Luận Văn Hợp tác xã nông nghiệp kiểu mới ở Thái Bình hiện nay

[TABLE="width: 100%"]
[TR]
[TD="class: rows1, bgcolor: #DEE4FE, align: left"]Hợp tác xã nông nghiệp kiểu mới ở Thái Bình hiện nay

[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
1. Tính cấp thiết của đề tài
Hợp tác xã nông nghiệp (HTXNN) là tổ chức kinh tế tập thể có vai trò đặc biệt quan trọng trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta; được Đảng, Nhà nước quan tâm phát triển trong mọi giai đoạn cách mạng. Khi đất nước bước vào thời kỳ đổi mới, nền kinh tế chuyển sang hoạt động theo cơ chế thị trường, thì HTXNN cũng được chuyển đổi cả về nội dung và hình thức hoạt động theo Luật Hợp tác xã (HTX) (ban hành năm 1996), nhằm thích ứng kịp thời với môi trường sản xuất - kinh doanh mới. Tuy nhiên, trong thực tế hoạt động, mô hình HTXNN kiểu mới vấp phải rất nhiều khó khăn, hiệu quả sản xuất kinh doanh thấp.
Tổng kết năm năm thực hiện chuyển đổi HTX theo Luật HTX (1996), Hội nghị Trung ương 5 khóa IX (3-2002) đã ra Nghị quyết về: tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể, để lãnh đạo sự phát triển kinh tế tập thể mà nòng cốt là HTX. Trên cơ sở nghị quyết của Đảng và thực tiễn hoạt động của HTX kiểu mới, ngày 26-11-2003, tại kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XI đã thông qua Luật hợp tác xã mới (Luật HTX năm 2003), và có hiệu lực thi hành từ ngày 01-7-2004. Đó là căn cứ thực tiễn và pháp lý quan trọng để tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể mà nòng cốt là HTX. Do vậy, việc nghiên cứu kinh tế HTX vẫn là vấn đề cấp bách cả về lý luận và thực tiễn.
Thái Bình là một tỉnh nông nghiệp ở đồng bằng sông Hồng có điều kiện tự nhiên thuận lợi cho việc phát triển một nền nông nghiệp hàng hóa lớn. Do vậy, phải quan tâm phát triển HTX kiểu mới trong nông nghiệp.
Từ khi triển khai thực hiện Luật HTX (ban hành 1996), HTX kiểu mới nói chung và HTXNN kiểu mới trên địa bàn tỉnh Thái Bình có bước phát triển mới, đã đáp ứng được một phần nhu cầu của những người lao động, hộ sản xuất - kinh doanh nông nghiệp, đóng góp quan trọng vào quá trình phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Tuy nhiên, HTXNN kiểu mới trên địa bàn tỉnh hiện nay còn yếu kém nhiều mặt, một số lớn HTX chuyển đổi còn mang tính hình thức, năng lực nội tại hạn chế, số HTX làm ăn hiệu quả còn ít, lợi ích đem lại cho các thành viên chưa nhiều, HTXNN kiểu mới phát triển chưa tương xứng với tiềm năng và vai trò kinh tế - xã hội vốn có của nó.
Những hạn chế, yếu kém của HTXNN kiểu mới trên địa bàn tỉnh có nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân cả về khách quan, chủ quan; cả về kinh tế, chính trị, xã hội; đòi hỏi phải được nghiên cứu, giải quyết. Đồng thời, tiếp tục đẩy mạnh đổi mới HTXNN cả về nội dung và phương thức hoạt động theo Luật HTX năm 2003 cho phù hợp với yêu cầu thực tiễn của tỉnh.
