Thạc Sĩ Kết tinh phân đoạn axit béo không no nhiều nối đôi từ dầu cá trích và cá basa

KếT TINH PHÂN ĐOạN AXIT BéO KHÔNG NO NHIềU NốI ĐÔI Từ
DầU Cá TRíCH Và Cá BASA
Đến Tòa soạn 3-11-2006
Lại Mai Hơng
Bộ môn Công nghệ Thực phẩm, Khoa Công nghệ Hoá học, Đại học Bách khoa Tp. HCM

Summary
Low temperature fractionation was employed to obtain polyunsaturated fatty acid (PUFA)
concentrates from sardine and catfish oils. Different solutions of free fatty acids (FFAs) at
various FFAs: solvent ratio (w/v) from these two oils were crystallized at -20o
C and -70o
C,
respectively, using hexane and acetone as solvents. At the best crystallization condition,
eicosapentaenoic acid (EPA) and docosahexaenoic acid (DHA) purities were reached 14.1% and
8.7% from sardine oil and linolenic acid (LA) purity was 31% from catfish oil.
Keywords: Crystalline fraction, fish oil, polyunsaturated fatty acid, EPA, DHA, LA.

I - GIớI THIệU
Dầu cá từ lâu đ đợc biết đến nh một
nguồn cung cấp axit béo không no nhiều nối đôi
(PUFA), đóng vai trò quan trọng đối với sức
khoẻ v5 dinh dỡng con ngời. Trong dầu cá
biển thờng bao gồm một h5m lợng n-3PUFA
lớn, đặc biệt l5 EPA v5 DHA. Hai axit béo n5y
đ đợc chứng minh l5 có khả năng phòng
chống nhiều loại bệnh khác nhau nh các bệnh
về tim mạch, bệnh viêm nhiễm, dị ứng hay tiểu
đờng (Minnis et al., 1998; Rambjor et al.,
1996; Garcia, 1998). Ngo5i ra, những axit béo
không no n5y l5 phần không thể thiếu trong
khẩu phần ăn của trẻ em vì chúng có khả năng
tăng cờng thị giác v5 sự phát triển của trí no
(Ackman, 1999; Krawczyk, 2001). EPA v5
DHA thờng có mặt trong một số dầu cá biển
nh dầu cá trích. Bên cạnh việc đánh bắt cá
biển, ng5nh thuỷ sản nớc ta hiện nay đang chú
trọng phát triển việc nuôi trồng các lo5i cá nứơc
ngọt, trong đó cá basa chiếm một sản lợng lớn.
Phát triển song song với ng5nh khai thác thuỷ
sản, ng5nh công nghiệp chế biến thuỷ sản
thờng l5m phát sinh một lợng phế phụ phẩm
đáng kể trong đó có mỡ cá. Việc tận dụng
những phế phụ phẩm n5y để sản xuất những chế
phẩm gi5u PUFA vừa góp phần năng cao giá trị
kinh tế của ng5nh chế biến thuỷ sản vừa giải
quyết vấn đề về ô nhiễm môi trờng.
Trong dầu cá, ngo5i các PUFA còn có một
h5m lợng axit béo no lớn có những tác dụng
không có lợi về mặt dinh dỡng. Để phục vụ cho
nhu cầu nâng cao giá trị dinh dỡng của dầu cá
với mục đích sử dụng trong thực phẩm hoặc
dợc phẩm, nhất thiết cần có một quá trình phân
tách, loại một phần axit béo no v5 l5m tăng h5m
lợng PUFA. Có nhiều phơng pháp l5m gi5u
PUFA khác nhau, tuy nhiên kết tinh phân đoạn
l5 phơng pháp đơn giản nhất.
Nhiệt độ đông đặc của các axit béo chênh
lệch nhau một cách đáng kể khi có sự khác nhau
về số nối đôi v5 chiều d5i của mạch cacbon.
Trong hai yếu tố ảnh hởng trên thì số nối đôi
trong mạch cacbon có ảnh hởng lớn nhất tới
nhiệt độ đông đặc của các axit béo. Khi nhiệt độ
của một hỗn hợp các axit béo giảm xuống thì
các axit béo no v5 các axit béo không no một
nối đôi mạch d5i sẽ kết tinh trớc, còn lại các
axit béo không no nhiều nối đôi sẽ vẫn ở trạng