồng Nai. Tất cả 14 cộng
tác viên đều sinh ra và lớn lên tại Đồng Nai và chưa thay đổi chỗ ở. Trong số đó, có
2 nam và 12 nữ. Có 10 cộng tác viên 22 tuổi (sinh năm 1993) và 4 cộng tác viên 23
tuổi (sinh năm 1992) (Xem Phụ lục 1). 4

4.2.3. Cách ghi âm
Chúng tôi tiến hành ghi âm 4 lần với tất cả 14 cộng tác viên vào đầu mỗi năm
học, từ khi họ học năm thứ nhất (năm 2012) đến năm thứ 4 (năm 2015).
Những phát ngôn (utterance) của cộng tác viên được ghi âm tự nhiên trong giờ
thực hành tiếng Anh bằng máy ghi âm số ZOOM H2n Handy Recorder theo cỡ mẫu
22.050 Hz, 16 bit, dưới dạng file có định dạng .wave. Các file ghi âm tiếng Anh của
cộng tác viên được tập hợp trong Cơ sở dữ liệu số hoá (computerised database) để
thuận tiện trong việc phân tích, thống kê các kiểu lỗi phát âm tiếng Anh của cộng
tác viên.
4.2.4. Xử lí tư liệu ghi âm
Chúng tôi tiến hành nghe lại những phát ngôn của cộng tác viên và đánh giá
lỗi của họ dựa vào thang đánh giá (Xem Phụ lục 4). Chúng tôi sử dụng một số phần
mềm chuyên dụng như praat, speech analyzer để phân tích, minh hoạ những kiểu lỗi
có tính chất tinh tế. Để từ đó, chúng tôi đi đến những kết luận khoa học và khách
quan về lỗi phát âm của cộng tác viên.
4.3. Phương pháp đối chiếu
- Đối chiếu cách phát âm của người Việt với cách phát âm chuẩn tiếng Anh để
tìm lỗi phát âm.
- Đối chiếu các lỗi thống kê được trong từng năm để chỉ rõ sự tiến bộ trong
việc khắc phục lỗi phát âm.
4.4. Thủ pháp
Bên cạnh các phương pháp trên, trong quá trình thực hiện luận án chúng tôi
còn sử dụng một số thủ pháp như thống kê, phân loại để đưa ra các kết quả minh
chứng cho các luận điểm trong từng phần của luận án.
5. Đóng góp mới về khoa học của luận án
Tìm ra các loại lỗi đọc (nói) sai các nguyên âm và phụ âm tiếng Anh (phụ âm
đầu, phụ âm cuối âm tiết), tìm nguyên nhân và bước đầu đề xuất giải pháp khắc
phục lỗi. Những kết quả nghiên cứu của luận án có thể tham khảo để tìm ra các lỗi
phát âm và cách khắc phục cho việc dạy ngoại ngữ khác ở Việt Nam (tiếng Pháp,
tiếng Nga, tiếng Trung v.v.). 5

6. Ý nghĩa lí luận và thực tiễn của luận án
6.1. Ý nghĩa lí luận
Về mặt lí luận, luận án góp phần làm sáng tỏ một số vấn đề lí thuyết liên quan
đến ngữ âm học và âm vị học, đặc biệt là vấn đề tương đồng và khác biệt trong cấu
trúc âm tiết tiếng Việt và tiếng Anh.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Về mặt thực tiễn, những kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần thiết thực vào
việc giải quyết lỗi phát âm của người Việt học tiếng Anh, một ngôn ngữ khác hẳn
về loại hình so với tiếng Việt.
Kết quả nghiên cứu lỗi của người học trong bốn năm liên tục đã chỉ ra các
kiểu lỗi và nguyên nhân lỗi phát âm chiết đoạn tiếng Anh về phụ âm ở vị trí đầu âm
tiết, cuối âm tiết cũng như các kiểu lỗi phát âm nguyên âm tiếng Anh của người
Việt. Dựa vào kết quả nghiên cứu, luận án đề xuất các phương pháp khắc phục
những kiểu lỗi trên cho người Việt, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học tiếng
Anh ở Việt Nam.
7. Cơ cấu của luận án
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, luận án được
triển khai thành 3 chương:
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lí thuyết
Trong chương này, luận án trình bày hai vấn đề chính. Thứ nhất, luận án điểm
luận những công trình đi trước liên quan đến đề tài, trong đó cụ thể là những nghiên
cứu lỗi phát âm tiếng Anh trên thế giới và ở Việt Nam. Thứ hai, luận án trình bày
những cơ sở lí thuyết về ngôn ngữ học đối chiếu và phân tích lỗi. Bên cạnh những
cơ sở lí thuyết trên, trong chương này luận án cũng trình bày khái quát về ngữ âm
tiếng Việt và tiếng Anh ở cấp độ cấu trúc âm tiết, vì chúng tôi cho rằng lỗi phát âm
tiếng Anh của sinh viên Đại học Đồng Nai có nguồn gốc sâu xa từ sự khác biệt về
cấu trúc âm tiết cũng như loại hình hai ngôn ngữ tiếng Việt và tiếng Anh.
Chương 2: Lỗi phát âm phụ âm tiếng Anh của sinh viên Đại học Đồng Nai
Trong chương này, trước hết luận án miêu tả, đối chiếu hệ thống phụ âm tiếng
Việt và tiếng Anh; sau đó luận án dự đoán các kiểu lỗi phụ âm có thể xảy ra đối với sinh viên Đại học Đồng Nai. Dựa vào kết quả phân tích, chúng tôi miêu tả những lỗi
phụ âm nào có thể khắc phục được, những lỗi nào mang tính cố hữu, khó khắc phục.
Trên cơ sở dữ liệu của luận án, chúng tôi đề xuất biện pháp khắc phục lỗi hợp lí.
Chương 3: Lỗi phát âm nguyên âm tiếng Anh của sinh viên Đại học Đồng Nai
Đồng cấu trúc với chương 2, chương 3 cũng trên cơ sở tập trung miêu tả, đối
chiếu hệ thống nguyên âm tiếng Việt và tiếng Anh; sau đó luận án dự đoán các kiểu
lỗi nguyên âm có thể xảy ra đối với sinh viên Đại học Đồng Nai. Tượng tự ở
chương 2, chúng tôi sẽ phân loại các kiểu lỗi nguyên âm tiêu biểu qua 4 lần thu âm
ở 4 năm học. Dựa vào kết quả phân tích lỗi, luận án miêu tả và phân loại các kiểu
lỗi nguyên âm của sinh viên Đại học Đồng Nai và đề xuất biện pháp khắc phục lỗi.