Với lý do đó, tác giả chọn đề tài "Hợp tác xã nông nghiệp kiểu mới ở Thái Bình hiện nay" làm luận văn thạc sĩ kinh tế, chuyên ngành kinh tế chính trị, nhằm góp phần giải quyết những vấn đề đặt ra trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế HTXNN là một trong những vấn đề được Đảng và Nhà nước luôn quan tâm. Trong suốt quá trình cách mạng xã hội chủ nghĩa (XHCN) ở nước ta, vấn đề HTXNN là chủ đề được nhiều cơ quan khoa học, nhiều nhà khoa học nghiên cứu dưới nhiều góc độ, phạm vi và mức độ khác nhau. Trong đó, có những công trình tiêu biểu được công bố như:
- Lương Xuân Quỳ, Nguyễn Thế Nhã: "Đổi mới tổ chức và quản lý hợp tác xã trong nông nghiệp nông thôn", Nxb Nông nghiệp, Hà Nội, 1999. Các tác giả đã khái quát toàn bộ quá trình phát triển của các hình thức tổ chức, quản lý HTX trong nông thôn Việt Nam từ trước đây đến khi chuyển sang kinh tế thị trường và phân tích thực trạng mô hình tổ chức quản lý các HTX ở một số địa phương tiêu biểu. Trên cơ sở đó, phác họa một số phương hướng và giải pháp chủ yếu để xây dựng mô hình tổ chức có hiệu quả cho các loại hình HTX.
- Nguyễn Văn Bình, Chu Tiến Quang, Lưu Văn Sùng: "Kinh tế hợp tác, hợp tác xã ở Việt Nam - Thực trạng và định hướng phát triển", Nxb Nông nghiệp, Hà Nội, 2001. Các tác giả đã hệ thống hóa quá trình hình thành, phát triển các loại hình kinh tế hợp tác, HTX trên thế giới và ở Việt Nam với những thành công và tồn tại, từ đó nêu lên định hướng phát triển phù hợp với đường lối đổi mới của Đảng và Nhà nước ta.
- Phạm Thị Cần, Vũ Văn Phúc, Nguyễn Văn Kỷ: "Kinh tế hợp tác trong nông nghiệp nước ta hiện nay", Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2003. Các tác giả tập trung trình bày những vấn đề lý luận và thực tiễn về kinh tế hợp tác, HTX; sự cần thiết khách quan phải lựa chọn các mô hình kinh tế hợp tác, HTX phù hợp với đặc điểm, điều kiện nông nghiệp, nông thôn nước ta, đề xuất những giải pháp phát triển các mô hình kinh tế hợp tác, HTX trong nông nghiệp, nông thôn Việt Nam hiện nay.
- Luận văn thạc sĩ kinh tế của tác giả Trần Minh Tâm, năm 2000, về "Phát triển kinh tế hợp tác ở ngoại thành Thành phố Hồ Chí Minh - Thực trạng và giải pháp". Tác giả nghiên cứu lý luận và thực tiễn hoạt động của kinh tế hợp tác ở Thành phố Hồ Chí Minh và đề xuất các giải pháp phát triển.
- Luận văn thạc sĩ kinh tế của tác giả Lê Thùy Hương, năm 2003, về "Kinh tế tập thể trên địa bàn tỉnh Hải Dương, thực trạng và giải pháp". Tác giả trình bày vai trò, tính tất yếu khách quan của việc phát triển kinh tế tập thể; đánh giá thực trạng và giải pháp phát triển kinh tế tập thể trên địa bàn tỉnh Hải Dương.
- "Hợp tác xã nông nghiệp các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long - nhìn từ thực tiễn" của Nguyễn Văn Tuất, Tạp chí Khoa học về chính trị, số 3, 2002.
- "Về chế độ kinh tế hợp tác xã ở nước ta" của PGS.TS Vũ Văn Phúc, Tạp chí Lý luận chính trị, số 1, 2002.
Một số bài viết của tác giả như: Trần Ngọc Dũng, Mai Công Hòa, Hoàng Việt .
