Thạc Sĩ Khai thác các giá trị văn hóa của nghệ thuật múa rối nước ở vùng đồng bằng Bắc Bộ Việt Nam phục vụ p

127
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU . 1
Chương 1. TỔNG QUAN VỀ MÚA RỐI NƯỚC Ở ĐỒNG BẰNG BẮC BỘ
VÀ VAI TRÒ CỦA NÓ TRONG DU LỊCH . 6
1.1. Tổng quan nghệ thuật múa rối nước ở đồng bằng Bắc Bộ 6
1.1.1.Đồng bằng Bắc Bộ - môi trường sản sinh ra múa rối nước . 6
1.1.2. Múa rối nước ở đồng bằng Bắc Bộ Việt Nam 9
1.1.3. Sân khấu múa rối nước vùng đồng bằng Bắc Bộ Việt Nam . 25
1.2. Vai trò của Múa rối nước trong Du lịch . 43
1.3. Những vấn đề đặt ra của việc khai thác nghệ thuật múa rối nước
trong du lịch 44
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 46
Chương 2. THỰC TRẠNG KHAI THÁC MÚA RỐI NƯỚC TRONG DU LỊCH 47
2.1. Công tác tổ chức - quản lý 47
2.1.1. Công tác tổ chức - quản lý hoạt động du lịch . 47
2.1.2. Cơ quan quản lý hoạt động nghệ thuật múa rối nước 48
2.2. Thực trạng cơ sở vật chất – kỹ thuật 57
2.2.1. Cơ sở vật chất – kỹ thuật sân khấu múa rối truyền thống 57
2.2.2. Cơ sở vật chất – kỹ thuật sân khấu múa rối chuyên nghiệp . 58
2.2.3. Cơ sở vật chất – kỹ thuật tại các điểm Tham quan – Du lịch . 59
2.3. Thực trạng nhân lực . 63
2.3.1. Thực trạng nhân lực sân khấu múa rối chuyên nghiệp . 63
2.3.2. Thực trạng nhân lực sân khấu múa rối truyền thống 64
2.3.3. Thực trạng nhân lực các điểm tham quan - du lịch 67
2.4. Xây dựng múa rối nước thành sản phẩm phục vụ phát triển
Du lịch . 67
2.4.1. Các tuyến điểm du lịch tại đồng bằng Bắc Bộ có sự tham gia
128
của múa rối nước . 67
2.4.2. Sản phẩm phục vụ phát triển Du lịch của sân khấu múa rối truyền
thống 71
2.4.3. Sản phẩm phục vụ phát triển Du lịch của sân khấu múa rối
chuyên nghiệp . 72
2.4.4. Sản phẩm phục vụ phát triển Du lịch của các điểm tham quan 74
2.5. Hoạt động tuyên truyền, quảng bá và thu hút khách du lịch . 76
2.5.1. Vai trò của các đơn vị tổ chức quản lý trong việc tổ chức các
hoạt động tuyên truyền, quảng bá múa rối nước 76
2.5.2. Hoạt động tuyên truyền, quảng bá thu hút khách du lịch tại sân
khấu rối nước truyền thống . 79
2.5.3. Hoạt động tuyên truyền, quảng bá thu hút khách du lịch đối với
sân khấu múa rối nước chuyên nghiệp . 81
2.5.4. Hoạt động tuyên truyền, quảng bá thu hút khách du lịch tại các
điểm tham quan . 83
2.6. Vấn đề bảo tồn và phát huy giá trị của nghệ thuật múa rối nước . 86
TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 92
Chương 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP KHAI THÁC MÚA RỐI NƯỚCTRONG
PHÁT TRIỂN DU LỊCH . 93
3.1. Căn cứ khoa học của đề xuất . 93
3.1.1. Nguyên tắc và định hướng phát triển Du lịch . 93
3.1.2. Nguyên tắc và định hướng bảo tồn văn hóa dân gian . 94
3.1.3. Nghệ thuật múa rối nước và tiềm năng phát triển du lịch văn hóa . 94
3.1.4. Thực trạng khai thác hoạt động múa rối nước trong du lịch 95
3.2. Các đề xuất, giải pháp 95
3.2.1. Nhóm giải pháp về tổ chức, quản lý . 95
3.2.2. Nhóm giải pháp về cơ sở vật chất- kỹ thuật . 97
129
3.2.3. Nhóm giải pháp về nhân lực . 98
3.2.4. Nhóm giải pháp về sản phẩm 100
3.2.5. Nhóm giải pháp về hoạt động tuyên truyền quảng bá thu hút
khách du lịch . 102
3.2.6. Nhóm giải pháp về vấn đề bảo tồn và phát huy giá trị của
nghệ thuật múa rối nước . 103
TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 107
KẾT LUẬN . 108
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO . 111
PHỤ LỤC 117




1
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Cùng với xu hướng gia tăng nhu cầu du lịch trên thế giới,
những năm gần đây, ngành Du lịch Việt Nam ngày càng có vai trò
quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế, xã hội của đất nước.
Chính vì vậy, sự quan tâm đầu tư các nguồn lực phát triển du lịch
đang là vấn đề cấp thiết.
Ngoài những nhân tố như nền chinh trị ổn định, kinh tế đang
trên đà phát triển. Một trong những lợi thế nổi bật của Việt Nam
chính là nguồn tài nguyên du lịch tự nhiên và nhân văn phong phú. :
di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long, vườn quốc Gia Phong Nha
– Kẻ Bàng; di sản văn hóa thế giới cố đô Huế, phố cổ Hội An; di sản
văn hóa cần được bảo vệ Quan họ Bắc Ninh, di sản văn hóa phi vật
thể Nhã Nhạc cung đình Huế, không gian văn hóa cồng chiêng Tây
Nguyên.Và hàng trăm, hàng nghìn các di tích lịch sử được công nhận,
điểm tham quan Du lịch trên địa bàn cả nước.
