Thạc Sĩ Kết thức - biệt thức và ứng dụng

g i A m n g h e o t r o n g b o i c a n h
BIEN DOI KHI HAU 0 VIET NAM
Vu T h| Hoai Thu*, Le Quoc H91**
Ngay nhan: 25/5/2014
Ngay nhan ban sura: 26/6/2014
Ngay duy?t dang: 29/6/2014
Tom tat:
Viet Nam da dat dirge nhung thanh tuu an tugng trong cong cuoc giam ngheo trong hai thap
ky qua. Tuy nhien, cac nghien ciru gan day ve giam ngheo deu eho rang eong cuoc giam ngheo
a Viet Nam van chira hoan thanh. Ben canh do, Viet Nam hien dang phcii doi mat v&i nhung thach
thuc m&i ve giam ngheo lien quan den tac dong cua khung hoang kinh te, su khong phii hap cua
mo hinh tang tru&ng hien tai doi v&i linh vuc giam ngheo lam gia tang bat binh dang ve thu nhap
va co hoi, lam phat, gia hoa dan so, di dan nong thon-do thi, va dac biet la su bien doi bat thu&ng
cua khi hau. Bien doi khi hau dirge du doan se keo liii nhimg thanh qua ve phat trien va giam
ngheo & Viet Nam do tac dong den sinh ke, viec lam va thu nhap cua nhung ngu&i ngheo de bi
ton thuang tru&c tac dong cua bien doi khi hau. Chinh vi vay, chinh sach giam ngheo trong boi
canh bien doi khi hau can dugc hoach dinh theo hu&ng (i) ini tien cac nhom bi ton thucmg nhat,
bao gom nguai ngheo 0 nong thon, dan toe thieu so va phu nu, (ii) tang cuomg he thong an sinh
xa hoi (bao hiem xa hoi, trg giitp xa hoi va cac chuomg trinh ho trg) va (Hi) long ghep cac chinh
sach giam ngheo v&i cac chinh sach thich irng v&i bien doi khi hau.
Tir khoa: bien doi khi hau, ngheo doi, giam ngheo.
1. Gioi thieu
Giam ngheo va dam bao an sinh xa hoi luon la
nhung muc tieu quan trong cua phat trien kinh te-xa
hoi cua cac quoc gia. The gioi hien nay co 7 ty
nguoi va uac tinh vao nam 2050 se co 9 ty ngircri
sinh song tren trai dat. Mot phan tu dan so o cac
nuoc dang phat trien van dang song voi mire thu
nhap dirdi 1,25 USD mot ngay. Mot ty nguoi thieu
nuac sach; 1,6 ty nguoi chua co dien va khoang 3 ty
nguoi chua dugc huong dieu kien ve sinh phu hop.
Mot phan tu tre cm a cac nuoc dang phat trien b]
suy dinh duong (Ngan hang The gicri, 2010). Nhung
con so tren cho thay xoa doi giam ngheo va phat
trien ben vimg van se la nhung iru tien trong tarn
tren toan cau va giai quyet nhung nhu cau nay van
dang la uu tien hang dau cua cac quoc gia. dac biet
la cac nuac dang phat trien.
O Viet Nam, giam ngheo khong chi la mot trong
nhimg van de chinh sach quan trong ma con la mot
van de xa hoi noi bat thu hilt sir quan tarn nghien
ciru cua cac to chuc trong va ngoai nuoc. Cac
nghien ciru ve giam ngheo o Viet Nam dugc thuc
hien kha scrm, khoang tir dau thap ky 1990 va dugc
gan voi viec thuc hien chinh sach giam ngheo quoc
gia. Theo thoi gian, cac huong nghien ciru ve giam
ngheo o Viet Nam cung co sir thay doi. Cac nghien
ciru ve giam ngheo o Viet Nam truoc day chu yeu
de cap den khia canh kinh te cua ngheo (ngheo thu
nhap) do cac chinh sach giam ngheo o Viet Nam
thoi ky nay thucmg gan voi yeu to kinh te. Gan day.
dac biet tir nam 2010. khi cac muc tieu giam ngheo
o Viet Nam chu trong den giam ngheo ben virng thi
cac nghien ciru ve giam ngheo o Viet Nam bat dau
tiep can theo huong gan ket yeu to kinh te vcn yeu
to xa hoi (ngheo da chieu). Neu nhu cac nghien ciru
ve ngheo ban dau thuong dugc chu trong o \Ting
sau. \ iing xa. viing dan toe thieu so (la nhimg khu
\ uc ma cac chinh sach giam ngheo cua Chinh phu
dang bao phu) thi gan day. cac nghien ciru ve ngheo
o do thi bat dau xuat hien (do tac dong cua su phat
So 205 thang 7/20I4
kinhteihaiitrien kinh te-xa hpi nhu lam phat, khung hoang kinh
te, di dan, . anh huong den dcri song cua nguai dan
do thi).