Nhìn chung, các công trình đã nghiên cứu trên nhiều khía cạnh của kinh tế HTXNN. Trong đó, các công trình nghiên cứu trước năm 2001 chủ yếu đi vào làm rõ những yếu kém của mô hình HTX kiểu cũ, luận giải sự cần thiết, thực trạng chuyển đổi mô hình HTX theo Luật HTX (1996); các công trình nghiên cứu sau năm 2001, nghiêng về nghiên cứu sự phát triển của kinh tế tập thể nói chung theo tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng IX. Cho đến nay, chưa có đề tài nghiên cứu cụ thể về HTXNN kiểu mới trên địa bàn tỉnh Thái Bình. Trong khuôn khổ luận văn này, tác giả muốn kế thừa thành quả nghiên cứu của các công trình trên, vận dụng tinh thần của Nghị quyết Trung ương 5 (khóa IX) và cập nhật những điểm mới của Luật HTX năm 2003 vào nghiên cứu, đánh giá hoạt động của các HTXNN kiểu mới (theo Luật HTX 1996) ở Thái Bình, để từ đó đề xuất phương hướng và giải pháp tiếp tục xây dựng, phát triển HTXNN kiểu mới trên địa bàn tỉnh trong thời gian tới.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
* Mục đích:
Khảo sát, đánh giá hoạt động của HTXNN kiểu mới ở Thái Bình từ năm 1997 (khi Luật HTX năm 1996 có hiệu lực) đến nay. Từ đó đề xuất một số phương hướng, giải pháp tiếp tục hoàn thiện HTXNN kiểu mới ở Thái Bình trong thời gian tới.
* Nhiệm vụ:
- Khái quát lại những vấn đề cơ bản về HTXNN kiểu mới: nội dung, phương thức hoạt động và tính cấp thiết phải phát triển HTXNN kiểu mới (theo Luật HTX năm 2003) ở Thái Bình hiện nay;
- Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng của HTXNN kiểu mới ở Thái Bình từ 1997 đến nay;
- Đề xuất phương hướng, giải pháp tiếp tục phát triển, hoàn thiện HTXNN kiểu mới ở Thái Bình trong thời gian tới.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Hợp tác xã nông nghiệp kiểu mới theo Luật HTX (năm 1996 và năm 2003).
- Hợp tác xã nông nghiệp kiểu mới trên địa bàn tỉnh Thái Bình từ năm 1997 (khi Luật HTX năm 1996 có hiệu lực) đến nay.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
- Luận văn dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin; tư tưởng Hồ Chí Minh; đường lối, quan điểm, những tổng kết kinh nghiệm của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước; kế thừa có chọn lọc các công trình nghiên cứu khoa học có nội dung gần gũi với đề tài.
- Về phương pháp nghiên cứu: vận dụng phương pháp chung của kinh tế chính trị như: phương pháp trừu tượng hóa khoa học, kết hợp lôgíc với lịch sử, kết hợp lý luận với thực tiễn; đồng thời khảo sát thực tế, phân tích, tổng hợp, so sánh, khái quát hóa vấn đề, rút ra kết luận.
6. Những đóng góp mới về khoa học của luận văn
Luận văn đã hệ thống những vấn đề lý luận cơ bản về HTXNN kiểu mới; trên cơ sở đó, khảo sát, đánh giá thực trạng phát triển HTXNN kiểu mới ở Thái Bình, xác định nguyên nhân những yếu kém tồn tại; từ đó, đề xuất các giải pháp phát triển, hoàn thiện HTXNN kiểu mới trên địa bàn tỉnh.
7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Trên cơ sở đánh giá HTXNN kiểu mới ở Thái Bình, luận văn rút ra những vấn đề phù hợp và chưa phù hợp của mô hình HTXNN kiểu mới hiện nay; từ đó, đề xuất các giải pháp để hoàn thiện chúng.
Luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho việc lãnh đạo, hoạch định chính sách, chỉ đạo thực tiễn, góp phần thúc đẩy quá trình phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, đồng thời có thể dùng làm tài liệu tham khảo, phục vụ công tác giảng dạy ở trường chính trị tỉnh.
8. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương, 7 tiết.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Ban Kinh tế đối ngoại VCA (1995), Đại hội Liên minh hợp tác xã quốc tế lần thứ 31 tại Mandester - Anh.
2. Ban Kinh tế Trung ương (2005), "Báo cáo tham luận của các hợp tác xã và các huyện", Tài liệu phục vụ: Sơ kết 3 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa IX) về phát triển kinh tế tập thể trong nông nghiệp, Hà Nội.
3. Ban Tư tưởng - Văn hóa Trung ương (2002), Tài liệu nghiên cứu các nghị quyết Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
4. Ban Tư tưởng - Văn hóa trung ương (2005), "Phát triển kinh tế tập thể, Thực trạng và giải pháp", Tài liệu tham khảo, (9).
5. Báo Quốc tế - Bộ ngoại giao (2003), Toàn cảnh kinh tế - xã hội Thái Bình, Hà Nội.
6. Nguyễn Văn Bích, Chu Tiến Quang, Lưu Văn Sùng (2001), Kinh tế hợp tác - hợp tác xã ở Việt Nam, thực trạng và định hướng phát triển, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội.
7. Phạm Thị Cần, Vũ Văn Phúc, Nguyễn Văn Kỷ (2003), Kinh tế hợp tác trong nông nghiệp ở nước ta hiện nay, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
8. Lê Trinh Minh Châu (2003), "Nghĩ về định hướng và giải pháp phát triển kinh tế hợp tác, hợp tác xã trong lĩnh vực thương mại đến năm 2010", Thương mại, (13).
9. Chính phủ (1997), Nghị định 16/CP ngày 21/2 về chuyển đổi, đăng ký hợp tác xã và tổ chức hoạt động của Liên hiệp hợp tác xã, Hà Nội.
10. Chính phủ (1997), Nghị định 43/CP ngày 29/4 về ban hành Điều lệ mẫu hợp tác xã nông nghiệp, Hà Nội.
11. Cục Thống kê tỉnh Thái Bình (2006), Niên giám thống kê tỉnh Thái Bình 2005, Nxb Thống kê, Hà Nội.
12. Trần Ngọc Dũng (2003), "Vai trò của pháp luật đối với sự phát triển của hợp tác xã", Luật học, (1).
13. Hà Đăng (2004), Đi lên từ sản xuất nhỏ, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
14. Đảng Cộng sản Việt Nam (1996), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
15. Đảng Cộng sản Việt Nam (2001), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
16. Đảng Cộng sản Việt Nam (2006), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
17. Đảng Cộng sản Việt Nam với phong trào hợp tác xã (2004), Tập 2, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
18. Nguyễn Đạt (2002), "Nâng cao chất lượng, hiệu quả đổi mới các hợp tác xã nông nghiệp ở Quảng Ninh", Tư tưởng văn hóa, (5).
19. Nguyễn Thanh Hà (2000), Kinh tế hợp tác trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam, Luận án tiến sĩ Kinh tế, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh.
20. Lâm Quang Huyên (2004), Kinh tế nông hộ và kinh tế hợp tác trong nông nghiệp Việt Nam, Nxb Trẻ, Thành phố Hồ Chí Minh.
21. Liên minh Hợp tác xã Việt Nam (2005), Báo cáo của Ban Chấp hành Liên minh Hợp tác xã Việt Nam khóa II tại Đại hội đại biểu toàn quốc Liên minh Hợp tác xã Việt Nam lần thứ ba, Hà Nội.
22. Luật hợp tác xã và văn bản hướng dẫn thi hành (2005), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
23. Naoto Imagawa, Chu Thị Hảo (2003), Lý luận về hợp tác xã và quá trình phát triển hợp tác xã nông nghiệp ở Việt Nam, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội.
