Thạc Sĩ Liên hệ thực tế nhằm nâng cao hiệu quả dạy học môn hoá học ở trường THCS

1


ĐỀ TÀI
Liên hệ thực tế nhằm nâng cao hiệu quả dạy
học môn hoá học ở trường THCS

Phầ n I . MỞ ĐẦU
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Môn hó a họ c ở trườ ng THCS giữ mộ t vai trò quan trọ ng trong việc hình
thà nh và phá t triể n trí tuệ củ a họ c sinh. Mụ c đích củ a môn họ c là g iú p cho học
sinh hiể u đú ng đắ n và hoà n chỉnh, nâng cao cho họ c sinh nhữ ng tri thức về thế
giớ i, c on ngườ i thông qua cá c bà i họ c, cá c bà i thự c hành. H ọ c sinh họ c tập h ó a
họ c không nhữ ng để là m cá c bài tập tính toá n, nhận biế t, viế t PTHH củ a cá c phản
ứ ng mà cò n để biế t đượ c nhữ ng ứ ng dụ ng phong phú , thiế t thự c củ a hóa học trong
đờ i số ng để g iú p đỡ mọ i ngườ i xung quanh . Hiể u biế t hó a học , HS có thể vận
dụ ng kiến thứ c bảo vệ môi trườ ng xung quanh , có niềm tin và tự tạ o lập cho mình
mộ t hướ ng đi trong tương lai. Muố n quá trình dạ y họ c có hiệ u quả, GV phả i có
nhữ ng bà i giảng vớ i phương phá p dạ y họ c phá t huy tính tích cự c, tự lực cao của
HS. Trong tình hình hiệ n nay , đổi mớ i phương phá p dạ y học nó i chung và đổi mới
phương phá p dạ y họ c hó a họ c nó i riêng đã và đang thự c sự là yế u tố quyết định
hiệ u quả giờ dạ y. Mộ t trong nhữ ng yế u tố để đạ t giờ dạ y có hiệ u quả và tiến bộ là
phả i kế t hợ p linh hoạ t giữa b à i giả ng và thự c tế.
Có nhữ ng vấn đề hó a họ c giúp HS giả i thích nhữ ng hiệ n tượ ng trong tự
nhiên, trá nh việ c mê tín dị đoan, thậm chí hiể u đượ c nhữ ng dụ ng ý khoa học , hóa
họ c trong nhữ ng câu ca dao – tụ c ngữ , mà thế hệ trướ c để lạ i và có thể ứn g dụ ng
trong thự c tiễn đờ i số ng thườ ng ngà y, mà không gây nhà m chá n, xa lạ , lại có tác
dụ ng kích thích tính chủ độ ng, sá ng tạ o, hứ ng thú trong môn học hó a h ọc .
2
Trong việ c dạ y môn hoá họ c ở trườ ng trung họ c, ngườ i giá o viên phải có
vố n kiến thứ c về thự c tế sâu, rộ ng, có khả năng gắ n bà i giả ng vớ i thự c tế, tạo ra
đượ c nhữ ng giờ họ c sinh độ ng, nâng cao sự hiể u biế t và kích thích sự ham mê học
tập củ a HS .
Tôi cũ ng yêu thích môn hó a họ c từ cá c hoạ t độ ng thự c tiễn và nhận thấy
nhữ ng điề u bổ ích từ cá c hoạ t độ ng thực tiễn . Vì vậy , tôi cũ ng muố n trong mỗ i bài
dạ y là m cho họ c sinh thấy thích cá c bà i họ c từ việ c đưa cá c hiệ n tượ ng thực tiễn để
tạ o niề m say mê họ c tập tì m tò i củ a các em họ c sinh . Chính vì thế , tôi đã quyế t
định sưu tầm tà i liệu , tham khả o tà i liệ u liên quan và nghiên cứu đề tài:“Liên hệ
thực tế nhằm nâng cao hiệu quả dạy học môn hoá học ở trường THCS” đó ng góp
và o kho tà ng kiế n thức , bướ c đầu tạo cơ sở cho cá c nghiên cứ u khoa họ c sau này ,
đồ ng thờ i giú p tôi có nhữ ng căn cứ để sau nà y ra trườ ng có thể á p dụng vào bài
dạ y củ a mình mộ t cá ch có hiệ u quả nhất .
2. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI:
- Tì m hiểu cơ sở lý luận và thự c trạng liên hệ thự c tế nhằm nâng cao hiệu
quả dạ y và họ c môn hó a họ c ở trường THCS .
- Tìm hiể u mộ t số biệ n phá p thự c hiệ n đề tài
Giúp HS dễ dà ng liên hệ vớ i thự c tế với bà i học , sẽ ứ ng dụ ng giả i thích nhữ ng
hiệ n tượng trong cuộ c số ng hà ng ngày, trong tự nhiên, trá nh việ c mê tín dị đoan và
giú p cá c em HS biế t cá ch phò ng trá nh nhữ ng ả nh hưở ng củ a cá c chất hóa học khi
cá c em sử dụ ng chúng .
Gó p phần phá t huy tính tích cự c, sá ng tạ o, hứ ng thú trong môn hó a họ c. Từ
nhữ ng cơ sở đó , đề tài cũ ng sẽ đem lạ i cho GV và HS những bà i họ c hiệ u quả ,
đem lạ i nhiề u kinh nghiệ m cho HS.
3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
- Đố i tượ ng nghiên cứu đề tài: cá c hiệ n tượng trong thự c tế gắ n liề n vớ i quá
trình dạ y họ c hó a họ c có thể áp dụ ng và o bà i dạy củ a chương trình THCS .
- Phạ m vi nghiên cứ u:
Quá trình dạ y họ c hó a họ c ở trường THCS .
4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
3
- Thu thập, đọ c và tham khảo cá c tà i liệ u nghiên cứ u liên quan đế n đề tài.
- Nghiên cứ u tình hình thự c tiễn quá trình dạ y họ c hó a học .
- Hệ thố ng hó a cá c câu hỏi (kèm theo câu trả lờ i) liên hệ vớ i thự c tế nhằm nâng
cao hiệ u quả giả ng dạy.
- Bướ c đầu á p dụ ng mộ t số câu hỏi và o bà i dạ y và kiể m tra kế t quả nghiên cứu.
5. ĐÓNG GÓP CỦA NGHIÊN CỨU :
Nghiên cứ u vấn đề l iên hệ thự c tế nhằm nâng cao hiệ u quả và ph át huy tích
cự c họ c tập củ a HS khi học Hó a Học . Từ đó, gó p phần và o việ c giá o dụ c sứ c khoẻ
và hạ n chế tình trạ ng ô nhiễm môi trường , trá nh hiệ n tượ ng mê tính dị đoan hiệ n
nay, giú p HS hiể u rõ đượ c mố i quan hệ giữ a kiế n thức hó a họ c vớ i thự c tiễn đời
số ng .
Đề tà i giúp HS khi gặp nhữ ng hiệ n tượ ng xả y ra trong đờ i số ng hà ng ngày
thườ ng có thức phả i giả i thích nó bằng cá ch nào? Xử lý nó như thế nà o để mang
lạ i lợ i ích cho mình và mọ i ngườ i xung quanh ? Do đó liên hệ thực tế nhằm nâng
cao hiệ u quả dạy họ c môn hoá học là cá ch tốt nhất để phá t triể n tư duy v à rèn luyện
kỹ năng hó a họ c cho HS, kỹ năng vận dụ ng kiế n thứ c đã họ c và o cuộ c sống.

Phầ n II. NỘ I DUNG
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬ N VÀ THỰ C TIỄ N
1. Cơ sở lý luận : Quá trình nghiên cứ u đề tài chủ yế u dự a trên sá ch giáo
khoa (SGK) hoá học 8, 9 vì vậy SGK là cơ sở lý luận để xây dự ng đề tài. Trong
khi thự c hiệ n đề tà i tôi cò n tham khảo thêm SGK 10,11,12, sách giáo viên, sách
bà i tập, cá c sá ch tham khả o và cá c tà i liệ u có liên quan .
