Thạc Sĩ khảo sát các yếu tố tác động đến việc chọn trường của học sinh lớp 12 trung học phổ thông trên địa

KHẢO SÁT CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN VIỆC CHỌN TRƯỜNG CỦA HỌC SINH LỚP 12 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN
TỈNH TIỀN GIANG

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN . 4
LỜI CẢM ƠN 5
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT 6
DANH MỤC CÁC HÌNH 7
DANH MỤC CÁC BẢNG . 8
MỞ ĐẦU . 11
1. Lý do chọn đề tài . 11
2. Mục đích nghiên cứu: 12
3. Giới hạn nghiên cứu 13
4. Phương pháp nghiên cứu: 13
4.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu: 13
4.2. Phương pháp điều traxã hội học bằng phiếu hỏi: 13
4.4. Qui trình phân tích dữ liệu: 13
5. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu . 14
5.1. Câu hỏi nghiên cứu: 14
5.2. Giả thuyết nghiên cứu: 14
6. Khách thể và đối tượng nghiên cứu . 15
6.1. Khách thể nghiên cứu: . 15
6.2. Đối tượng nghiên cứu : 15
7. Phạm vi nghiên cứu: 16
7.1. Không gian nghiên cứu: 16
7.2. Thời gian nghiên cứu: 16
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ TỔNG QUAN 17
1.1. Cơ sở lý luận: 17
1.1.1. Lựa chọn nghề nghiệp và những tính chất của nó: . 17
1.1.2. Những yếu tố tác động đến xu hướng lựa chọn nghề nghiệp của HS THPT
19
1.1.3. Các khái niệm công cụ: 27
1.2. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan: . 29
1


1.2.1. Các nghiên cứu trên thế giới: 29
1.2.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam: . 32
CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU 36
2.1. Giới thiệu: 36
2.2. Cơ sở lý thuyết: 36
2.3. Các giả thuyết nghiên cứu: 39
2.4. Mô hình lý thuyết của đề tài: . 43
CHƯƠNG 3. THIẾT KẾ VÀ ĐÁNH GIÁ THANG ĐO 44
3.1. Tổng quan địa bàn nghiên cứu: . 44
3.2. Thiết kế bảng hỏi và xây dựng thang đo: 45
3.3. Phân tích và đánh giá thang đo: 47
3.3.1. Phân tích nhân tố khám phá EFA (Exploratory Factor Analysis) 47
3.3.2. Hệ số tin cậy Cronbach Alpha: 51
CHƯƠNG 4. PHÂN TÍCH KẾT QUẢ KHẢO SÁT 56
4.1. Mô tả mẫu: . 56
4.2. Thống kê mô tả: 58
4.3. Phân tích phương sai (ANOVA): . 60
4.3.1. So sánh sự khác biệt về kết quả đánh giá của các nhóm đối tượng khảo sát
khác nhau về yếu tố đặc điểm cá nhân: . 60
4.3.2. So sánh sự khác biệt về kết quả đánh giá của các nhóm đối tượng khảo sát
khác nhau về yếu tố đặc điểm gia đình: 68
4.4. Phân tích hồi quy và Kiểm định sự phù hợp của mô hình: 71
4.5. Kiểm định các giả thuyết nghiên cứu: 76
4.5.1. Giả thuyết H1: . 77
4.5.2. Giả thuyết H2: . 78
4.5.3. Giả thuyết H3: . 79
4.5.4. Giả thuyết H4: . 80
4.5.5. Giả thuyết H5: . 81
4.5.6. Giả thuyết H6: . 82
4.5.7. Giả thuyết H7: . 83
4.5.8. Giả thuyết H8: . 84
2


4.6. Đề xuất các giải pháp để góp phần nâng cao hiệu quả công tác tư vấn hướng
nghiệp cho học sinh lớp 12 THPT: 86
KẾT LUẬN . 88
1. Kết luận: 88
2. Hạn chế của nghiên cứu và khuyến nghị: . 89
TÀI LIỆU THAM KHẢO 90
PHỤ LỤC . 93
Phụ lục 1: BẢNG CÂU HỎI THU THẬP THÔNG TIN 93
Phụ lục 2: Kết quả phân tích nhân tố khám phá (EFA): . 98
Phụ lục 3: Kết quả phân tích Cronbach’s alpha: 100
Phụ lục 4: Kết quả Phân tích sâu Anova theo đơn vị trường THPT: 102
Phụ lục 5: Kết quả phân tích sâu Anova theo học lực: . 105
Phụ lục 6: Kết quả phân tích sâu Anova theo nơi sinh trưởng: . 107
Phụ lục 7: Kết quả phân tích Anova theo giới tính: 109
Phụ lục 8: Kết quả phân tích Hồi qui: 110