24. Nguyễn Huy Oánh (2005), "Tìm hiểu quan điểm của Mác, Ăngghen, Lênin về sở hữu tập thể và kinh tế tập thể", Thông tin những vấn đề Kinh tế chính trị học, (4).
25. Nguyễn Huy Oánh (2005), "Tìm hiểu quan điểm của Mác, Ăngghen, Lênin về sở hữu tập thể và kinh tế tập thể", Thông tin những vấn đề Kinh tế chính trị học, (5).
26. Vũ Văn Phúc (2002), "Về chế độ kinh tế hợp tác xã ở nước ta", Lý luận chính trị, (1).
27. Vũ Văn Phúc (2002), "Quá trình phát triển kinh tế nông nghiệp ở nước ta", Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương, (5).
28. Vũ Văn Phúc (2005), Nền kinh tế quá độ trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, Nxb Lý luận chính trị, Hà Nội.
29. Quốc hội (1996), Luật hợp tác, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
30. Lương Xuân Quỳ, Nguyễn Thế Nhã (1999), Đổi mới tổ chức và quản lý hợp tác xã trong nông nghiệp, nông thôn, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội.
31. Lương Xuân Quỳ (2001), Cơ cấu thành phần kinh tế ở nước ta hiện nay - lý luận, thực trạng và giải pháp, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
32. Chu Hữu Quý, Nguyễn Kế Tuấn (2001), Con đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và nông thôn, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
33. Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Thái Bình (2000), Hướng dẫn số 271/HD-NN về chuyển đổi hợp tác xã nông nghiệp theo Luật hợp tác xã, Thái Bình.
34. Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Thái Bình (2006), Báo cáo kết quả tổng điều tra hợp tác xã nông nghiệp tỉnh Thái Bình năm 2005, Thái Bình.
35. Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Thái Bình (2006), Đề án đổi
mới công tác quản lý hợp tác xã nông nghiệp giai đoạn 2006 - 2010, Thái Bình.
36. Lưu Văn Sùng (2004), Một số kinh nghiệm điển hình về phát triển nông nghiệp nông thôn theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
37. Võ Văn Tân (2005), Kinh tế tập thể trên địa bàn huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh, Luận văn thạc sĩ Kinh tế, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh.
38. Lưu Văn Tiền (2000), Phát triển kinh tế hợp tác xã nông nghiệp kiểu mới ở tỉnh Vĩnh Long, Luận văn thạc sĩ Kinh tế, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh.
39. Tỉnh ủy Thái Bình (2000), Nghị quyết số 11-NQ/TU về việc chuyển đổi hợp tác xã nông nghiệp theo Luật hợp tác xã, Thái Bình.
40. Tỉnh ủy Thái Bình (2001), Văn kiện Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Thái Bình lần thứ X VI, Thái Bình.
41. Tỉnh ủy Thái Bình (2005), Báo cáo tình hình thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa IX) về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể, Thái Bình.
42. Tỉnh ủy Thái Bình (2006), Văn kiện Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Thái Bình lần thứ X VII, Thái Bình.
43. Bùi Sỹ Trùy (2003), Nông nghiệp nông thôn Thái Bình - Thực trạng và giải pháp, Nxb Thống kê, Hà Nội.
44. Nguyễn Văn Tuất (2002), "Hợp tác xã nông nghiệp các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long - nhìn từ thực tiễn", Khoa học về chính trị, (3).
45. Đỗ Thị Tuyết, Mai Văn Nam, Phước Minh Hiệp, Bùi Văn Trịnh (2002), "Phát triển kinh tế hợp tác và hợp tác xã ở tỉnh Cần Thơ", Nghiên cứu kinh tế, (7).
46. Ủy ban nhân dân tỉnh Thái Bình (2000), Báo cáo kết quả thí điểm đổi mới nội dung phương thức hoạt động của hợp tác xã nông nghiệp và chuyển đổi hợp tác xã nông nghiệp theo Luật hợp tác xã, Thái Bình.
Ủy ban nhân