Tài liệu Học tập và nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh

ĐỀ TÀI: Học tập và nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh

TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
VỀ NHÀ NƯỚC CỦA DÂN, DO DÂN, V̀ DÂN

A. MỤC ĐÍCH, YÊU CẦUI. Mục đíchHọc tập và nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước của dân, do dân, v́ dân. Cần nắm vững những nội dung chủ yếu sau:
1. Quá tŕnh h́nh thành tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước kiểu mới ở Việt Nam.
2. Những nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước.
3. Thấy rơ giá trị to lớn về lư luận và thực tiễn của tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước của dân, do dân, v́ dân và sự vận dụng của Đảng ta vào xây dựng nhà nước trong giai đoạn hiện nay.
4. Qua đó nâng cao năng lực tư duy, phẩm chất, ḷng tự hào, của sinh viên.
II. Yêu cầu1. Về nội dung- Nắm được cơ sở và quá tŕnh hinh thành tư tưởng về nhà nước kiểu mới ở Việt Nam của Hồ Chí Minh. Thông qua việc lựa chọn, phát triển qua từng thời kỳ hoạt động của Người để có một nhà nước phù hợp.
- Hiểu và phân tích tốt những quan điểm cơ bản của Hồ Chí Minh về nhà nước của dân, do dân, v́ dân.
- Sự vận dụng và phát triển của Đảng vào việc xây dựng hoàn thiện nhà nước Cộng hoà xă hội chủ nghĩa Việt Namhiện nay.
2. Về phương phápKết hợp tự đọc, nghiên cứu giáo tŕnh, các tác phẩm của Hồ Chí Minh, cái tư liệu khác có liên quan chuẩn bị theo hướng dẫn với nghe giảng ở trên lớp.
III. Tài liệu học tập và tham khảo1. Hồ Chí Minh toàn tập. Nxb CTQG, H.2000.
2. Văn kiện đại hội Đảng cộng sản Việt Nam (VI - X). NxbCTQG.
3. Vơ Nguyên Giáp: Hồ Chí Minh và con đường cách mạng Việt Nam. Nxb CTQG. H. 1997.
4. Giáo tŕnh tư tưởng Hồ Chí Minh - HĐLLTW. Nxb CTQG, H. 2003.
5. Giáo tŕnh tư tưởng - BGDĐT. Nxb CTQG, H. 2006.
6. Nguyễn Đ́nh Lộc: Tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước của dân, do dân, v́ dân. Nxb CTQG, H. 1998.
7. Một số chuyên đề về tư tưởng Hồ Chí Minh Nxb CTQG, H. 2003.
8. Tư tưởng Hồ Chí Minh với sự nghiệp đổi mới ở Việt Nam, Nxb CTQG, H. 2003.


B. NỘI DUNGTư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước kiểu mới là một hệ thống các quan điểm về quá tŕnh h́nh thành nhà nước, bản chất, tính chất, chức năng, nhiệm vụ, cơ chế hoạt động, tổ chức bộ máy, xây dựng đội ngũ cán bộ, cán bộ công chức của nhà nước đó.
I. Quá tŕnh nhận thức của Hồ Chí Minh về nhà nước kiểu mới ở Việt Nam1. Cơ sở h́nh thành tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước kiểu mới1.1. Cơ sở lư luậnTư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước h́nh thành trên cơ sở kế thừa và phát triển sáng tạo các quan điểm, tư tưởng trước đó.
- Trước hết là bắt nguồn từ truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam. Kinh nghiệm về tổ chức, xây dựng nhà nước của các triều đại phong kiến Việt Nam độc lập.
- Tinh hoa văn hoá phương Đông và Phương Tây về nhà nước và pháp luật như lư tưởng về nhà nước “Vua Nghiêu, Thuấn” “Nước lấy dân làm gốc” của nho giáo .
Tư tưởng nhà nước pháp quyền của G.RutXô, Môngtoxki-ơ, về nhà nước pháp quyền, xă hội công dân, Tuyên ngôn độc lập của Mỹ (1776) và Tuyên ngôn nhân quyền, dân quyền của Pháp (1971).
- Nguồn gốc lư luận chủ yếu quyết định sự h́nh thành tư tưởng về nhà nước là chủ nghĩa Mác Lênin về nhà nước, chuyên chính vô sản, nhà nước XHCN. Phương thức giải quyết vấn đề chính quyền bản chất nhà nước, cách thức xây dựng nhà nước .
1.2. Cơ sở thực tiễnHồ Chí Minh nghiên cứu và khảo sát các kiểu nhà nước trên thế giới để rút ra kinh nghiệm, quy luật vận động của xă hội, khái quát thành lư luận, nhận thức.
- Nhà nước thực dân - phong kiến, Người vạch trần bản chất vô nhân đạo, phản tiến hoá và sự cần thiết phải lật đổ nhà nước thực dân phong kiến ở Việt Nam.
- Nhà nước tư sản khảo sát cách mạng tư sản và mô h́nh nhà nước tư sản Pháp, Mỹ, Anh. Người nhận thấy ở đó quyền nhà nước vẫn nằm trong tay một số ít người. Đó là sản phẩm của “những cuộc cách mạng không đến nơi”, v́ vậy nhân dân vẫn bị bóc lột và nghèo khổ cách mạng Việt Nam không đi theo cách mạng tư sản.
- Nhà nước Xô Viết, t́m hiểu nhà nước Xô Viết: Người coi đó là một mô h́nh nhà nước kiểu mới. Ở đó chính quyền nằm trong tay nhân dân lao động phục vụ cho lợi ích của nhân dân. V́ vậy Người đă đưa cách mạng Việt Nam đi theo cách mạng tháng Mười Nga.
2. Quá tŕnh h́nh thành tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước kiểu mới ở Việt Nam2.1. Thời kỳ 1890 - 1911Thời kỳ này Người tiếp thu tinh hoa văn hoá dân tộc tiêu biểu là chủ nghĩa yêu nước ḷng nhân ái . Đồng thời tiếp thu văn hoá phương Đông và làm quen với văn minh phương Tây, h́nh thành lên ḷng yêu nước thương dân sâu sắc và chí hướng cứu nước, cứu dân.
2.2. Thời kỳ 1911 - 1920Trong 10 năm đầu trong hành tŕnh t́m đường cứu nước, Hồ Chí Minh t́m hiểu các nước thuộc địa, đặc biệt là tập trung khảo sát mô h́nh nhà nước tư sản Pháp, Mỹ, Anh gắn liền với các cuộc cách mạng tư sản. Người nhận thấy hạn chế của cách mạng tư sản và mô h́nh nhà nước tư sản.
1919 Hồ Chí Minh đưa bản yêu sách 8 điểm lên hội nghị VecXây đ̣i quyền tự quyết dân tộc gắn liền với quyền tự do dân chủ của nhân dân.
Thời kỳ này h́nh thành tư tưởng về một nhà nước dân chủ ở Việt Nam với những nét khái quát nhất.
2.3. Thời kỳ 1920 - 1930Sau khi t́m thấy con đường giải phóng dân tộc theo cách mạng vô sản (7/1920) và trở thành người cộng sản (12/1920). Hồ Chí Minh hoạt động ở Pháp, Liên Xô, Trung Quốc . Tư tưởng của Người từng bước h́nh thành nhất là về cách mạng giải phóng dân tộc thể hiện trong các bài báo, tham luận đọc tại Đại hội quốc tế Cộng sản. Đặc biệt là tác phẩm “Bản án chế độ thực dân Pháp” (1925), “Đường cách mệnh” (1927). Đồng thời thông qua khảo sát từ cách mạng tư sản và mô h́nh nhà nước tư sản Pháp, Mỹ, Anh .
Hồ Chí Minh đă bước đầu xác định một nhà nước mới ở Việt Nam là phải thuộc về số đông người.
“Chúng ta đă hy sinh làm cách mạng th́ làm cho đến nơi nghĩa là làm sao cách mạng rồi th́ quyền giao cho dân chúng số nhiều, chớ để trong tay một bọn ít người. Thế mới khỏi hy sinh nhiều lần. Thế dân chúng mới được hưởng hạnh phúc.
2.4. Thời kỳ 1930 - 1941T́m hiểu nhà nước Xô Viết sau cách mạng 10/1917. Hồ Chí Minh nhận thấy đây là một mô h́nh nhà nước kiểu mới đem lại lợi ích cho công nông . Mô h́nh nhà nước đó đă gợi cho Người lựa chọn một nhà nước kiểu mới ở Việt Nam.
Năm 1930 trong cương lĩnh đầu tiên của Đảng do Người soạn thảo đă chĩ rơ việc thiết lập “Chính phủ công, nông binh”. Trên thực tế nhà nước này đă xuất hiện trong cao trào Xô Viết Nghệ Tĩnh 1930 - 1931.
2.5. Thời kỳ 1941 - 19692/1941 sau 30 năm bôn ba t́m đường cứu nước, Hồ Chí Minh về PắcPó Cao Bằng. Người chủ tŕ hội nghị Trung ương 8 (5/1941) hoàn chỉnh sự chuyển hướng chỉ đạo chiến lược của Đảng giương cao ngọn cờ giải phóng dân tộc để giành lấy độc lập - tự do.
Tại hội nghị này: Hồ Chí Minh chủ trương xây dựng mô h́nh nhà nước dân chủ nhân dân ở Việt Nam. Nhà nước dân chủ nhân dân là nhà nước của chung cả toàn thể dân tộc (chỉ trừ tay sai của đế quốc pháp luật và những bọn phản quốc, bọn thù). Nhà nước dân chủ nhân dân thực sự là nhà nước của dân, do dân, v́ dân đồng thời là nhà nước của khối đại đoàn kết dân tộc đă ra đời sau cách mạng tháng 8/1945.
Từ mô h́nh nhà nước công nông binh chuyển sang nhà nước dân chủ nhân dân là bước chuyển sáng suốt của Hồ Chí Minh phù hợp với sự chuyển hướng chiến lược, sách lược của cách mạng phản ánh được nét đặc thù của thực tiễn nước ta.
Từ quá tŕnh h́nh thành tư tưởng về nhà nước, có thể rút ra nhận xét sau:
- Nếu vấn đề cơ bản của mọi cuộc cách mạng là vấn đề chính quyền, th́ Hồ Chí Minh đă giải quyết thành công vấn đề chính quyền thuộc về nhân dân lao động và phục vụ cho lợi ích của nhân dân lao động vấn đề này làm nên bản chất của chính quyền.
- Cách mạng kiểu nào sẽ sinh ra nhà nước kiểu đó, Việt Nam làm cuộc cách mạng giải phóng dân tộc v́ vậy, nhà nước ra đời sau khi giành được độc lập phải là nhà nước của toàn thể nhân dân lao động.
- Quá tŕnh h́nh thành nhà nước kiểu mới là kết qủa của một quá tŕnh nhận thức, lựa chọn, từ thấp đến cao, từ chưa phù hợp tới phù hợp để có một nhà nước thực sự phù hợp với Việt Nam Nhà nước dân chủ nhân dân. Đó cũng là sự lựa chọn nghiêm khắc của Người trên cơ sở kết hợp lư luận với thực tiễn.
II. Nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước1. Quan niệm của Hồ Chí Minh về nhà nước của dân, do dân, v́ dânTư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước phản ánh những quan niệm của người về xây dựng nhà nước kiểu mới của dân, do dân, v́ dân. Sau khi nước nhà giành được độc lập Người khẳng định: “Nước ta là nước dân chủ, bao nhiêu lợi ích đều v́ dân, bao nhiêu quyền hạn đều của dân . Chính quyền từ xă hội chính phủ Trung ương là do dân cử ra. Nói tóm lại quyền hành và lực lượng đều ở nơi dân”[1]
1.1. Nhà nước của dânNhà nước của dân là quan điểm cơ bản, nhất quán của Hồ Chí Minh về nhà nước kiểu mới ở nước ta.
Đó là nhà nước mà nhân dân là chủ, tất cả quyền lực thuộc về nhân dân, dân có địa vị cao nhất, có quyền quyết định những vấn đề quan trọng nhất của đất nước.