Thạc Sĩ Hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất - một số vấn đề lý luận và thực tiễn

LỜI MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài.
Hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất là một trong những hợp đồng quan trọng của giao dịch dân sự nói chung, bởi nó là một quan hệ dân sự phổ biến trong cuộc sống của nhân dân ta và là một trong những phương thức pháp lý hữu hiệu giúp cho cá nhân, pháp nhân, hộ gia đình, tổ hợp tác xác lập và thực hiện việc chuyển quyền sử dụng đất nhằm thỏa mãn các nhu cầu trong sản xuất kinh doanh và trong đời sống sinh hoạt hàng ngày.
Trên phương diện lý luận, hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất là một dạng của hợp đồng tặng cho tài sản. Do tài sản trong hợp đồng này là quyền sử dụng đất - một tài sản đặc biệt quan trọng, vì thế việc dịch chuyển nó thông qua hợp đồng tặng cho được pháp luật quy định chặt chẽ hơn nhiều so với việc tặng cho các tài sản thông thường khác.
Xuất phát từ tầm quan trọng và ý nghĩa thiết thực nêu trên của hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất, Luật đất đai năm 2003 và Bộ luật Dân sự Việt Nam năm 2005 đã quy định cụ thể, chi tiết, chặt chẽ và tương đối hoàn thiện về việc xác lập, thực hiện cũng như các điều kiện có hiệu lực của hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất, tạo nên sự ổn định về quan hệ tặng cho quyền sử dụng đất trong giai đoạn hiện nay, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Tuy nhiên trên thực tế, việc tặng cho quyền sử dụng đất ở nước ta diễn ra rất đa dạng, phong phú và trải qua nhiều thời kỳ khác nhau, mỗi thời kỳ có những nét riêng biệt của nó do sự tác động của nhiều yếu tố chủ quan và khách quan, dẫn đến những diễn biến phức tạp trong cả nhận thức cũng như trên thực tiễn. Hiện nay, các tranh chấp về hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất diễn ra ngày càng nhiều và rất phức tạp, có không ít vụ án được xét xử nhiều lần với nhiều cấp xét xử khác nhau nhưng vẫn còn có những thắc mắc, những quan điểm khác nhau, thậm chí trái ngược nhau gây nên nhiều tranh luận, bàn cãi .
Vì vậy việc nghiên cứu một cách có hệ thống và toàn diện về hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất để làm rõ cơ sở lý luận và nguyên tắc giải quyết các tranh chấp về lĩnh vực này là một yêu cầu bức xúc, có tính cấp thiết trong giai đoạn hiện nay.
Với lý do trên, nên "Hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất - một số vấn đề lý luận và thực tiễn" được chọn làm đề tài nghiên cứu để hoàn thành luận văn Thạc sĩ Luật học.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài.
Từ xa xưa, hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất đã được đề cập trong luật La Mã cổ đại của người La Mã và hiện nay có nhiều nước trên thế giới đã quy định vấn đề tặng cho quyền sử dụng đất trong bộ luật dân sự của nước mình như: Pháp, Nhật, Nga . Ở Việt Nam, hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất được đề cập trong một số bộ luật trước đây như: Bộ luật Hồng Đức, Bộ dân luật Nam Kỳ năm 1883, Bộ luật dân sự Bắc Kỳ năm 1931.
Bộ luật dân sự Việt Nam ra đời năm 1995, được ứng dụng vào cuộc sống đã lâu nhưng chưa có một điều luật nào quy định về hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất, phải đến Luật đất đai năm 2003 và Bộ luật dân sự năm 2005 mới quy định về vấn đề này, ngoài ra chưa có một công trình khoa học nào nghiên cứu một cách toàn diện về hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất. Trên phương diện thực tế thì Tòa án nhân dân tối cao mặc dù đã có nhiều năm giải quyết các tranh chấp về hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất nhưng chưa có một bản tổng kết, đánh giá chính thức nào danh cho chuyên đề này, do đó đây là một khó khăn khi tác giả nghiên cứu về hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất xong việc nghiên cứu đề tài này không bị trùng lắp với các công trình đã công bố.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài.
a. Đối tượng nghiên cứu của đề tài: Là những quy định của pháp luật về hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất; vấn đề thực hiện hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất trên thực tế và việc giải quyết các tranh chấp trong lĩnh vực này .
b. Phạm vi nghiên cứu của đề tài: Tặng cho quyền sử dụng đất là một vấn đề phức tạp và rộng lớn, có thể được nghiên cứu dưới nhiều góc độ khác nhau. Trong phạm vi của luận văn Thạc sĩ luật học, tác giả chỉ tập trung nghiên cứu khái niệm, đặc điểm của hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất và các quy định của pháp luật về loại hợp đồng này. Nghiên cứu thực tiễn giải quyết các tranh chấp về tặng cho quyền sử dụng đất của Tòa án nhân dân.
4. Phương pháp nghiên cứu.
Cơ sở phương pháp luận trong việc nghiên cứu đề tài của luận văn là Triết học Mác - Lênin. Trong quá trình nghiên cứu, tác giả dựa trên phép duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, ngoài ra tác giả còn sử dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học khác như: phân tích, so sánh, tổng hợp, thống kê, hệ thống hóa . để làm rõ những nội dung cơ bản, chủ yếu của hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất, so sánh với các quy định pháp luật của một số nước trên thế giới về hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất để thấy được những mặt tích cực và hạn chế trong việc quy định của pháp luật về vấn đề này, từ đó kiến nghị các giải pháp nhằm hoàn thiện các quy định của pháp luật về tặng cho quyền sử dụng đất trong giai đoạn hiện nay.
5. Mục đích, nhiệm vụ của việc nghiên cứu đề tài.
a. Mục đích nghiên cứu đề tài.
Việc nghiên cứu đề tài nhằm góp phần làm sáng tỏ khái niệm, đặc điểm pháp lý và ý nghĩa của hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất, làm rõ cơ sở pháp lý của việc xác lập, thực hiện hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất và thực tiễn giải quyết tranh chấp về vấn đề này; đồng thời còn nhằm chỉ ra các nguyên nhân, những mặt bất cập trong việc quy định pháp luật làm ảnh hưởng đến sự tồn tại và phát triển của quan hệ tặng cho quyền sử dụng đất trong giai đoạn hiện nay. Từ đó, tác giả đề xuất một số kiến nghị, giải pháp để hoàn thiện pháp luật nhằm tạo ra hành lang pháp lý vững chắc trong quan hệ hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất.
b. Nhiệm vụ nghiên cứu đề tài
- Lược sử sự phát triển của pháp luật Việt Nam về tặng cho quyền sử dụng đất qua các thời kỳ.
- Nghiên cứu các quy định của Luật đất đai năm 2003, Bộ luật dân sự năm 2005 về vấn đề tặng cho quyền sử dụng đất.
- Nghiên cứu việc tặng cho quyền sử dụng đất trên thực tế.
- Nghiên cứu thực tiễn công tác xét xử của Tòa án qua các vụ án tranh chấp về hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất.
- Đề xuất những kiến nghị để hoàn thiện các quy định pháp luật về hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất và nâng cao hiệu quả giải quyết các tranh chấp về vấn đề này.
6. Những điểm mới của luận văn.
- Tác giả phân tích, làm rõ khái niệm, đặc điểm của hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất, trên cơ sở đó thống nhất nhận thức các quy định của pháp luật về tặng cho quyền sử dụng đất.
- Nêu thực trạng về vấn đề tặng cho quyền sử dụng đất và việc giải quyết các tranh chấp về vấn đề này, từ đó tìm ra các điểm hạn chế, các điểm chưa phù hợp trong quy định của pháp luật về hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất.
- Kiến nghị các giải pháp hoàn thiện pháp luật trong việc quy định về hợp đồng tặng cho quyền sử dụng tại Việt Nam.
7. Kết cấu của luận văn.
Ngoài lời mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương, 9 mục.
Chương 1: Khái quát chung về hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất.
Chương 2: Hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất theo quy định hiện hành của pháp luật Việt Nam.
Chương 3: Thực tiễn áp dụng pháp luật để giải quyết tranh chấp về hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất và hướng hoàn thiện pháp luật.


