Tài liệu Khái niệm, đặc điểm và phân loại quan hệ pháp luật

* Khái niệm: quan hệ pháp luật là quan hệ xã hội được các quy phạm pháp luật điều chỉnh, trong đó các bên chủ thể tham gia mang những quyền chủ thể và nghĩa vụ pháp lý do pháp luật quy định và được nhà nước bảo đảm thực hiện.
* Đặc điểm của quan hệ pháp luật:
- Quan hệ pháp luật phát sinh trên cơ sở các quy phạm pháp luật. Nếu không có quy phạm pháp luật thì không có quan hệ pháp luật. Quy phạm pháp luật dự liệu những tình huống phát sinh quan hệ pháp luật, xác định thành phần chủ thể tham gia quan hệ pháp luật, nội dung những quyền chủ thể và nghĩa vụ pháp lý.
- Quan hệ pháp luật mang tính ý chí. Tính ý chí này trước hết là ý chí của nhà nước, vì pháp luật do nhà nước ban hành hoặc thừa nhận. Sau đó là ý chí của các bên chủ thể tham gia quan hệ pháp luật, vì hành vi của cá nhân, tổ chức là hành vi có ý chí.
- Quan hệ pháp luật thuộc loại quan hệ tư tưởng trong thượng tầng kiến trúc của xã hội. Quan hệ pháp luật hình thành trên cơ sở quy phạm pháp luật, mà quy phạm pháp luật là thuộc thượng tầng kiến trúc của xã hội.
- Các bên tham gia quan hệ pháp luật ràng buộc với nhau bằng các quyền chủ thể và nghĩa vụ pháp lý. Đây chính là yếu tố làm cho quan hệ pháp luật được thực hiện. Quyền của chủ thể này là nghĩa vụ của chủ thể kia và ngược lại.
- Quan hệ pháp luật được nhà nước bảo đảm thực hiện và có thể cả bằng biện pháp cưỡng chế. Trước hết nhà nước bảo đảm thực hiện quan hệ pháp luật bằng biện pháp giáo dục thuyết phục. Bên cạnh đó nhà nước còn bảo đảm thực hiện pháp luật bằng biện pháp kinh tế, tổ chức - hành chính. Những biện pháp đó không có hiệu quả thì khi cần thiết nhà nước sử dụng biện pháp cưỡng chế.