Thạc Sĩ Khảo sát ảnh hưởng của camium lên kiểu phân loại và tần số sai hình nhiễm sắc thể ở tế bào lympho ng

MỞ ĐẦU

Sự ra đời của kỹ thuật nuôi cấy tế bào lympho máu ngoại vi người năm 1960 được đánh giá là một trong ba chìa khoá mở ra sự phát triển về di truyền học, y học, miễn dịch học của thế kỷ XX. Với đặc điểm tồn tại không phân chia, tế bào lympho có khả năng bảo toàn sai hình nhiễm sắc thể trong suốt đời sống trong cơ thể, và cũng chính đặc điểm này đảm bảo sự tương đồng giữa tác động in vivo và in vitro. Năm 1982, Cơ Quan Năng Lượng Nguyên Tử Quốc Tế (IAEA) chọn kỹ thuật phân tích sai hình nhiễm sắc thể cho việc xác định liều lượng phóng xạ tác động lên cơ thể. Sai hình nhiễm sắc thể ở tế bào lympho cũng được sử dụng như một biomarker làm chỉ thị và đánh giá mức độ nhiễm bẩn độc môi trường.

Sai hình nhiễm sắc thể được hình thành từ tổn thương phân tử ADN, như vậy bằng kỹ thuật phân tích kiểu sai hình có thể xác định được nguyên nhân nhiễm bẩn môi trường. Kiểu hình của sai hình nhiễm sắc thể phụ thuộc vào 3 quá trình sinh học: tổn thương phân tử ADN, phục hồi tổn thương và chu trình phân bào. Trong thực tế phân tích định lượng thì “nhiễu” luôn là khó khăn cần khắc phục, sự có mặt của các yếu tố ngăn cản phục hồi tổn thương phân tử ADN trong môi trường là một trở ngại đối với công tác định liều sinh học cũng như đánh giá mức độ nhiễm bẩn khác.

Cadmi thuộc nhóm chất độc bền có khả năng tích lũy sinh học ( PBT – persistent, Bioaccumulative and Toxic chemical), được xếp vào loại hoá chất cực độc đối với con người. Cadmi được xác định là một mutagen, là thành phần nhiễm bẩn môi trường quan trọng, có khả năng gây tổn thương phân tử ADN và để lại những di chứng di truyền trong các vùng nhiễm bẩn. Số liệu khảo sát các cộng đồng dân cư nhiễm bẩn cadmi cũng như arsen cho số liệu không thống nhất và không có sự liên quan chặt chẽ với mức độ nhiễm bẩn, điều này đặt ra giả thiết cadmi chỉ là yếu tố “nhiễu” làm sai lệch số liệu do yếu tố khác gây nên. Nghiên cứu tác động phối hợp cadmi với chiếu bức xạ gamma nhằm vào các mục tiêu:

MỤC TIÊU ĐỀ TÀI

* Xác định khả năng mutagen, kiểu gây tổn thương phân tử ADN của cadmi.
* Xác định mức độ ảnh hưởng của cadmi lên kiểu phân loại và tần số sai hình nhiễm sắc thể ở tế bào lympho chiếu bức xạ gamma.
* Biện pháp xử lý số liệu định liều sinh học khi có “nhiễu”.
* Cảnh báo nguy cơ độc hại kép của cadmi đối với các công việc tiếp xúc với các yếu tố độc di truyền như hoá chất thí nghiệm, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, đặc biệt là phóng xạ.

CÁC KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC

* Ảnh hưởng của các nồng độ cadmi lên chỉ số phân bào nguyên nhiễm tế bào lympho nuôi cấy in vitro.
* Ảnh hưởng của cadmi lên kiểu phân loại và tần số sai hình nhiễm sắc thể ở tế bào lympho chiếu bức xạ gamma.