Cac nghien cum ve giam ngheo a Viet Nam, du
ducrc thuc hi?n boi cac to chuc trong hay ngoai
nuoc, deu cho rang Viet Nam da dat dugc nhung
thanh tuu an tugng trong cong cuoc giam ngheo
trong hai thap ky qua. Tuy nhien, cong cuoc giam
ngheo a Viet Nam van chua hoan thanh va Viet
Nam hien dang phai doi mat voi nhung thach thuc
mai ve giam ngheo, trong do co thach thuc tu su
bien doi khi hau toan cau. Viet Nam da dugc xac
djnh la mot trong 30 quoc gia co nguy co cuc doan
do bien doi khi hau, dong thoi, nhung thanh qua
quan trong ve giam ngheo hien nay ducmg nhu dang
tien den gioi han. Do do, nghien ciru ve giam ngheo
trong nhung nam tai da dat ra yeu cau cap thiet ve
su can thiet phai thay doi cach thuc giam ngheo ma
Viet Nam dang thuc hien de ung pho hieu qua hon
truac thach thuc bien doi khi hau doi voi cong cuoc
giam ngheo.
Moi lien he giua ngheo doi va bien doi khi hau da
dugc ghi nhan tren toan cau nhung cac nghien cuu
ve giam ngheo trong boi canh bien doi khi hau a
Viet Nam con chua nhieu. Bai viet nay tong hgp va
phan tich mot so tac dong cua bien doi khi hau den
ngheo doi a Viet Nam dua tren mot so nghien cuu
ban dau ve chu de nay. Mot so ggi y chinh sach ve
giam ngheo trong boi canh bien doi khi hau a Viet
Nam dugc dua ra dua tren cac ket qua phan tich va
danh gia ban dau ve ngheo doi gan voi bien doi khi
hau. Bai vilt gom bon noi dung chinh: Co so ly
thuySt ve tac dong cua bien doi khi hau den ngheo
doi; t6ng quan ve ngheo doi va giam ngheo a Viet
Nam; phan tich tac dong cua bien doi khi hau den
ngheo doi a Viet Nam; va de xuat mot so ggi y chinh
sach ve giam ngheo trong boi canh bien doi khi hau
a Viet Nam.
2. Co1 so1 ly thuyet ve tac dong cua bien doi khi
hau den ngheo doi
V6 ly thuyet, tac dong cua bien doi khi hau den
ngheo doi thucmg dugc the hien thong qua tac dong
cua bidn doi khi hau den sinh ke. Trucrc het, bien doi
khi hau (voi cac bieu hien nhu nhiet do tang, muc
nuac biln dang va cac hien tugng thoi tiet cuc doan
nhu bao, lu lut, han han .) gay anh huong den cac
ngudn lire sinh ke, dac biet la cac nguon luc tu nhien
(nhu ddt, nuac, tai nguven thuy san) va cac nguon
luc vat chSt (nhu ducmg sa, he thong thuy lgi, mang
lirdi dien) nhay cam vcn su bien doi cua khi hau. Khi
ngudn luc sinh ke bj ton thuang truac tac dong cua
5(5 205 thdng 7/2014 3
bidn doi khi hau, cac hoat dong sinh ke dugc thuc
hien se bj anh huong. Hoat dong sinh ke bi anh
huong truoc tac dong cua bien doi khi hau se anh
huong den cac ket qua sinh ke dat dugc. dac biet la
viec lam va thu nhap. Vi du, nuoc bien dang gay
ngap lut dien tich dat trong trot se lam cho ho gia
dinh khong the trong trot tren dien tich dat bi ngap
lut, tir do lam anh huong den thu nhap tir trong trot
ciia ho gia dinh. Do do, bien doi khi hau co the lam
gia tang tinh trang ngheo doi cua ho gia dinh.