MỤC LỤC

MỤC LỤC 1
BẢNG CHỮ VIẾT TẮT 3
LỜI MỞ ĐẦU 4
CHƯƠNG 1. 8
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ HỢP ĐỒNG TẶNG CHO 8
QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT 8
1.1. KHÁI NIỆM VÀ ĐẶC ĐIỂM CỦA HỢP ĐỒNG TẶNG CHO QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT. 8
1.1.1. Khái niệm về hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất. 8
1.1.2. Đặc điểm pháp lý của hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất. 12
1.2. Ý NGHĨA CỦA HỢP ĐỒNG TẶNG CHO QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT. 14
1.3. LƯỢC SỬ CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ HỢP ĐỒNG TẶNG CHO QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT. 17
1.3.1. Các quy định của pháp luật về hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất trước năm 1945. 17
1.3.2. Những quy định của pháp luật về hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất từ năm 1945 đến trước năm 1980. 21
1.3.3. Những quy định của pháp luật về hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất từ năm 1980 đến trước ngày Luật đất đai năm 2003 có hiệu lực (ngày 1/7/2004). 24
1.3.4. Những quy định của pháp luật về hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất từ 1/7/2004 đến nay. 25
CHƯƠNG 2. 27
HỢP ĐỒNG TẶNG CHO QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT THEO QUY ĐỊNH HIỆN HÀNH CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM . 27
2.1. CHỦ THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG CỦA HỢP ĐỒNG TẶNG CHO QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT. 27
2.1.1. Chủ thể của hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất. 27
2.1.2. Đối tượng của hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất. 38
2.2. HÌNH THỨC CỦA HỢP ĐỒNG TẶNG CHO QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT. 40
2.3. QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA CÁC BÊN TRONG HỢP ĐỒNG TẶNG CHO QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT. 43
2.3.1. Quyền và nghĩa vụ của bên tặng cho. 43
2.3.2. Quyền và nghĩa vụ của bên được tặng cho. 46
2.4. CÁC TRƯỜNG HỢP ĐỒNG VÔ HIỆU CỦA HỢP ĐỒNG TẶNG CHO QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT. 48
CHƯƠNG 3. 57
THỰC TIỄN ÁP DỤNG PHÁP LUẬT ĐỂ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP VỀ HỢP ĐỒNG TẶNG CHO QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT VÀ HƯỚNG HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT 57
3.1. THỰC TIỄN CHO QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT VÀ VIỆC ÁP DỤNG PHÁP LUẬT ĐỂ GIẢI QUYẾT CÁC TRANH CHẤP VỀ HỢP ĐỒNG TẶNGC HO QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT 57
3.1.1. Thực tiễn về tặng cho quyền sử dụng đất 57
3.1.2. Những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tranh chấp hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất. 58
3.1.3. Thực tiễn áp dụng pháp luật để giải quyết các tranh chấp về hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất. 61
3.2. HƯỚNG HOÀN THIỆN CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ TẶNG CHO QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT. 67
3.2.1. Những đề xuất trong việc xây dựng pháp luật về tặng cho quyền sử dụng đất. 67
3.2.2. Những đề xuất trong việc giải quyết các tranh chấp về hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất. 68
KẾT LUẬN 72
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 74