Khảo sát thực trạng tổ chức cho sinh viên cao đẳng sư phạm mầm non rèn luyện kỹ năng phát triển chươ

THÔNG TIN CHUNG

Chủ nhiệm đề tài: ThS. Nguyễn Thị Thanh Huyền
Cơ quan chủ trì: Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam.
Thư ký đề tài: Nguyễn Thị Minh Thu; Thành viên: Nguyễn Thị Minh; Dương Thị Hoa.
Thời gian thực hiện: Từ 12/2009 đến tháng 12/2010

Mục tiêu nghiên cứu

Tìm hiểu thực trạng rèn luyện kỹ năng phát triển chương trình giáo dục cá nhân trẻ khuyết tật cho sinh viên khoa giáo dục đặc biệt (GDĐB), từ đó tìm kiếm những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên trình độ Cao đẳng ngành Giáo dục đặc biệt bậc mầm non.

Nội dung nghiên cứu

- Nghiên cứu những vấn đề lý luận của việc phát triển chương trình giáo dục cá nhân hóa

- Tìm hiểu thực trạng việc tổ chức rèn luyện kỹ năng phát triển chương trình giáo dục cá nhân hóa cho sinh viên sư phạm giáo duc đặc biệt bậc mầm non.

- Đưa ra những kết luận và khuyến nghị về việc tổ chức rèn luyện kỹ năng này cho sinh viên giáo dục đăc biệt bậc mầm non

Phương pháp nghiên cứu: Phương pháp nghiên cứu lý luận, phương pháp nghiên cứu thực tiễn; phương pháp chuyên gia; phương pháp tổng kết kinh nghiệm; các phương pháp lý thuyết so sánh, phân tích, tổng hợp lịch sử và lô gic xây dựng cơ sở lý luận và xử lý tư liệu khoa học.

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

1/ Về lí luận

Thuật ngữ “Chương trình giáo dục” được hiểu theo nghĩa rộng không chỉ bao gồm nội dung và các dự định giáo dục cụ thể (mục tiêu, mục đích, yêu cầu) mà còn bao gồm các thành tố khác như hoạt động thực hành và thủ tục đánh giá. Chương trình giáo dục đào tạo có thể được xây dựng và phát triển theo các cấp độ khác nhau như chương trình giáo dục - đào tạo ở quy mô quốc gia (ví dụ như chương trình khung của các cấp học, bậc học, của các ngành đào tạo do Bộ giáo dục & Đào tạo ban hành), chương trình giáo dục - đào tạo của một trường hoặc ở một mức độ hẹp hơn nữa là chương trình giáo dục đào tạo của một môn học, một năm học, một tháng, một tuần một ngày hay thậm chí là chương trình của một hoạt động giáo dục cụ thể nào đó. Vì vậy hiểu rõ thế nào là phát triển chương trình, các bước phát triển chương trình; xác định rõ cách thức tiếp cận và hình thức thiết kế nội dung chương trình; các cơ sở khoa học và thực tiễn của việc phát triển chương trình là điều quan trọng và cần thiết trong bất cứ một chương trình giáo dục nào.

Bất kỳ lớp học nào cũng đều có những học sinh khác nhau với những khả năng, nhu cầu khác nhau và cả những cách học khác nhau. Giáo viên cần cố gắng đáp ứng sự đa dạng trong lớp học bằng cách:

- Xác định và hiểu rõ sự đa dạng trong học tập;

- Xác định và thực hiện các kĩ năng và biện pháp nhằm đáp ứng sự đa dạng trong lớp học.

Cần nắm được những gì trẻ biết, hiểu và có thể làm được trước khi giáo viên xây dựng kế hoạch bài học, nhờ đó giúp trẻ học hiệu quả hơn theo khả năng của các em. Trẻ “hình thành” kiến thức và kĩ năng từ những gì đã có. Giáo viên có thể sử dụng các biện pháp khác nhau để đánh giá kiến thức nền của trẻ và xác định hướng đi tiếp theo trên cơ sở đó.

Giáo viên cần biết những gì có thể gây hứng thú cho trẻ. Mọi người sẽ học hiệu quả hơn nếu có động cơ và thành công trong học tập. Chúng ta thường quan tâm đến những gì mà chúng ta đã thành thạo, những gì thiết thực đối với cuộc sống và phù hợp với hứng thú của mình. Giáo viên cần hiểu những gì thúc đẩy trẻ học tập để xây dựng kế hoạch bài học, trong đó có nhiều nội dung hoạt động khích lệ và khơi dậy sự hứng thú tham gia của các em.

Mỗi người đều có một cách học khác nhau. Một số người dễ dàng tiếp thu thông qua hình ảnh, số khác thì thông qua nghe, và số khác nữa thông qua vận động. Chúng ta có xu hướng sử dụng tất cả các giác quan của mình để hiểu về thế giới xung quanh. Vì vậy, giáo viên cần xây dựng bài học sao cho hỗ trợ trẻ thông qua nhìn, nghe, vận động, và khích lệ học tập bằng đa giác quan.