Bien doi khi hau tac dong manh nhat den nguoi
ngheo vi nhung ly do sau:
Thu nhat, sinh ke chinh cua ngucri ngheo (nhu
nong nghiep, lam nghiep, nuoi trong, va danh bat
thuy san) thucmg gan voi cac nguon lire tu nhien
nhay cam voi khi hau nen nguoi ngheo se la doi
tugng bj anh huong nang ne nhat khi cac nguon luc
nay bj ton thuang truac tac dong cua bien doi khi
hau. Trong boi canh bien doi khi hau, nong nghiep
la nganh de bj ton thuang nhat do phu thuoc true
tiep vao cac nguon tai nguyen thien nhien nhay cam
voi khi hau. Tinh trang ngap lut do nuac bien dang
va xam nhap man a khu vuc ven bien se lam mat
hoac thu hep dien tich dat canh tac; nhiet do tang,
han han (va thieu nuoc tucri) se anh huong den sir
phan bo cua cay trong va lam giam nang suat; tir do
anh huong den san lugng luang thuc va van de an
ninh luang thuc quoc gia. Nguoi ngheo co sinh ke
chinh la nong nghiep, do do se bj ton thuang nhieu
nhat truac tac dong ciia bien doi khi hau.
Thu hai, ngucri ngheo thucmg song tap trung o
cac viing co dieu kien kho khan ve thoi tiet, dia hinh
va han che ve nguon luc san xuat nen hg de bi ton
thuang han, do do ho thucmg kho co dieu kien de
thoat ngheo va nhom can ngheo rat de rai vao ngheo
doi. Phan lan nguai ngheo song a khu vuc nong
thon, dac biet a viing ven bien va viing nui cao, la
nhung khu varc de bi ton thuang nhat do nam a vi tri
hung chiu nhiing tac dong true dien nhat tir bien doi
khi hau. Bien doi khi hau cung lam cho viec tiep can
cac nguon von tin dung de giam ngheo ciia nguai
ngheo tra nen kho khan hon do nhieu nguai se
khong co kha nang tra ng cu cung nhu lam cho chi
phi ngucri ngheo phai bo ra de dap ung cac nhu c4u
ve luang thuc thuc pham va kham chua benh cang
gia tang. Nguoi ngheo khong chi de bj t6n thuang
bai bien doi khi hau ma con kho co kha nang phuc
hoi sinh ke truac cac tac dong nay so vai cac nhom
khac do han che ve nguon luc. Cac tac dong ve y tS
cua bien doi khi hau doi vai nguai ngheo cang lan
do ho thieu nuac sach va di<hi kien ve sinh. khongco kha nang chi tra du ve y te va khong co nguon lire
d£ dSu tu vao cham soc sue khoe. Cac cu soc ket
hop vS thien tai va thuang tat, benh tat va tu vong
co the day cac gia dinh vao hoan canh ngheo kho do
nhung mat mat ve kinh te di kern vcri chi tieu cho y
tS gia tang. Ngoai ra, bien doi khi hau con co tac
dong khong can ximg doi vcri ngucri ngheo do hp
khong dupe tiep can binh dang vcri tai san, nguon
luc va dich vu.
Thu ba, ho ngheo thuang co cac hoat dong sinh
ke dcm dieu nen kha nang thich ung vcri bien doi khi
hau bang cach da dang hoa sinh ke thucmg thap hem
so vai cac nhom khac. Su da dang hoa sinh ke phu
thuoc vao chat luang va so luang cac nguon lire sinh
ke ma ho gia dinh nam giu. Cac ho ngheo deu co
nhung dac diem kha giong nhau ve nguon luc sinh
ke nhu chat luang nha a, tiep can dat dai, du trCr tai
san vat chat va tinh trang np nan. Do vay, cac ho
ngheo thuang thuc hien cac hoat dong sinh ke kha
giong nhau, dac biet doi vai hoat dong san xuat
nong nghiep. Doi vai nhung hoat dong khac nhu
danh bat va nuoi trong thuy san, chi co nhung nguai
co du von mai co the dau tu cho hoat dong nay.
Chinh vi vay, nguai ngheo kho dieu chinh cac hoat
dong sinh ke khi hoat dong do doi hoi chi phi 1cm, vi
du nhu dau tu vao giong mai trong nong nghiep
hoac chuyen doi tu trong trot sang nuoi trong thuy
san de thich ung vai cac dieu kien khi hau thay doi.