Trong khi nguồn tài nguyên, các chương trình du lịch hết sức
phong phú, thì các hoạt động bổ trợ đi kèm trong chương trình du
lịch dường như còn đang rất hạn chế. Trong số ít vốn văn hóa đặc sắc
của dân tộc được khai thác, múa rối nước hiện nay dường như là hoạt
động không thể thiếu đối với các du khách, đặc biệt là du khách nước
ngoài. Đã đến Việt Nam, du khách không muốn bỏ lỡ được mục sở
thị các tiết mục múa rối nước. Tùy điều kiện và đặc tính du lịch,
người ta có thể tìm chỗ xem ở trong Nam, ngoài Bắc. Nhưng nếu có
cơ hội, du khách vẫn để giành ra miền Bắc – Hà Nội hoặc các tỉnh
lân cận để xem cho bằng được.
2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
Múa rối nước đã được đề cập tương đối cụ thể, chi tiết trong
các tác phẩm của nhiều học giả nổi tiếng như Tô Sanh, Nguyễn Huy
Hồng, Hữu Ngọc, Trung Dũng, Lê Văn Ngọ. Ngoài ra còn có rất
nhiều bài báo, bài viết cùng chủ đề. 2
Nghệ thuật múa rối nước,
Vai trò của nghệ nhân dân gian trong bảo tồn và phát huy
nghệ thuật rối nước ở đồng bằng Bắc Bộ,
Cùng với đó, các nghiên cứu riêng biệt về một đơn vị
phường rối tương đối đầy đủ nhưng chưa tập trung:
Múa rối, môn nghệ thuật truyền thống của quê hương Nam
Định, Đỗ Đình Thọ (2000)
Bảo tồn và phát triển nghệ thuật múa rối nước cổ truyền
Thăng Long – Hà Nội, Lê Văn Ngọ (2004)
Ngoài ra còn có các nghiên cứu cụ thể về mối quan hệ giữa
múa rối và du lịch xoay quanh các đề tài về nhà hát múa rối nước
Thăng Long, Nhà hát múa rối Việt Nam, Bảo tàng Dân tộc học .
Như vậy, đề tài tổng hợp về nghệ thuật múa rối nước dưới
góc độ khai thác vào hoạt động du lịch trên phạm vị đồng bằng Bắc
Bộ chưa có nghiên cứu cụ thể. Đề tài “khai thác các giá trị văn hóa
của nghệ thuật múa rối nước ở vùng đồng bằng Bắc Bộ Việt Nam
phục vụ phát triển Du lịch” là đề tài mới, chưa có nghiên cứu tiền
nhiệm.
3. Mục đích và nội dung nghiên cứu
Mục đích:
- Tìm hiểu nghệ thuật múa rối nước ở vùng đồng bằng Bắc Bộ Việt
Nam
- Nắm bắt được thực trạng khai thác các giá trị văn hóa của
nghệ thuật múa rối nước, đặc biệt trong Du lịch.
- Dựa trên thành tựu và thực trạng, phân tích kiến giải, đề
xuất giải pháp nhằm nâng cao khả năng bảo tồn, phát huy nghệ thuật
múa rối nước, khai thác phục vụ phát triển du lịch.
Nội dung:
- Tập trung tìm hiểu nghệ thuật múa rối nước, các giá trị văn
hóa của nghệ thuật múa rối nước ở vùng đồng bằng Bắc Bộ Việt
Nam, vận dụng khai thác trong Du lịch. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là toàn bộ hoạt động múa rối
nước trên địa bàn các tỉnh thành đồng bằng Bắc Bộ, trong đó việc
khai thác các giá trị, đặc biệt là giá trị văn hóa – nghệ thuật múa rối
nước phục vụ hoạt động phát triển du lịch.
Phạm vi nghiên cứu
Do tính phong phú của đề tài, sự giới hạn về không gian, thời
gian và năng lực cá nhân, tác giả nghiên cứu việc khai thác nghệ thuật
múa rối nước trong phạm vi vùng đồng bằng Bắc Bộ Việt Nam, tập
trung phân tích vào các đơn vị tiêu biểu, đại diện khái quát cho tình hình
chung của nhóm trong đề tài. Theo tiêu chí:
+ Có hoạt động múa rối đang hoặc có khả năng tồn tại, hoạt
động thường xuyên,
+ Có khách du lịch đến tham quan hoặc đi biểu diễn phục vụ
các mục đích văn hóa xã hội, du lịch.
+ Có những nét độc đáo riêng, cơ sở vật chất đủ để duy trì và
phát triển.
Theo đó, tác giả đề cập đến 14 phường rối nước dân gian, 04
phường rối cạn, tiêu biểu là phường múa rối dân gian Đào Thục và
Đồng Ngư. 03 trung tâm biểu diễn chuyên nghiệp là nhà hát múa rối việt
Nam và nhà hát múa rối Thăng Long, Bảo tàng Dân tộc học. Do tính
thời sự, mọi cơ sở đều biến đổi thích ứng phù hợp với thời đại, tác giửa
tập trung nghiên cứu hoạt động khai thác và bảo tồn nghệ thuật múa rối
nước từ những năm 2000 đến 2011.
5. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp thu thập tư liệu
- Phân tích, tổng hợp
- Khảo sát thực tế, điền dã
6. Bố cục luận văn:
Gồm 03 chương