Thạc Sĩ Hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân trong giai đoạn điều tra các vụ án cố ý gây thương tích trên đị

1. Tính cấp thiết của đề tài

Dưới sự lãnh đạo của Đảng ta, công cuộc đổi mới của đất nước trong những năm qua đã đạt được nhiều thành tựu to lớn trên nhiều mặt về kinh tế, chính trị, văn hóa xã hội, đời sống của nhân dân ngày càng nâng cao, đất nước ta ngày càng vững bước đi trên con đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Cùng với những thành tựu đã đạt được, nhiều vấn đề tiêu cực trong xã hội cũng nảy sinh, trong đó tình hình tội phạm nói chung, tội phạm cố ý gây thương tích nói riêng cũng nhiều diễn biến phức tạp và có hướng gia tăng. Trong bối cảnh chung đó, tình hình tội phạm cố ý gây thương tích xảy ra trên địa bàn tỉnh Hà Tây cũng có nhiều diễn biến phức tạp. Số vụ cố ý gây thương tích xảy ra ở hầu hết các địa phương trên địa bàn tỉnh, các vụ đánh nhau đông người tham gia và gây thương tích cho nhiều người có xu hướng gia tăng với tính chất ngày càng nghiêm trọng. Trước tình hình trên, các cơ quan pháp luật tỉnh Hà Tây đã tập trung thực hiện tốt công tác đấu tranh và phòng ngừa, nên tình hình tội phạm này đã từng bước được ổn định.
Do đặc điểm của loại tội phạm cố ý gây thương tích mang tính bạo lực, xâm phạm trực tiếp đến khách thể quan trọng là quyền bất khả xâm phạm về thân thể của công dân. Hậu quả của tội phạm này gây ra không chỉ là thương tích, làm tổn hại sức khỏe của người khác, mà còn làm ảnh hưởng đến tình hình an ninh, trật tự ở địa phương, gây bất bình trong nhân dân. Bên cạnh đó, hung thủ thực hiện tội phạm cố ý gây thương tích thường có mối quan hệ quen biết từ trước với nạn nhân, nhân chứng và những người liên quan nên họ sợ bị trả thù hoặc ngại cung cấp thông tin. Đây là nguyên nhân làm cho việc điều tra thu thập tài liệu, chứng cứ của các cơ quan tiến hành tố tụng nói chung, hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân (VKSND) trong giai đoạn điều tra đối với loại án này gặp nhiều khó khăn. Vì vậy, việc nâng cao chất lượng hiệu quả hoạt động điều tra và xử lý của các cơ quan tiến hành tố tụng đối với loại tội phạm cố ý gây thương tích trên địa bàn tỉnh Hà Tây là rất cần thiết.
Theo quy định Hiến pháp và Điều 3 Luật tổ chức VKSND hiện hành thì VKSND thực hiện chức năng nhiệm vụ của mình bằng hoạt động thực hành quyền công tố (THQCT) và kiểm sát hoạt động tư pháp, trong đó có hoạt động thực hành quyền công tố và kiểm sát tuân theo pháp luật trong việc điều tra các vụ án hình sự của các cơ quan điều tra (CQĐT) và các cơ quan khác được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra nhằm góp phần đảm bảo cho pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất, giữ vững được nền pháp chế xã hội chủ nghĩa (XHCN) ở nước ta. Trong những năm qua, hoạt động THQCT và kiểm sát điều tra (KSĐT) các vụ án hình sự cố ý gây thương tích của VKSND tỉnh Hà Tây đã có sự tiến bộ rõ rệt, góp phần đảm bảo cho hoạt động phân loại xử lý tố giác, tin báo về tội phạm, khởi tố vụ án, khởi tố bị can, hoạt động điều tra thu thập chứng cứ và lập hồ sơ đề nghị truy tố của Cơ quan Cảnh sát điều tra (CSĐT) được tuân thủ theo quy định của pháp luật; đồng thời, thông qua hoạt động này, VKSND tỉnh Hà Tây đã góp phần nâng cao hiệu quả công tác phòng ngừa loại tội phạm cố ý gây thương tích ở địa phương. Bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động của VKSND trong giai đoạn điều tra các vụ án hình sự nói chung, các vụ án cố ý gây thương tích nói riêng còn bộc lộ nhiều hạn chế, thiếu sót như: Chưa thực hiện tốt công tác kiểm sát việc phân loại xử lý tố giác, tin báo về tội phạm, chất lượng công tác THQCT chưa cao, việc phê chuẩn các quyết định của CQĐT đôi lúc còn chưa kịp thời; hoạt động kiểm sát điều tra từ đầu, kiểm sát việc lập hồ sơ vụ án còn chưa thật chủ động, chưa đầy đủ, toàn diện, việc phát hiện những vi phạm trong hoạt động điều tra của CQĐT chưa được thường xuyên, kiên quyết, còn hiện tượng nể nang. Các yêu cầu điều tra chưa đầy đủ, cụ thể nên việc định hướng hoạt động điều tra còn hạn chế . Do vậy, đã ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng của công tác điều tra.
Những hạn chế, tồn tại, thiếu sót trên do nhiều nguyên nhân khác nhau. Trong đó, nguyên nhân cơ bản là nhận thức về công tác THQCT - KSĐT của VKSND còn thiếu đầy đủ và chưa thống nhất. Lý luận về hoạt động kiểm sát trong giai đoạn điều tra các vụ án hình sự chưa được xem xét, nghiên cứu có tính hệ thống, đầy đủ và toàn diện. Thực tiễn hoạt động của VKSND trong giai đoạn điều tra các vụ án hình sự nói chung và các vụ án cố ý gây thương tích nói riêng chưa được quan tâm nghiên cứu, tổng kết thường xuyên.
Để góp phần nâng cao hiệu quả công tác điều tra và xử lý các loại tội phạm hình sự nói chung, tội phạm cố ý gây thương tích nói riêng. Đồng thời, góp phần tổng kết kinh nghiệm thực tiễn hoạt động THQCT - KSĐT tội phạm này trên địa bàn tỉnh Hà Tây, làm nền tảng để xây dựng cơ sở lý luận cho việc nhận thức và nâng cao chất lượng công tác THQCT - KSĐT các vụ án hình sự, tác giả đã chọn đề tài nghiên cứu: "Hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân trong giai đoạn điều tra các vụ án cố ý gây thương tích trên địa bàn tỉnh Hà Tây" làm luận văn Thạc sĩ Luật học là rất cần thiết, nhằm đáp ứng cả về phương diện lý luận và thực tiễn.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Đến nay chưa có một công trình khoa học nghiên cứu về hoạt động của VKSND trong giai đoạn điều tra các vụ án hình sự trên địa bàn tỉnh Hà Tây. Chỉ có một số một số bài báo khoa học đề cập tới một số khía cạnh và ở những mức độ khác nhau về hoạt động của VKSND trong giai đoạn điều tra tội phạm hoặc có một số công trình khoa học nghiên cứu về hoạt động của VKSND. Trong đó, có sự đóng góp đáng kể của một số đề tài khoa học sau: Đề tài: "Nghiên cứu giải pháp nâng cao chất lượng công tác kiểm sát trong việc đấu tranh phòng chống tội phạm về ma túy trên địa bàn tỉnh Hà Tây" do VKSND tỉnh Hà Tây thực hiện năm 2002; Đề tài: "Nghiên cứu giải pháp đấu tranh, phòng ngừa tội phạm c¬ớp tài sản trên địa bàn tỉnh Hà Tây" do VKSND tỉnh Hà Tây thực hiện năm 2003; Chuyên đề: "Kinh nghiệm giải quyết những điểm phức tạp liên quan đến lĩnh vực quản lý và sử dụng đất đai trên địa bàn tỉnh Hà Tây" do VKSND tỉnh Hà Tây thực hiện năm 2005 hoặc Luận văn thạc sĩ Luật học: "Hoạt động của Viện Kiểm sát nhân dân trong giai đoạn điều tra các vụ án ma túy - Lý luận, thực tiễn và các giải pháp nâng cao" của tác giả Nguyễn Mạnh Hiền, năm 2005; Luận văn thạc sĩ Luật học: "Hoạt động của Cơ quan Cảnh sát điều tra trong điều tra tội phạm gây thương tích trên địa bàn thành phố Hà Nội" của tác giả Phạm Văn Các, năm 2005; hoặc chuyên đề: "Vị trí, vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong công tác phòng ngừa tội phạm" của tác giả Nguyễn Hồng Vinh và tập thể cán bộ Trường Cao đẳng Kiểm sát năm 2003; .
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu đề tài khoa học
- Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu những vấn đề lý luận về hoạt động của VKSND trong giai đoạn điều tra các vụ án cố ý gây thương tích. Đánh giá một cách khách quan thực trạng hoạt động của VKSND trong giai đoạn điều tra tội phạm này trên địa bàn tỉnh Hà Tây từ năm 2000 đến 6/2005. Từ đó, chỉ ra những mặt tích cực, hạn chế, nguyên nhân tồn tại và những vướng mắc đề xuất một số giải pháp chủ yếu để hoàn thiện lý luận và góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động điều tra các vụ án cố ý gây thương tích trên địa bàn tỉnh Hà Tây.
- Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
Để đạt được mục đích nêu trên, quá trình nghiên cứu, tác giả tập trung giải quyết các nhiệm vụ cụ thể như sau:
+ Phân tích làm rõ khái niệm, dấu hiệu pháp lý và đặc điểm hình sự của tội phạm cố ý gây thương tích.
+ Nghiên cứu làm sáng tỏ mặt lý luận về hoạt động của VKSND trong giai đoạn điều tra các vụ án cố ý gây thương tích.
+ Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng hoạt động của VKSND trong giai đoạn điều tra các vụ án cố ý gây thương tích trên địa bàn tỉnh Hà Tây từ năm 2000 đến 6/2005. Chỉ ra những mặt tích cực, hạn chế, nguyên nhân tồn tại và những vướng mắc trong hoạt động của VKSND trong giai đoạn điều tra đối với loại án này.
+ Đề xuất các giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả công tác THQCT và KSĐT của VKSND đối với hoạt động điều tra vụ án hình sự cố ý gây thương tích trong thời gian tới.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
- Đối tượng nghiên cứu của luận văn: Hoạt động của VKSND trong giai đoạn điều tra án cố ý gây thương tích trên địa bàn tỉnh Hà Tây. Trong đó, nội dung cơ bản là hoạt động THQCT và hoạt động kiểm sát việc tuân theo pháp luật đối với Cơ quan CSĐT trong quá trình thực hiện việc thu thập, xử lý tố giác, tin báo về tội phạm; khởi tố vụ án hình sự, khởi tố bị can; việc áp dụng, thay đổi hoặc hủy bỏ biện pháp ngăn chặn; kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong hoạt động điều tra. Kiểm sát việc khám nghiệm hiện trường, khám nghiệm tử thi, khám xét, thu giữ, tạm giữ, kê biên tài sản, vật chứng; việc tiến hành thu thập lời khai người làm chứng, người bị hại, hỏi cung bị can và những người có liên quan; hoạt động đối chất và nhận dạng, thực nghiệm điều tra và trưng cầu giám định; việc chấp hành thời hạn điều tra; phục hồi điều tra, điều tra bổ sung; việc phát hiện và khắc phục nguyên nhân, điều kiện tội phạm; việc ra các quyết định tạm đình chỉ điều tra, đình chỉ điều tra, phục hồi điều tra và kết thúc điều tra. Nghiên cứu các quyết định của VKSND sau khi vụ án được kết thúc điều tra.
- Phạm vi nghiên cứu của đề tài: Hoạt động THQCT và kiểm sát hoạt động tư pháp của VKSND rất rộng. Nhưng trong đề tài này, tác giả chỉ tập trung nghiên cứu công tác THQCT - KSĐT của VKSND đối với các vụ án hình sự cố ý gây thương tích theo quy định tại Điều 104 Bộ luật hình sự (BLHS) xảy ra trên địa bàn tỉnh Hà Tây từ năm 2000 đến 6/2005 của Cơ quan CSĐT - Công an các huyện, thị xã và Cơ quan CSĐT tỉnh Hà Tây.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của đề tài
Đề tài được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng, duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm của Đảng và Nhà nước về công tác điều tra, xử lý tội phạm nói chung, công tác điều tra, xử lý các vụ án cố ý gây thương tích nói riêng.
Để thực hiện các nội dung nghiên cứu, tác giả sử dụng các phương pháp cụ thể như: Phân tích, tổng hợp, so sánh, điều tra xã hội học, thảo luận, tọa đàm và phương pháp chuyên gia, trực tiếp khảo sát .
6. Những đóng góp mới của đề tài
- Lần đầu tiên có một đề tài nghiên cứu về lý luận đầy đủ toàn diện, rõ ràng về công tác THQCT, KSĐT của VKSND trong giai đoạn điều các vụ án cố ý gây thương tích.
- Trên cơ sở khảo sát thực tế đề tài đã đánh giá, phân tích thực trạng hoạt động của VKSND trong giai đoạn điều tra vụ án cố ý gây thương tích trên địa bàn tỉnh Hà Tây trong thời gian từ năm 2000 đến 6/2005, những ¬ưu, khuyết điểm và nguyên nhân làm cơ sở khoa học cho các kiến nghị, đề xuất.
- Những giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của VKSND trong giai đoạn điều tra vụ án cố ý gây thương tích là tài liệu phục vụ cho cán bộ của Viện kiểm sát (VKS) trong hoạt động thực tiễn và đây cũng là tài liệu tham khảo học tập cho học viên các trường Kiểm sát và trường Cảnh sát nhân dân - Bộ Công an.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Nhận thức chung về hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân trong giai đoạn điều tra các vụ án cố ý gây thương tích.
Chương 2: Thực trạng hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân trong giai đoạn điều tra các vụ án cố ý gây thương tích trên địa bàn tỉnh Hà Tây từ năm 2000 đến tháng 6/2005.
Chương 3: Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân trong giai đoạn điều tra các vụ án cố ý gây thương tích trên địa bàn tỉnh Hà Tây