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Học sinh THPT nói chung và học sinh lớp 12 nói riêng là lứa tuổi bắt đầu
bước vào ngưỡng cửa cuộc đời. Một cuộc sống tương lai đầy hấp dẫn, lý thú song
cũng đầy bí ẩn và khó khăn đang chờ đợi các em. Khác với thiếu niên, thanh niên
học sinh có sự chuẩn bị về tâm thế nên suy nghĩ của các em chín chắn hơn khi quyết
định kế hoạch đường đời của mình. Tuy nhiên trong thực tế, việc chọn nghề, quyết
định đường đời của học sinh THPT không đơn giản bởi vì ngành nghề trong xã hội
rất phong phú, mỗi ngành nghề đều có những yêu cầu riêng Vì vậy, câu hỏi “làm
gì sau khi tốt nghiệp THPT?” khiến nhiều em lúng túng, không tìm được câu trả lời.
Theo số liệu thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo [4], tính đến tháng 9 năm
2009 cả nước có 376 trường ĐH và CĐ, trong đó có 150 trường ĐH và 226 trường
CĐ. Đến nay, 40/63 tỉnh, thành phố có trường ĐH và có 62/63 tỉnh, thành có ít nhất
một trường CĐ hoặc ĐH chỉ trừ tỉnh Đăknông chưa có trường ĐH, CĐ nào. Theo
thống kê gần đây hàng năm có trên 1,1 triệu thí sinh tham gia dự thi vào các trường
ĐH và 300.000 thí sinh dự thi vào Cao đẳng, trong khi đó chỉ tiêu tuyển sinh của cả
Cao đẳng và Đại học là 500.000 thí sinh. Tình hình này dẫn đến áp lực hết sức nặng
nề cho các học sinh trong các kỳ thi tuyển sinh ĐH, CĐ. Hầu hết các em có mơ ước
vào các trường đại học (kể cả những em có học lực yếu) trong khi xã hội đang cần
rất nhiều công nhân kỹ thuật lành nghề tham gia trực tiếp trong một số lĩnh vực
nghề nghiệp. Ước mơ của các em đôi khi còn rất xa với thực tế lao động, hoạt động
nghề nghiệp, chưa thấy được giá trị đích thực của các nghề. Các em có kỳ vọng quá
cao vào một số nghề nhưng khi tiếp xúc với nghề nghiệp trong thực tế thường làm
các em thất vọng. Chọn nghề mà hiểu biết quá ít, thậm chí không hiểu nghề định
chọn thì sớm muộn sẽ gặp trở ngại lớn trong hoạt động nghề nghiệp của cá nhân,
tạo sự hẫng hụt, bi quan chán nản, miễn cưỡng trong lao động. Thực tế cho thấy,
không phải bao giờ nam nữ thanh niên cũng có thể giải quyết đúng đắn vấn đề chọn
nghề của mình. Theo E.A.Klimốp có thể có hai nguyên nhân chính dẫn đến chọn
nghề không phù hợp:
11