2. Cơ sở thự c tiễn:
Trướ c h ết , thự c tiễn là cơ sở củ a nhận thức. Con ngườ i bắ t đầu quan hệ với tự
nhiên không phả i bằng lý luận mà bằng thự c tiễn, chính trong quá trìn h thự c tiễn
mà nhận thứ c củ a con ngườ i đượ c hình thà nh và phá t triể n. Hơn nữ a thông qua
hoạ t độ ng thự c tiễn mà cá c giá c quan con ngườ i cà ng hoà n thịn hơn, năng lực tư
duy logic, trí tuệ không ngừ ng đượ c củ ng cố và phát tri ể n. Có thể nó i thông qua
thự c tiễn đã xuất hiệ n nhu cầu nhiệ m vụ phương hướ ng củ a nhận thứ c xuất hiện
4
nhu cầu tổng kế t kinh nghiệ m tì m kiế m tri thức. Mọ i công việ c phả i xuất phá t từ
thự c tiễn, dự a trên cơ sở thự c tiễn, đi sâu và o thự c tiễn, phả i coi trọ ng công tác
tổng kế t thự c tiễn. Việ c nghiên cứ u lý luận phả i liên hệ vớ i thự c tiễn, học đi đôi
vớ i hà nh. Nế u xa rờ i thự c tiễn sẽ dẫn đế n sai lầm củ a bệ nh chủ quan, duy ý chí,
giá o điề u, má y mó c, quan liêu. Ngượ c lạ i, nế u tuyệt đối hó a vai trò củ a thự c tiễn sẽ
rơi và o chủ nghĩa thự c dụ ng, kinh nghiệ m chủ nghĩa.Trong hó a học nếu biết vận
dụ ng nhữ ng kiế n thứ c đã học đượ c để giả i thích nhữ ng hiệ n tượng tự nhiên hoặc
là m thí nghiệ m kiể m chứng thì cá c ki ến thứ c lý thuyết củ a cá c em được củ ng cố
sâu sắ c hơn.
3. Thự c trạng nghiên cứu
Trong quá trình thự c tập 6 tuần ở trườ ng Hả i Thà nh bả n thân tôi nhận thấy ý
thứ c họ c tập môn hó a củ a cá c em chưa cao, cá c em chỉ thích môn nà o mình học có
kế t quả cao hoặc thích GV nà o thì thích họ c môn đó , mộ t số HS còn tỏ ra chưa hứ ng
thú tham gia xây dự ng bà i. Nhiề u HS tỏ ra lú ng tú ng, không tìm ra cá ch xử lí, ngay
cả nhữ ng vấn đề tưở ng chừ ng hế t sứ c cơ bả n trong cuộ c số ng hàng ngày , cá c em
cò n lạ l ẫm vớ i giá o sinh thự c tập .
4. Đánh giá thự c trạng
Kế t quả khả o sá t chất lượ ng môn hoá họ c lớ p 9 trườ ng THCS Hải Thành
khi chưa thự c hiệ n đề tà i trong họ c kì I năm học 2013 -2014, về nghiên cứu “Liên
hệ thực tế nhằm nâng cao hiệu quả dạy học môn hoá học ở trường THCS” như sau:
Kế t quả khả o sá t chất lượ ng trướ c khi thự c hiện đề tài
kì I – Năm họ c 2013 – 2014
Lớp Giỏi Khá Trung bình Yếu K m
SL % SL % SL % SL % SL %
9 1 2 10 12 60 4 20 2 10 0 0
9 2 4 18,2 9 40,9 7 31,8 2 9,1 0 0

Nguồ n khả o sá t chất lượ ng trườ ng THCS Hả i Thành
Qua nguồ n khả o sá t trên ta dễ dà ng nhận thấy số lượ ng HS đạ t từ yếu,
trung bình ở kì I năm họ c 2013 - 2014 là 30% - 40,9 %. Trướ c thự c trạ ng đó tôi đã
5
tì m hiểu nghiên cứ u đề tài :“Liên hệ thực tế nhằm nâng cao hiệu quả dạy học môn
hoá học ở trường THCS”và đã đượ c cá c thầy cô trong trườ ng THCS Hả i Thành taọ
điề u kiệ n giú p đỡ .
5. Phương pháp thự c hiện nội dung của đề tài:
Để tổ chứ c thự c hiệ n GV có thể dùng nhiề u phương tiệ n, nhiề u cách như:
bằng lờ i giả i thích, hình ả nh đoạ n phim, bà i há t, câu ca dao, tụ c ngữ và có thể
dùng má y chiếu.
Bằng cá c ví dụ minh hoạ , thông qua mộ t số hiệ n tượng thự c tiễn, c ó thể
á p dụ ng trong từ ng bà i, từ ng chương cụ thể để nâng cao hiệ u quả dạy họ c môn hoá
họ c ở trườ ng THCS.
Chương 2. MỘ T SỐ LIÊN HỆ THỰ C TẾ VÀO BÀI DẠY.
Dướ i đây là mộ t số bà i điển hình
Chương trì nh lớ p 8
Bài 24: Tí nh chấ t của O xi
Ví dụ 1: Vì sao cuố c, xẻ ng và các dụ ng cụ bằng sắ t để lâu ngà y trong không khí sẽ
có mà u nâu ?
