Chuyên Đề Lễ cấp sắc và cúng bàn vương của người Dao

Đề tài: Lễ cấp sắc và cúng bàn vương của người Dao

Lễ cấp sắc và cúng bàn vương của người Dao
Mai Ngọc Hướng
cema.gov.vn
Đồng bào Dao có một số tín ngưỡng về thần linh, ma quỉ và có một số tục lệ thờ cúng truyền từ đời này qua đời khác, một trong các tục thờ cúng ấy là Lễ cấp sắc và cúng Bàn Vương-một nghi lễ không thể thiếu trong ṿng đời.a

Lễ cấp sắc và cúng Bàn Vương: Trong một đời người thông thường có ba nghi lễ mà ai cũng phải trải qua là sinh đẻ, cưới xin, ma chay. Người Dao nam giới c̣n có thêm một nghi lễ nữa là lễ cấp Sắc hay lễ Lập tịnh, người Dao c̣n có các tên gọi khác nhau như: Quá Tang, Tạt phát búa, Chấu đàng, Chẩu lung h́n, Mài sai tía, Ay man chay .Theo quan niệm của người Dao, đàn ông nếu chưa trải qua lễ cấp sắc th́ dù già cũng vẫn coi là trẻ con, v́ chưa được cấp đạo sắc, chưa có tên âm. Người đă qua cấp sắc dù ít tuổi vẫn được cộng đồng coi là người trưởng thành, được tham gia vào các công việc hệ trọng của làng, thôn, bản, được giúp việc cho thầy cúng, nếu học được chữ Nôm Dao biết cúng th́ được cúng bái. Họ cũng quan niệm rằng, người có trải qua lễ cấp sắc mới biết lẽ phải trái ở đời, mới đích thực là con cháu Bàn Vương, khi chết hồn mới được đoàn tụ với tổ tiên, theo tập tục của người Dao thường đưa hồn người chết về Dương Châu (Trung Quốc) nơi đây được coi là đất tổ của người Dao.

Lễ cấp sắc thường được tổ chức vào tháng 11, 12 hoặc tháng Giêng hàng năm. Ngày thụ lễ được lựa chọn kỹ; Người Dao Đỏ, Dao tiền thường làm lễ cấp sắc từ độ tuổi 12-30 tuổi, có khi đến già, nhưng đối với Dao áo dài (Dao chàm) chỉ từ 11-19 tuổi Người Dao đỏ có thể cấp sắc một đợt cho 13 người, nếu ít hơn phải theo số lẻ 1, 3, 5 . và ở nhà Trưởng họ; người Dao áo dài mỗi lần cấp sắc cho một người và ở nhà người đó. Gần đến ngày thụ lễ gia đ́nh phải cử người mang lễ vật đi mời thầy cúng, người được thụ lễ phải kiêng ḥ hát, căi nhau, ngủ chung . Để chuẩn bị lễ cấp sắc gia đ́nh phải chuẩn bị đầy đủ lợn gà, gạo, rượu, trang phục, nhạc cụ . Mỗi nhóm Dao có một cấp bậc cấp sắc riêng, người Dao Đỏ và Dao áo dài cấp 7 đèn, Dao tiền cấp 3 đèn. Mỗi lễ cấp sắc phải có 6 thầy cúng đảm nhiệm. Khi hành lễ cũng phải thực hiện rất nhiều bài cúng, múa, điệu bộ theo đúng sách cấp sắc.

Người thụ lễ, có khi cả vợ anh ta cũng phải thực hiện nhiều động tác nghi lễ theo sự chỉ dẫn của thầy cúng . Lễ cấp sắc c̣n gọi là lễ Quá tang (Treo đèn), thường trong đời chỉ tổ chức một lần, nhưng có người làm thầy cúng cần thăng cấp nhiều hơn, làm nhiều lần từ 9 đến 12 đèn. Nhiều khi lễ cấp sắc được kết hợp với lễ tế Bàn Vương (lễ Chấu Đàng), lễ này đặc trưng cho lễ tế tổ của người Dao. Các thầy cúng có nhiều cấp muốn được thăng cấp nhất thiết phải làm lễ “Tẩu Sai” (độ giới) để treo thêm đèn. Tục thờ Bàn Vương không cần lập bàn thờ riêng, mà cầu khấn chung với tổ tiên, ḍng tộc trong các dịp làm chay, cấp sắc, Tết Nguyên đán . Người Dao tin rằng Bàn Vương có liên quan đến đời sống, số phận của từng người, từng gia đ́nh, ḍng tộc nên cúng thường xuyên gia đ́nh mới khoẻ mạnh, gia tộc mới hưng thịnh phát đạt. Lễ cấp sắc và cúng bàn Vương là nét văn hoá tiêu biểu và có tính giáo dục cao trong cộng đồng người Dao.

Ngoài lễ cấp sắc trên, người Dao ở Hà Giang c̣n có lễ cúng đầu năm vào mùng 2 tết Nguyên đán để khai xuân, trước đây chỉ làm riêng ở mỗi nhà, sau khi cúng xong ông chủ nhà phải ra vườn hoặc ruộng cuốc đất, xới cỏ mở đầu cho vụ sản xụất mới
Nghi lễ cầu mùa trong tṛ pháo đất
Cập nhật lúc : 5:24 PM, 16/06/2008
Pháo đất không đơn thuần là tṛ chơi cho trẻ nhỏ mà c̣n chứa đựng nét văn hóa dân gian đặc sắc. Tṛ chơi được mô phỏng theo nghi lễ cầu mùa, h́nh thành trong quá tŕnh người Việt chống chọi với thiên tai, địch họa.


Pháo đất là tṛ chơi dân gian phổ biến ở vùng đồng bằng Bắc Bộ đặc biệt là các tỉnh Thái B́nh, Hải Dương và Hải Pḥng.