Thu tu, phu nu thuang la nhung ngucri ngheo hem
so vai cac nhom khac, do vay, phu nu ngheo se bi
thiet thoi han va co kha nang bj anh hucmg nhieu
hon bai thien tai va bien doi khi hau. Phu nu de bi
ton thuang han nam giai bai vi dia vj xa hoi cua hp
thap han nam giai, trinh do giao due thap han, sue
khoe kern han, khong dupe binh dang trong viec
tiep can va kiem soat cac nguon luc, va it dupe tham
gia vao qua trinh ra quyet dinh chinh sach. Chinh vi
vay. phu nu dupe coi la mot trong nhung nan nhan
chinh cua bien doi khi hau va sir bat binh dang giai
dupe du doan se tiep tuc gia tang trong boi canh
bien doi khi hau.
3. Tong quan ve ngheo doi va giam ngheo a
Viet Nam
3. /. Chuan ngheo & Viet Nam
Viet Nam da, dang va se su dung hai cach tiep
can khac nhau de do luang tinh trang ngheo va theo
doi tien trinh giam ngheo theo thcri gian. Ca hai cach
tiep can deu dupe xay dung tir dau thap ky 1990 va
dupe cai tien theo thcri gian (Ngan hang The giai.
2012). Do can cur xay dung va muc dich su dung cac
chuan ngheo la khac nhau nen cac chuan ngheo nay
luon co sir chenh lenh.
- Chuan ngheo cua Bo Lao dong Thucmg binh va
Xa hoi (chuan ngheo chinh thuc): Vao dau thap ky
90, Bo Lao dong Thuang binh va Xa hpi dupe
Chinh phu chi djnh la ca quan chiu trach nhi^m
chinh ve cac chinh sach va chucmg trinh giam ngheo
cr Viet Nam. Bo Lao dong Thuang binh va Xa hpi co
nhiem vu de xuat cac chuan ngheo chinh thirc cho
khu vuc nong thon va thanh thj vao dau moi ky ke
hoach phat trien kinh te-xa hoi 5 nam va xac djnh ty
le ngheo vao dau ky. Vai viec sir dung cac chuan
ngheo chinh thirc. Bo Lao dong Thuang binh va Xa
hoi chju trach nhiem danh gia nhimg thay doi ve
ngheo doi va cap nhat danh sach chinh thuc ve hp
ngheo hang nam tai cac dja phucmg. So lieu ve so hp
ngheo tai cap dia phucmg sau do duoc tong hap lai
de uac tinh ty le ngheo cho cap tinh va cap quoc gia.
Tien do giam ngheo dupe danh gia dua tren cac muc
tieu giam ngheo de ra trong cac ke hoach phat trien
kinh te-xa hoi 5 nam. Cac chuan ngheo ciia Bo Lao
dong Thuang binh va Xa hoi ban dau dupe xay
dung dua tren each tinh toan quy doi ra gao; nhung
tir nam 2001 dupe tinh bang tien dua tren “chi phi
cho nhung nhu cau ca ban”. Cac chuan ngheo chinh
thirc khong dupe dieu chinh theo ty le lam phat,
nhung dupe xac dinh lai gia tri thuc 5 nam mot lan
do gan vai cac giai doan phat trien kinh te-xa hoi.
Bo Lao dong Thuang binh va Xa hoi sir dung chuan
ngheo nay de xac djnh cac khoan phan bo ngan sach
va dieu kien tham gia thu huong tir cac chucmg trinh
muc tieu quoc gia ve giam ngheo.
- Chuan ngheo cua Tong cuc Thong ke - Sgan
hang The gioi: Tong cuc Thong ke xay dung va thuc
hien viec do ludmg ngheo doi va giam sat tien trinh
ngheo doi tren ca scr cac cuoc dieu tra muc song dan
cu. Tong cuc Thong ke sir dung hai phucmg phap
tiep can khac nhau de do luomg ngheo doi: mot
phucmg phap dua tren cac chuan ngheo chinh thuc
(co dieu chinh lam phat) ap dung cho thu nhap binh
quan dau ngucri va mot phucmg phap do Tong cuc
Thong ke va Ngan hang The giai xay dung tir nam
1993. Chuan ngheo ban dau cua Tong cuc Thong
ke-Ngan hang The giai duac xay dung dua tren
chuan chi phi cho nhimg nhu cau ca ban cua mot gio
tieu dung, bao gom lucmg thuc va phi luang thuc.
trong do chi tieu cho luang thuc phai du 2.100
calo ngucri ngay. Chuan ngheo cua Tong cuc Thong
ke-Ngan hang The giai duac giu co dinh theo sire
mua thuc te cua nam 1993 va dupe cap nhat theo
dien bien cua chi so gia tieu dung (CPI) trong cac
So 205 thdng 7/2014 4 kinh In Phil li*»»