ĐIỂM MỚI CỦA LUẬN VĂN

Kết quả nghiên cứu tác động kép của cadmi lên tế bào lympho chiếu bức xạ gamma chưa có công trình công bố trước đó, kết quả này đã được đăng trong tạp chí (Int. J. Low Radiation, Vol. 7, No. 2, 2010).

MỤC LỤC

Lời cảm ơn
Danh mục bảng
Danh mục hình
Danh mục chữ viết tắt Trang
MỞ ĐẦU 1
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU . 3
1.1. Phân tử ADN, nhiễm sắc thể, bộ nhiễm sắc thể người . 3
1.1.1. Phân tử ADN . 3
1.1.2. Nhiễm sắc thể (NST) 4
1.1.3. Bộ nhiễm sắc thể người 5
1.2. Các tác nhân gây tổn thương phân tử ADN 7
1.2.1. Tổn thương phân tử ADN do tia tử ngoại (UV) 8
1.2.2. Tổn thương phân tử ADN do bức xạ ion hóa 9
1.2.3. Tổn thương phân tử ADN do các tác nhân hóa học 10
1.3. Khả năng và các cơ chế phục hồi tổn thương phân tử ADN . 11
1.4. Sai hình nhiễm sắc thể và cơ sở phân loại 13
1.4.1. Sai hình nhiễm sắc thể 13
1.4.2. Cơ sở phân loại và cơ chế hình thành sai hình nhiễm sắc thể 13
1.5. Tế bào lympho máu ngoại vi người và khả năng sử dụng kỹ thuật phân tích sai hình NST trong nghiên cứu tác động của mutagen và ứng dụng . 20
1.6. Cadmi 21
1.6.1. Cadmi, sự nhiễm bẩn của cadmi cũng như các hoá chất nhóm PBT
trong môi trường . 21
1.6.2. Khả năng mutagen của cadmi cũng như các hoá chất nhóm PBT . 22
CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 26
2.1. Đối tượng nghiên cứu 26
2.2. Phương pháp nghiên cứu . 26
2.2.1. Phương pháp nuôi cấy tế bào lympho máu ngoại vi người 26
2.2.2. Phương pháp cố định tế bào, làm tiêu bản hiển vi . 29
2.2.3. Thiết kế thí nghiệm xử lý cadmi, gamma . 30
2.3. Phương pháp phân tích sai hình nhiễm sắc thể . 35
2.4. Phương pháp xử lí số liệu 38
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN . 40
3.1. Nghiên cứu ảnh hưởng của cadmi (Cd2+) lên chỉ số phân bào nguyên nhiễm và sai hình nhiễm sắc thể ở tế bào lympho người phơi nhiễm in vitro liều đơn 40
3.1.1. Chỉ số phân bào nguyên nhiễm ở tế bào lympho xử lý cadmi liều đơn40
3.1.2. Sai hình nhiễm sắc thể ở tế bào lympho xử lý cadmi liều đơn 43
3.2. Nghiên cứu ảnh hưởng của bức xạ gamma lên chỉ số phân bào nguyên nhiễm và sai hình nhiễm sắc thể ở tế bào lympho người phơi nhiễm in vitro liều đơn. . 44
3.2.1. Chỉ số phân bào nguyên nhiễm ở tế bào lympho chiếu bức xạ gamma44
3.2.2. Sai hình nhiễm sắc thể ở tế bào lympho chiếu bức xạ gamma 46
3.3. Nghiên cứu ảnh hưởng của cadmi (Cd2+) lên chỉ số phân bào nguyên nhiễm và sai hình nhiễm sắc thể ở tế bào lympho người phơi nhiễm in vitro kết hợp chiếu bức xạ gamma . 50
3.3.1. Chỉ số phân bào nguyên nhiễm ở tế bào lympho xử lý cadmi phối hợp với chiếu bức xạ gamma 50
3.3.2. Sai hình nhiễm sắc thể ở tế bào lympho xử lý cadmi phối hợp với chiếu bức xạ gamma 54
CHƯƠNG 4. KẾT LUẬN 66
TÀI LIỆU THAM KHẢO