- Thứ nhất, do cá nhân có thái độ không đúng với các tình huống khác nhau
của việc chọn nghề (đối với lĩnh vực hoạt động và sự khuyên bảo của người đi
trước ) Những thành kiến và tiếng tăm nghề nghiệp do ảnh hưởng trực tiếp hay
gián tiếp của những người khuyên bảo, sự yêu thích nghề mới chỉ là bề ngoài,
cảm tính. Cá nhân chưa thực sự hiểu được nghề đó.
- Thứ hai, cá nhân thiếu tri thức, kinh nghiệm về những tình huống đó. Có
thể do sự đồng nhất môn học với nghề, không hiểu hết năng lực của bản thân,
không biết hoặc không đánh giá đầy đủ những đặc điểm phẩm chất cá nhân, không
hiểu được đặc điểm và yêu cầu của nghề đòi hỏi với người lao động, thao tác và
trình tự của chúng khi giải quyết vấn đề chọn nghề.
Việc chọn nghề, nơi đào tạo nghề của học sinh rất quan trọng. Vì vậy, cần
phải có sự hướng dẫn để các em khi chọn nghề, chọn trường biết kết hợp một cách
lý tưởng ba yếu tố: nguyện vọng, năng lực của cá nhân, những đòi hỏi của nghề
nghiệp và yêu cầu của xã hội. Vì vậy tôi mạnh dạn thực hiện đề tài nghiên cứu
"Khảo sát những yếu tố tác động đến việc chọn trường của học sinh lớp 12
THPT trên địa bàn tỉnh Tiền Giang” nhằm tìm ra các giải pháp để góp phần nâng
cao hiệu quả công tác tư vấn hướng nghiệp cho học sinh lớp 12 THPT.
2. Mục đích nghiên cứu:
Đề tài nghiên cứu được thực hiện nhằm mục đích:
- Xác định, và đánh giá mức độ tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến quyết
định chọn trường của học sinh lớp 12 THPT trong kỳ thi tuyển sinh ĐH, CĐ.
- Đề xuất các giải pháp để góp phần nâng cao hiệu quả công tác tư vấn
hướng nghiệp cho học sinh lớp 12 THPT trong quyết định lựa chọn lựa chọn trường
dự thi trong kỳ thi ĐH, CĐ.
Để đạt được mục đích đặt ra, nghiên cứu đã tập trung vào các nhiệm vụ sau:
12


- Lựa chọn và vận dụng một số lý thuyết xã hội học để xây dựng và kiểm
định mô hình nghiên cứu của đề tài.
- Trên cơ sở mô hình nghiên cứu, xây dựng và kiểm định thang đo, tiến hành
khảo sát trên mẫu học sinh được lựa chọn để xác định các yếu tố tác động đến quyết
định chọn trường của học sinh lớp 12 THPT.
- Phân tích sự khác biệt của các tác động nêu trên giữa các nhóm học sinh
khác nhau về đặc điểm cá nhân và gia đình.
3. Giới hạn nghiên cứu
Nghiên cứu này đã tiến hành khảo sát và đánh giá mức độ tác động của các
yếu tố đến quyết định chọn trường của học sinh lớp 12 THPT trên địa bàn tỉnh Tiền
Giang trong kì thi tuyển sinh ĐH-CĐ năm 2011.
4. Phương pháp nghiên cứu:
4.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu:
Tiến hành thu thập tài liệu từ nhiều nguồn khác nhau: các bài báo, các đề tài
nghiên cứu và các tài liệu khác có liên quan. Thông qua phân tích tổng hợp lý
thuyết, phân loại hệ thống hoá và khái quát hoá lý thuyết từ đó rút ra các kết luận
khoa học là cơ sở lý luận cho đề tài.
4.2. Phương pháp điều tra xã hội học bằng phiếu hỏi:
- Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Bảng hỏi được xây dựng dựa theo mô
hình nghiên cứu của đề tài nhằm thu thập thông tin đưa vào phân tích và kiểm
định các giả thuyết nghiên cứu.
4.3. Phương pháp thống kê toán học:
Sử dụng các phương pháp thống kê toán học để xử lý số liệu làm cơ sở để
kiểm định thang đo và mô hình nghiên cứu.
4.4. Qui trình phân tích dữ liệu:
13