Giáo viên cần hiểu rõ sự đa dạng trong phát triển ngôn ngữ, xã hội và cá nhân, nhận thức và vận động của người học. Nhờ đó có thể chuẩn bị các hoạt động học tập phù hợp hơn với các mức độ phát triển khác nhau của trẻ và thúc đẩy sự phát triển của các em trong nhiều lĩnh vực. Giáo viên có thể sử dụng một số biện pháp đơn giản để hiểu rõ sự đa dạng trong lớp học và đáp ứng đúng mức nhu cầu của người học bằng cách tạo cho chúng cơ hội học tập theo khả năng, với sự tự tin và thành công.

Đối với trẻ khuyết tật cũng vậy, mỗi trẻ khuyết tật là một bức tranh điển hình hết sức đa dạng, phong phú về sự phát triển nhận thức, tình cảm, hành vi trong nhân cách. Chúng có khả năng, nhu cầu và sở thích riêng, có cách học tập và cách thể hiện hành vi riêng. Được tham gia vào các hoạt động trong môi trường lớp học, nhà trường cũng như các hoạt động tại cộng đồng, xã hội và gia đình thì trẻ khuyết tật mới có cơ hội được học tập, được lĩnh hội kiến thức để có thể bộc lộ, thể hiện một cách đầy đủ và rõ nét nhất khả năng, nhu cầu của mình. Đồng thời, đó cũng chính là cách giảm thiểu những ảnh hưởng bất lợi của khuyết tật đối với các chức năng hoạt động cơ thể khác. Mọi trẻ đều có thể học được, tất cả mọi trẻ khuyết tật cũng đều có thể học được. Trẻ khuyết tật, do những hạn chế khuyết tật gây nên có thể sẽ mất nhiều thời gian hơn trong việc lĩnh hội một đơn vị kiến thức, số lượng đơn vị kiến thức ít hơn và mức độ khó của kiến thức sẽ thấp hơn so với trẻ bình thường. Và như vậy, trẻ cần có một chương trình giáo dục cá nhân với những mục tiêu, nội dung, phương pháp và cách thức tổ chức phù hợp, phát huy tốt nhất những thế mạnh của từng em.

Theo cách tiếp cận mục tiêu, chương trình giáo dục cá nhân được hiểu là những nội dung kiến thức và kỹ năng được xây dựng theo một mục tiêu được xác định sẵn trên cơ sở đánh giá nhu cầu và khả năng của một trẻ nhằm thay đối chúng theo hướng phát triển tích cực. Theo cách tiếp cận này, người ta quan tâm đến những thay đổi của trẻ: thay đổi về hành vi, về nhận thức, về các kỹ năng có nghĩa là lấy mục tiêu làm trung tâm, căn cứ vào đó, người dạy sẽ tự thiết kế lên nội dung dạy, tự quyết định phương pháp và hình thức tổ chức dạy học nhằm đạt được mục tiêu đề ra.

Rèn luyện kỹ năng phát triển CTGDCN là quá trình sinh viên được thực hành, thực tập một cách có hệ thống những kiến thức, kỹ năng về tìm hiểu một trẻ khuyết tật, xác định nhu cầu cần hỗ trợ cũng như khả năng của trẻ này từ đó xác định rõ những mục tiêu, nội dung chương trình nhằm thực hiện những mục tiêu hỗ trợ trẻ đó.

2/ Về thực tiễn

Khảo sát giáo viên mầm non dạy hòa nhập về sự hiểu biết cũng như việc thực hiện PTCT GDCN cho trẻ khuyết tật; tìm hiểu thực trạng việc tổ chức rèn luyện kỹ năng PTCT GDCN trẻ khuyết tật cho sinh viên tại các cơ sở đào tạo giáo viên CĐSP ngành GDĐB bậc mầm non; xác định thực trạng nhận thức, thái độ, thực hiện và tự đánh giá của giáo viên, giảng viên và sinh viên về chương trình GDCN và kỹ năng PTCT GDCN.

Kết quả khảo sát cho thấy:

- Từ giáo viên dạy mầm non, sinh viên và các giảng viên đều có nhận thức cơ bản về kỹ năng phát triển chương trình giáo dục cá nhân trẻ khuyết tật

- Giảng viên, giáo viên và sinh viên của cả 3 trường đều cho rằng Phát triển chương trình giáo dục cá nhân là một kỹ năng cơ bản, quan trọng của người giáo viên GDĐB MN

- Trong chương trình đào tạo của mình, các cơ sở đào tạo này đều có những nội dung học phần liên quan đến các nhóm kỹ năng phát triển chương trình GDCN

- Vì là các cơ sở đào tạo tay nghề cho giáo viên, thời lượng thực hành thực tập được dành phần lớn thời gian trong đó có những nội dung liên quan đến việc rèn luyện kỹ năng phát triển chương trình giáo dục cá nhân

Tuy nhiên, tại các cơ sở đào tạo được khảo sát còn tồn tại một số vấn đề:

- Chưa xác định rõ những kỹ năng phát triển chương trình cá nhân được phân bổ trong những nội dung học phần nào; chuẩn kiến thức, kỹ năng của nó là gì, được biên chế trong chương trình đào tạo như thế nào

