Tiểu Luận khái niệm và đặc điểm văn bản quy phạm pháp luật

Để quản lí toàn xã hội, Nhà nước dùng nhiều biện pháp, công cụ khác nhau trong đó pháp luật là công cụ hữu hiệu nhất. Chính vì vậy, xây dựng và ban hành văn bản quy phạm pháp luật là hoạt động có vai trò vô cùng quan trọng để Nhà nước thực hiện tốt chức năng quản lí xã hội của mình. Vậy thế nào là văn bản quy phạm pháp luật và nó có những đặc điểm gì sau đây chúng ta sẽ cùng tìm hiểu.

1. Khái niệm văn bản quy phạm pháp luật

2. Đặc điểm của văn bản quy phạm pháp luật.

Thứ nhất, VBQPPL do cơ quan Nhà nước có thẩm quyền ban hành.

Tại Điều 2 Luật ban hành VBQPPL năm 2008 đã quy định rõ những cơ quan Nhà nước có thẩm quyền ban hành VBQPPL bao gồm: QH, UBTVQH, CTN, CP, HĐTPTANDTC, HĐND các cấp, UBND các cấp, Tổng kiểm toán Nhà nước; có sự phối hợp giữa những cơ quan Nhà nước với nhau hoặc giữa cơ quan Nhà nước có thẩm quyền với tổ chức chính trị-xã hội ở trung ương để ban hành VBQPPL liên tịch. Bên cạnh đó, một số cá nhân cũng có thẩm quyền ban hành VBQPPL là Thủ tướng, Bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, chánh án TANDTC, Viện trưởng VKSNDTC. Như vậy dấu hiệu đầu tiên để nhận diện VBQPPL là văn bản đó phải được ban hành bởi cơ quan Nhà nước và cá nhân có thẩm quyền theo quy định của pháp luật

Thứ hai, VBQPPL được ban hành theo trình tự, thủ tục luật định

VBQPPL là nhóm văn bản có vai trò rất quan trọng trong việc điều chỉnh các quan hệ xã hội, do vậy, yêu cầu đảm bảo sự chặt chẽ, thống nhất trong hoạt động xây dựng và ban hành VBQPPL là rất cần thiết. Luật ban hành VBQPPL 2008, Luật ban hành VBQPPL của HĐND và UBND năm 2004 đã có quy định rất cụ thể trình tự, thủ tục ban hành VBQPPL. Theo đó, một VBQPPL do cơ quan Nhà nước hay cá nhân có thẩm quyền ban hành phải thực hiện các bước sau: lập chương trình; soạn thảo; lấy ý kiến đóng góp cho dự thảo văn bản; thẩm tra, thẩm định văn bản; thông qua, ký; ban hành văn bản. Tuy nhiên quy trình này có thể được thực hiện theo trình tự, thủ tục rút gọn trong trường hợp khẩn cấp hoặc cần bổ sung ngay cho phù hợp với VBQPPL mới được ban hành. Thủ tục rút gọn cũng chỉ áp dụng đối với việc xây dựng, ban hành VBQPPL của CP, CTN, Thủ tướng – để VBQPPL đảm bảo tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất và tính khả thi. Soạn thảo theo quy trình rút gọn vẫn phải tiến hành thẩm định, thẩm tra dự thảo. Việc tuân thủ những quy định về trình tự thủ tục trong hoạt động ban hành VBQPPL của các chủ thể có thẩm quyền theo luật định vừa là điều kiện để đảm bảo nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa, vừa góp phần nâng cao chất lượng của VBQPPL được soạn thảo.

Thứ ba, VBQPPL có chứa đựng các quy tắc xử sự mang tính bắt buộc chung.

Lí luận Nhà nước và pháp luật đã khẳng định các quy tắc xử sự chính là khuôn mẫu, chuẩn mực mà mọi cơ quan tổ chức, cá nhân trong xã hội phải tuân theo khi tham gia các quan hệ xã hội được quy tắc đó điều chỉnh ( ).

Về mặt hình thức, quy phạm pháp luật chứa đựng trong các VBQPPL, QPPL là nội dung còn VBQPPL là hình thức. Đây là đặc điểm quan trọng nhất của VBQPPL. Do chứa đựng, thể hiện ý chí của Nhà nước với nội dung là các quy tắc xử sự cho nên VBQPPL có giá trị bắt buộc chung và được triển khai thực hiện nhằm mục đích quản lí và duy trì trật tự xã hội. Bên cạnh đó, VBQPPL được áp dụng nhiều lần trong đời sống,tác động lên nhiều đối tượng hoặc là một nhóm đối tượng nhất định nằm trong điều kiện hoàn cảnh mà quy phạm pháp luật quy định, có hiệu lực trong phạm vi toàn quốc hoặc trong từng địa phương chỉ khi nào VBQPPL hết hiệu lực hoặc bị bãi bỏ.

Thứ tư, mỗi VBQPPL được Nhà nước bảo đảm thực hiện bằng các biện pháp cụ thể như: tuyên truyền, phổ biến, giáo dục, giải thích và đặc biệt là các biện pháp cưỡng chế. Tùy từng đặc điểm của VBQPPL và mức độ văn bản đó tác động đến các đối tượng khác nhau trong xã hội mà Nhà nước sẽ có những biện pháp phù hợp để triển khai đưa VBQPPL vào đời sống.

(*) Sau đây ta sẽ xem xét một VBQPPL để có thể hiểu rõ hơn khái niệm VBQPPL cũng như đặc điểm của nó. Ví dụ, Luật hoặc Bộ luật