- Phân tích nhân tố khám phá (EFA) nhằm thu nhỏ và tóm tắt dữ liệu để đưa
vào các thủ tục phân tích đa biến.
- Đánh giá độ tin cậy của thang đo bằng hệ số tin cậy Cronbach alpha.
- Thống kê mô tả.
- Phân tích phương sai Anova để xác định sự khác biệt giữa các nhóm trong
việc đánh giá tầm quan trọng của các yếu tố đến quyết định chọn trường.
- Phân tích hồi quy và kiểm định sự phù hợp của mô hình nhằm đo lường và
đánh giá tác động của các nhân tố đến quyết định chọn trường của học sinh
- Kiểm định các giả thuyết theo mô hình nghiên cứu của đề tài.
5. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu
5.1. Câu hỏi nghiên cứu:
Các yếu tố nào tác động đến quyết định chọn trường ĐH, CĐ của học sinh
lớp 12 THPT trên địa bàn tỉnh Tiền Giang trong kỳ thi tuyển sinh hàng năm?
5.2. Giả thuyết nghiên cứu:
- Giả thuyết H1: Đặc điểm của trường đại học, cao đẳng càng tốt, xu hướng
chọn trường đó càng cao.
- Giả thuyết H2: Trường đại học, cao đẳng có ngành học đa dạng, hấp dẫn
cao hơn các trường khác, học sinh sẽ chọn trường đó nhiều hơn.
- Giả thuyết H3: Trường đại học, cao đẳng đáp ứng sự mong đợi về việc làm,
thu nhập, địa vị của sinh viên sau khi tốt nghiệp cao hơn những trường khác, học
sinh sẽ chọn trường đó nhiều hơn.
- Giả thuyết H4: Trường đại học, cao đẳng nỗ lực trong tư vấn tuyển sinh,
quảng bá hình ảnh đến học sinh càng nhiều, học sinh sẽ chọn trường đó nhiều hơn.
- Giả thuyết H5: Trường đại học, cao đẳng có danh tiếng, thương hiệu càng
cao, học sinh sẽ chọn trường đó càng nhiều.
14


- Giả thuyết H6: Trường đại học, cao đẳng có điểm tuyển sinh thấp, cơ hội
trúng tuyển càng cao, học sinh chọn trường đó càng nhiều.
- Giả thuyết H7: Sự định hướng của các thân nhân học sinh về việc dự thi
vào một trường đại học, cao đẳng nào đó càng lớn, xu hướng chọn trường đó của
học sinh càng cao.
- Giả thuyết H8: Sự phù hợp của ngành học với khả năng hay với sở thích
học sinh càng cao, học sinh sẽ có khuynh hướng chọn trường đó càng lớn.
6. Khách thể và đối tượng nghiên cứu:
6.1. Khách thể nghiên cứu:
Học sinh đang học lớp 12 tại các trường THPT trên địa bàn tỉnh Tiền Giang.
6.2. Đối tượng nghiên cứu :
Các yếu tố tác động đến việc chọn trường của học sinh lớp 12 THPT trong kì
thi tuyển sinh đại học, cao đẳng.
Tổng thể: Khách thể nghiên cứu lý tưởng là các học sinh lớp 12 THPT trong
toàn quốc. Tuy nhiên, thời gian và điều kiện khó có thể tiến hành với một tập hợp
đối tượng tổng quát như vậy. Nhóm đối tượng phù hợp được dùng trong nghiên cứu
này sẽ là các học sinh lớp 12 THPT của tỉnh Tiền Giang. Qui mô tổng thể khoảng
12.000 học sinh thuộc 34 trường THPT trong tỉnh.
Mẫu nghiên cứu: Nghiên cứu sẽ được tiến hành trên học sinh lớp 12 THPT
của tỉnh Tiền Giang, bao gồm cả học sinh ở thành phố Mỹ Tho, thị trấn các huyện
và học sinh nông thôn. Cách chọn mẫu lý tưởng là lựa chọn ngẫu nhiên bằng cách
lập danh sách tất cả học sinh lớp 12 trong tỉnh và dùng các con số ngẫu nhiên để lựa
chọn học sinh làm mẫu nghiên cứu. Tuy nhiên cách làm này sẽ gặp nhiều khó khăn
và tốn nhiều thời gian nên sẽ có một số điều chỉnh bằng cách lấy mẫu theo hai giai
đoạn:
15


- Chia các trường THPT thành 4 nhóm : Nhóm các trường THPT trên địa bàn
thành phố Mỹ Tho; nhóm các trường ở thị xã Gò Công; nhóm các trường ở thị trấn;
nhóm các trường ở nông thôn. Tiến hành chọn 8 trường THPT đại diện cho 4 nhóm,
sau đó khảo sát mỗi trường 50 đến 100 học sinh, tổng số mẫu được chọn để khảo sát
khoảng 450 học sinh lớp 12 trên địa bàn tỉnh Tiền Giang.