- Chưa xác định và thực hiện được theo quy trình xây dựng chương trình GDCN hoàn chỉnh gồm các khâu:

+ Phát hiện vấn đề của trẻ
+ Tìm kiếm sự trợ giúp
+ Xác định vấn đề của trẻ
+ Xác định những dịch vụ giáo dục cá nhân có chất lượng cho trẻ.
+ Một chương trình cá nhân được chỉ định rõ
+ Thực hiện KHGDCN thông qua việc cung cấp các dịch vụ
+ Đánh giá lại

- Các đợt thực hành còn chưa bám sát với các học phần được biên chế trong từng năm học, đặc biệt chưa phân định rõ yêu cầu, mức độ rèn luyện về các kỹ năng PTCT GDCN. Mục tiêu và nội dung rèn luyện quá tập trung vào hoạt động soạn giảng, thiết kế giờ học trong môi trường hòa nhập/chuyên biệt ở các dạng khuyết tật khác nhau. Tiêu chí đánh giá mức độ rèn luyện kỹ năng này còn hạn chế; Quy trình rèn luyện chưa thực sự hướng đến việc hình thành các kỹ năng này.

- Đánh giá là một trong những kỹ năng tiên quyết giúp giáo viên có thể xây dựng được một chương trình GDCN hiệu quả cho trẻ song thực tế kỹ năng này của sinh viên chưa thực sự hoàn thiện: chưa đảm bảo 5 bước tuần tự: Đánh giá sàng lọc - Đánh giá xác định - Kế hoạch hoá chương trình - Giám sát tiến trình thực hiện - Đánh giá (thẩm định) chương trình

- Kỹ năng phân tích và xác định nhu cầu cá nhân của sinh viên cũng còn hạn chế, các kỹ năng như xác định mục tiêu ưu tiên cho trẻ sinh viên chưa được rèn luyện

- Lập kế hoạch GDCN là một kỹ năng mà hầu hết sinh viên đều nắm vững do một học phần dạy về kỹ năng này song các nội dung hoạt động cần phải được thiết kế tính tới sự tham gia tối đa của cá nhân trẻ là một kỹ năng mà sinh viên các cơ sở đào tạo này cần phải tập trung hơn nữa trong việc rèn luyện cho sinh viên đặc biệt trong các đợt thực hành, thực tập.

- Đánh giá chương trình giáo dục cũng là nội dung còn thiếu trong chương trình đào tạo ở các cơ sở, chính vì vậy sinh viên cũng còn yếu, chưa ở kỹ năng này mà một trong những nhận định từ phía giảng viên cho rằng đây là kỹ năng mà sinh viên sẽ có được sau một thời gian công tác. Xây dựng chương trình và đánh giá việc thực hiện cũng như đánh giá chương trình là 2 yếu tố của một vấn đề, vì vậy việc rèn luyện kỹ năng này cung không thể bỏ qua ngay khi họ vẫn trên ghế nhà trường.

- Đội ngũ giáo viên cũng như việc biên chế giáo viên cũng là môt vấn đề cần bàn tại các cơ sở đào tạo. Việc giáo viên phụ trách quá nhiều học phần cũng như chuyên ngành được đào tạo trong hỗ trợ các kỹ năng cho sinh viên cũng cần các cơ sở nên xem xét lại cho hợp lý hơn. Một trong những nguyên nhân mà chúng tôi nhận được từ sinh viên và các Khoa đào tạo liên quan đến năng lực hướng dẫn các kỹ năng thực hành của giảng viên, giáo viên.

3/ Một số khuyến nghị

- Các cơ sở đào tạo xác định rõ và hướng dẫn sinh viên về quy trình xây dựng chương trình GDCN TKT cho sinh viên CĐSP ngành GD ĐB bậc MN;

- Cần xây dựng một modul trong đó chỉ rõ những nội dung cụ thể liên quan đến các các kỹ năng cơ bản về PTCT GDCN cũng như việc phân định rõ trong tiến trình đào tạo cho các cơ sở đào tạo này

- Xây dựng “chuẩn kiến thức, kỹ năng” trong chương trình đào tạo tại các học phần liên quan đến kỹ năng PTCTGDCN;

- Xác lập được quy trình rèn luyện kỹ năng PTCT GDCN trong các đợt thực tập sư phạm; xây dựng những tiêu chí và những nội dung cơ bản cũng như cách thức thực hiện rèn luyện kỹ năng này;

- Tăng cường thời gian rèn luyện các kỹ năng PTCT GDCN;

- Đổi mới công tác quản lý, nâng cao trình độ của giảng viên hướng dẫn các kỹ năng tay nghề cho sinh viên.

TỪ KHÓA: 1/ Phát triển chương trình; 2/ Chương trình giáo dục cá nhân; 3/ Giáo dục cá nhân; 4/ Trẻ khuyết tật.

Chi tiết xin liên hệ: Phòng Thư viện, số điện thoại: 04-39423754 hoặc theo địa chỉ thư điện tử: [email protected] 

Theo vnies.edu.vn - Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam