HỘP SỐ XE BUíT I. Cụng dụng, phõn loại và yờu cầu: 1. Cụng dụng: Động cơ đốt trong dựng trờn ụtụ mỏy kộo cú hệ số thớch ứng thấp, đối với động cơ xăng hệ số này bằng 1,1 ữ 1,2 và đối với động cơ điezen k = 1,05 ữ 1,15. Do đú mụmen quay của động cơ ụtụ mỏy kộo khụng thể đáp ứng nổi yờu cầu cần thiết để thắng sức cản chuyển động thay đổi khỏ nhiều khi ụtụ mỏy kộo làm việc. Muốn giải quyết được vấn đề này, trờn ụtụ mỏy kộo cần phải đặt hộp số. Hộp số dựng để thay đổi số vũng quay và mụmen của động cơ truyền đến cỏc bỏnh xe chủ động (cả về hướng và trị số), cho phự hợp với điều kiện làm việc luụn luụn thay đổi của ụtụ mỏy kộo. Ngoài ra hộp số cũn dựng để: - Tỏch lõu dài động cơ khỏi hệ thống truyền lực khi cần thiết: như khi khởi động động cơ, khi dừng xe, cho động cơ chạy khụng tải, khi cho xe chạy theo quỏn tớnh. - Dẫn động cỏc bộ phận cụng tỏc trờn cac xe chuyờn dung: như xe cú tời kộo, xe tự đổ, cần cẩu và cỏc thiết bị khỏc. 2. Phõn tớch yờu cầu: - Hộp số ụtụ phải cú tỷ số truyền và lượng tay số thớch hợp, đảm bảo được chất lượng động lực và tớnh kinh tế nhiờn liệu cần thiết cho ụtụ mỏy kộo. - Làm việc ờm dịu, chuyển số nhẹ nhàn thuận tiện khụng va đập. - Cú vị trớ trung gian (số 0) để cú thể tỏch lõu dài động cơ khỏi hệ thống truyền lực. - Kết cấu đơn giản, làm việc tin cậy bền vững. - Hiệu suất cao, kớch thước khối lượng nhỏ, giỏ thành rẽ. 3. Phõn loại: - Theo phương phỏp điều khiển chia ra cỏc loại: điều khiển bằng tay, điều khiển tự động và bỏn tự động. - Theo số cấp (chỉ tớnh số tiến) phõn ra cỏc loại: 3, 4, 5 và nhiều cấp. - Theo sơ đồ động phõn ra: hộp số với cỏc trục cố định (2, 3 hay nhiều trục) và hộp số hành tinh (1 dóy, 2 dóy). - Theo số lượng phõn tử điều khiển cần thiết để gài một số truyền phõn ra: một, hai hay ba phần tử điều khiển. Số lượng phõn tử điều khiển lớn hơn một thường dựng trong hộp số nhiều cấp. - Theo lượng dũng lực phõn ra một, hai hay ba dũng. Tăng số lượng dũng lực làm phức tạp kết cấu. Tuy vậy cho phộp giảm tải trọng tỏc dụng lờn cỏc bỏnh răng, trục và ổ trục cũng như kớch thước của chỳng. II. Phõn loại sơ bộ: Trờn ụtụ mỏy kộo hiện nay sử dụng chủ yếu cỏc loại hộp số cú trục cố định điều khiển bằng tay. Vỡ chỳng cú kết cấu đơn giản, hiệu suất làm việc cao (0,96 ữ 0,98), giỏ thành rẽ, kớch thước và trọng lượng nhỏ. Hộp số ba trục cố định cú trục sơ cấp và trục thứ cấp đồng tõm được sử dụng phổ biến nhất. Hộp số hai trục cố định thường chỉ sử dụng trờn cỏc ụtụ du lịch, thể thao hoặc mỏy kộo. Số cấp cỏc hộp số đơn thường khụng vượt quỏ sỏu. Hộp số cú số cấp lớn hơn sỏu gọi là hộp số nhiều cấp. Hộp số nhiều cấp thực chất là hộp số ghộp; được kết hợp từ hai hoặc nhiều hộp số đơn ớt cấp. Hộp số hành tinh với trục khụng cố định chủ yếu sử dụng trong truyền động thuỷ cơ.