Giải thích: Vì trong không khí có chứ a khí oxi trong mộ t thờ i gian dài oxi đã oxi
hó a cá c dụ ng cụ bằng sắ t thành Fe 3 O 4 thường đượ c gọ i là oxít sắ t từ theo PTHH:
t 0
3Fe(r) + 2O 2 (k)  Fe 3 O 4 [ 1].
Áp dụng: phần 2 tá c dụ ng vớ i kim loại .
Ví dụ 2: Liên hệ thực tế em hã y cho biết oxi có ở đâu? Nó có tính chất vậ t lý gì?
HS trả lờ i GV nhận xé t bổ sung.
Tính chất vật lý: oxi là chất khí, không mà u, không mùi, ít tan trong nướ c, nặng hơn
không khí.
Áp dụng: phần tính chất vật lý củ a oxi
Ví dụ 2: Vì sao các khí gas có thể cháy tro ng không khí để tạo thà nh khí đốt ?
Giải thích: Vì trong không khí chứ a khí oxi , trong khí ga có chứ a khí Metan mà hai
khí nà y dễ dà ng tá c dụ ng với nhau theo PTHH:
t 0
6
CH 4 (k) + 2O 2  CO 2 (k) + H 2 O(h) phả n ứ ng nà y tỏa nhiề u nhiệ t nên sẽ đốt
nó ng đượ c cá c chất nên đượ c dùng để là m khí đốt . [ 1].
Áp dụng: phần nêu vấn đề khi và o bà i mới
Ví dụ 3: Khí oxi có vai trò quan trọng trong đời số ng con người và sinh vật vì khí oxi
cầ n cho sự hô hấ p hà ng ngà y củ a sinh vậ t và mọi hoạt độ ng số ng củ a con người .Vậy
khí oxi có tính chấ t gì ?
Giải thích : Tính chất vật lý: oxi là chất khí, không mà u, không mùi, ít tan trong nước,
nặng hơn không khí.
Tính chất hó a họ c : khí oxi là mộ t đơn chất phi kim rất hoạ t động, đặc
biệ t ở nhiệ t độ cao, dễ dà ng tham gia phả n ứ ng hó a họ c vớ nhiề u phi kim, nhiều kim
loạ i và hợ p chất. Trong cá c hợ p chất hóa họ c, nguyên tố oxi có hó a trị II.[1].
Áp dụng: phần nêu vấn đề khi và o bà i mới.
Ví dụ 4 : Vì sao oxi có thể duy trì sự số ng củ a con người và độ ng vậ t?
Giải thích : Oxi có khả năng kế t hợ p vớ i chất hêmôloobin trong má u, nhờ thế nó có
thể đi nuôi cơ thể ngườ i và độ ng vật. Oxi oxi hó a cá c chất trong thự c phẩ m ở trong cơ
thể tạ o ra năng lượ ng cho cơ thể hoạ t động .[ 1].
Áp dụng: phần ứ ng dụ ng.
Ví dụ 5:giả i thích câu: “ Lử a thử và ng, gian nan thử sức ”
Giải thích : Lấy lử a để thử , để kiể m tra và ng, xem tuổi và ng, biế t là và ng mười, hay
và ng thau lẫn lộn vì và ng không phản ứ ng vớ i oxi.
Gian nan thử sức" . Gian nan nghĩa là gian khổ, khó khăn, vất vả . Gian nan là điều
kiệ n, là hoà n cả nh, là thử thá ch để thử , để đo sứ c củ a mỗ i ngườ i. Sứ c là sức mạnh,
là ý chí, là trí tuệ sá ng suố t, là lò ng kiên nhẫn, là tinh thần quyế t tâm vươn lên, trước
mọ i khó khăn, gian khổ.
Á p dụ ng: phần tính chất hó a họ c ở phần lưu ý oxi không phả n ứ ng với Au.
Bài 25: Sự oxi hóa - phản ứ ng hó a hợ p ứ ng dụng của oxi.
Ví dụ 1 : Từ tính chấ t hó a học củ a oxi h ã y kể nhữ ng ứ ng dụ ng củ a oxi trong thực
tế hiện nay mà em biết?
Đây là câu hỏi mở cho họ c sinh tự trả lời GV bổ sung và cò t hể đưa ra mộ t số hình
ả nh minh họ a như sau: