Thạc Sĩ Hoàn thiện tổ chức và hoạt động của Thanh tra ngành Kiểm sát nhân dân theo yêu cầu cải cách tư pháp

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NĂM 2014
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU 1
Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
LUẬN ÁN. 8
1.1. Tình hình nghiên cứu ở trong nước 8
1.2. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài .19
1.3. Nhận xét chung về tổng quan tình hình nghiên cứu và những vấn đề cần tiếp
tục nghiên cứu .25
Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN HOÀN THIỆN TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA THANH
TRA NGÀNH KIỂM SÁT NHÂN DÂN . 28
2.1. Một số vấn đề lý luận chung về tổ chức và hoạt động của Thanh tra ngành
Kiểm sát nhân dân .28
2.2. Yêu cầu của cải cách tư pháp đối với việc hoàn thiện tổ chức và hoạt động của
Thanh tra ngành Kiểm sát nhân dân ở Việt Nam .43
2.3. Tiêu chí và điều kiện bảo đảm việc hoàn thiện tổ chức và hoạt động của Thanh
tra ngành Kiểm sát nhân dân theo yêu cầu cải cách tư pháp ở Việt Nam .50
2.4. Kinh nghiệm về tổ chức và hoạt động của Thanh tra một số bộ, ngành ở Việt
Nam và của một số nước trên thế giới 57
Chương 3: QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN, THỰC TRẠNG VỀ TỔ CHỨC VÀ HOẠT
ĐỘNG CỦA THANH TRA NGÀNH KIỂM SÁT NHÂN DÂNỞ VIỆT NAM 68
3.1. Quá trình hình thành và phát triển của Thanh tra ngành Kiểm sát nhân dân ở
Việt Nam . 68
3.2. Thực trạng về tổ chức và hoạt động của Thanh tra ngành Kiểm sát nhân dân ở
Việt Nam .75
3.3. Đánh giá thực trạng tổ chức và hoạt động của Thanh tra ngành Kiểm sát nhân
dân ở Việt Nam .101
Chương 4: PHƯƠNG HƯỚNG, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN TỔ CHỨC VÀ HOẠT
ĐỘNG CỦA THANH TRA NGÀNH KIỂM SÁT NHÂN DÂN THEO YÊU
CẦU CẢI CÁCH TƯ PHÁP Ở VIỆT NAM . 114
4.1. Phương hướng hoàn thiện tổ chức và hoạt động của Thanh tra ngành Kiểm sát
nhân dân ở Việt Nam 114
4.2. Một số giải pháp hoàn thiện tổ chức và hoạt động của Thanh tra ngành Kiểm
sát nhân dân theo yêu cầu cải cách tư pháp ở Việt Nam 121
KẾT LUẬN CHUNG . 146
CÁC CÔNG TRÌNH, BÀI VIẾT CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ
TÀI LUẬN ÁN 148
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO . 151MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của Đề tài
Trong nhà nước ta, cơ cấu quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự
phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực
hiện các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp. Để kiểm soát quyền lực nhà
nước, có nhiều phương thức khác nhau như: giám sát, kiểm tra, thanh tra do
các cơ quan nhà nước thực hiện tuỳ theo vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền
hạn của từng cơ quan nhà nước.
Thanh tra ngành Kiểm sát nhân dân là một bộ phận trong bộ máy, có vị
trí quan trọng trong công tác quản lý, xây dựng ngành, có nhiệm vụ thực hiện
các hoạt động thanh tra trong nội bộ ngành, nhằm phòng ngừa, phát hiện và
xử lý các hành vi vi phạm pháp luật, vi phạm quy định của ngành trong việc
thực hiện chức năng, nhiệm vụ; phát hiện những sơ hở về cơ chế quản lý
trong ngành để đề xuất các biện pháp khắc phục; phát huy nhân tố tích cực,
góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả của hoạt động quản lý trong ngành
Kiểm sát nhân dân, bảo vệ lợi ích Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ
quan, tổ chức và cá nhân.
Trong những năm qua, tổ chức và hoạt động của Thanh tra ngành Kiểm
sát nhân dân đã từng bước được củng cố, kiện toàn và đạt được những kết quả
đáng khích lệ, góp phần quan trọng trong việc xây dựng ngành Kiểm sát nhân
dân trong sạch, vững mạnh. Tuy nhiên, thực trạng về tổ chức và hoạt động
của Thanh tra ngành Kiểm sát nhân dân như hiện nay đã và đang tồn tại hạn
chế, bất cập đó là: Mô hình tổ chức còn đơn giản, từ năm 2013 trở về trước
chỉ có tổ chức thanh tra thuộc Viện kiểm sát nhân dân tối cao (được thành lập
từ tháng 7/1987), đến năm 2014 mới đang thí điểm thành lập tổ chức thanh tra
(tương đương cấp phòng) tại 08 Viện kiểm sát nhân dân tỉnh, thành phố (Hà
Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh, Thanh Hoá, Nghệ An, Đắk Lắk, Đồng Nai,
thành phố Hồ Chí Minh), các tỉnh, thành phố khác bố trí từ một đến hai biênchế trong Phòng Tổ chức - cán bộ để chuyên trách làm công tác thanh tra. Tổ
chức bộ máy và biên chế của Thanh tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao cũng
chưa được hoàn thiện, vừa thiếu về lãnh đạo, quản lý và số lượng biên chế,
vừa chưa đáp ứng được yêu cầu về chất lượng của đội ngũ công chức thanh
tra. Các thể chế quy định về hoạt động thanh tra, kiểm tra của ngành Kiểm sát
nhân dân chưa được đầy đủ, hoặc lạc hậu so với quy định hiện hành của pháp
luật thanh tra và yêu cầu của công tác quản lý, do đó hoạt động nghiệp vụ
thanh tra còn hạn chế, thực hiện chưa thống nhất, thiếu hiệu quả, chưa tương
xứng với vị trí, vai trò và nhiệm vụ được giao, chưa đáp ứng được yêu cầu cải
cách tư pháp và xây dựng ngành Kiểm sát nhân dân trong sạch, vững mạnh.
Bởi vậy, đòi hỏi cần có sự nghiên cứu đầy đủ về mặt lý luận và thực tiễn để
tìm ra các giải pháp thiết thực hoàn thiện tổ chức và hoạt động của Thanh tra
ngành Kiểm sát nhân dân theo yêu cầu cải cách tư pháp ở nước ta trong giai
đoạn hiện nay.
Yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa,
cải cách tư pháp trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đặt ra
nhiệm vụ khách quan phải xây dựng mô hình tổng thể của Tòa án, Viện Kiểm
sát và các cơ quan bổ trợ tư pháp, xác định rõ chức năng, nhiệm vụ, thẩm
quyền và hoàn thiện tổ chức, bộ máy của các cơ quan đó nhằm xây dựng một
nền tư pháp vững mạnh, trong sạch, hoạt động có hiệu quả. Nghị quyết số 49NQ/TW
ngày 02 tháng 6 năm 2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư
pháp đến năm 2020 đã đề ra các nhiệm vụ trọng tâm cải cách tư pháp trong
thời gian tới, trong đó có nhiệm vụ: “Tăng cường kiểm tra, thanh tra và có cơ
chế thanh tra, kiểm tra từ bên ngoài đối với hoạt động của các chức danh tư
pháp” [12]. Thực hiện Nghị quyết của Đảng, các cơ quan tư pháp nói chung,
ngành Kiểm sát nhân dân nói riêng đã và đang tiến hành tổng kết lý luận và
thực tiễn hoạt động, triển khai các biện pháp đổi mới tổ chức và hoạt động để
đáp ứng yêu cầu của tiến trình cải cách tư pháp.Ở Việt Nam đã có nhiều công trình nghiên cứu với những cấp độ khác
nhau (luận án, luận văn, bài báo khoa học, đề tài nghiên cứu cấp bộ, cấp nhà
nước, sách chuyên khảo, sách tham khảo) về tổ chức và hoạt động của Thanh
tra Nhà nước, Thanh tra hành chính, Thanh tra chuyên ngành. Tuy vậy, chưa
có công trình chuyên khảo nào ở cấp độ Luận án Tiến sĩ Luật học về hoàn
thiện tổ chức và hoạt động của Thanh tra ngành Kiểm sát nhân dân theo yêu
cầu cải cách tư pháp ở Việt Nam.
Xuất phát từ thực tiễn đòi hỏi của công cuộc cải cách tư pháp đối với
ngành Kiểm sát nhân dân nói chung, đối với tổ chức và hoạt động của Thanh
tra ngành Kiểm sát nhân dân nói riêng, Nghiên cứu sinh đã lựa chọn đề tài:
“Hoàn thiện tổ chức và hoạt động của Thanh tra ngành Kiểm sát nhân dân
theo yêu cầu cải cách tư pháp ở Việt Nam” để nghiên cứu làm Luận án Tiến
sĩ Luật học, đáp ứng yêu cầu thực tiễn đặt ra.
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của Luận án
2.1. Mục đích của Luận án
Luận án hướng tới làm sáng tỏ cơ sở lý luận và đánh giá một cách
khách quan về thực trạng tổ chức và hoạt động của Thanh tra ngành Kiểm sát
nhân dân; căn cứ vào những yêu cầu khách quan đòi hỏi để đề xuất những
phương hướng, giải pháp hoàn thiện tổ chức và hoạt động của Thanh tra
ngành Kiểm sát nhân dân theo yêu cầu cải cách tư pháp ở Việt Nam hiện nay.
2.2. Nhiệm vụ của Luận án
Để thực hiện được mục đích trên, Luận án có nhiệm vụ:
Một là, đánh giá tổng quan được tình hình nghiên cứu ở trong nước và
ở nước ngoài liên quan đến đề tài luận án, chỉ ra được những vấn đề các
công trình nghiên cứu đã đề cập có thể kế thừa, phát triển khi nghiên cứu
luận án. Đặc biệt, xác định rõ những vấn đề luận án cần tiếp tục nghiên cứu
để làm sáng tỏ.