Tiến Sĩ Hoàn thiện thanh tra diện rộng của Thanh tra Chính phủ trong thực hiện chính sách xã hộ

LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ HÀNH CHÍNH CÔNG
NĂM 2013

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài 1
2. Mục đích và Nhiệm vụ nghiên cứu 3
3. Đối tượng và Phạm vi nghiên cứu 3
4. Phương pháp nghiên cứu 3
5. Đóng góp mới của luận án 4
6. Kết cấu của tài nghiên cứu 6


TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CÁC VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 7
I. Những công trình đã nghiên cứu liên quan đến đề tài 7
1. Những công trình trong nước 7
2. Những công trình nghiên cứu nước ngoài 12
II. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu 20


Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN THANH TRA DIỆN RỘNG CỦA THANH TRA CHÍNH PHỦ TRONG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÃ HỘI 22
1.1. Những khái niệm có liên quan đến đề tài 22
1.1.1. Thanh tra và thanh tra diện rộng 22
1.1.2. Chính sách xã hội 29
1.2. Thanh tra diện rộng trong thực hiện chính sách xã hội 33
1.2.1. Khái niệm thanh tra diện rộng trong thực hiện chính sách xã hội 33
1.2.2. Vai trò của thanh tra diện rộng trong thực hiện chính sách xã hộ 36
1.2.3. Mối quan hệ giữa hoạt động thanh tra diện rộng với chính sách xã hội 38
1.3. So sánh cơ cấu tổ chức và hoạt động thanh tra của Việt Nam với một số nước trên thế giới 40
1.3.1. Cơ cấu tổ chức và hoạt động thanh tra của một số nước trên thế giới 40
1.3.2. So sánh cơ cấu tổ chức và hoạt động thanh tra của Việt Nam với một số nước trên thế giới 53
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 56


Chương 2. THỰC TRẠNG THANH TRA DIỆN RỘNG CỦA THANH TRA CHÍNH PHỦ TRONG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÃ HỘI 57
2.1. Thể chế hành chính về thanh tra diện rộng của Thanh tra Chính phủ trong thực hiện chính sách xã hội 57
2.2. Thực trạng thanh tra diện rộng trong thực hiện chính sách xã hội 61
2.2.1. Thực trạng thanh tra diện rộng trong thực hiện chính sách ưu đãi người có công 61
2.2.2. Thực trạng thanh tra diện rộng trong thực hiện chính sách Bảo hiểm xã hội - Bảo hiểm y tế 65
2.2.3. Thực trạng thanh tra diện rộng trong thực hiện chính sách bảo vệ tài nguyên, môi trường, phủ xanh đất trống, đồi trọc gắn liền với chính sách xóa đói giảm nghèo 74
2.2.4. Thực trạng thanh tra diện rộng trong thực hiện chính sách Y tế 76
2.2.5. Thực trạng thanh tra diện rộng trong thực hiện chính sách Giáo dục và Đào tạo 81
2.2.6. Thực trạng thanh tra diện rộng trong thực hiện chính sách Văn hóa - Thể thao - Du lịch 85
2.3. Những hạn chế, nguyên nhân và kinh nghiệm thanh tra diện rộng của Thanh tra Chính phủ trong thực hiện chính sách xã hội 88
2.3.1. Những hạn chế trong quá trình tổ chức thanh tra diện rộng 89
2.3.2. Những nguyên nhân hạn chế trong hoạt động thanh tra diện rộng 95
2.3.3. Những kinh nghiệm rút ra qua thanh tra diện rộng trong thực hiện chính sách xã hội 98
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 105


Chương 3. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN THANH TRA DIỆN RỘNG CỦA THANH TRA CHÍNH PHỦ TRONG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÃ HỘI
3.1. Phương hướng 107
3.1.1. Thanh tra diện rộng góp phần xây dựng đường lối, chính sách xã hội định hướng xã hội chủ nghĩa 107
3.1.2. Thanh tra diện rộng nhằm tăng cường quản lý nhà nước trong việc hoàn thiện, nâng cao hiệu lực, hiệu quả các chính sách xã hội 109
3.1.3. Thanh tra diện rộng là cơ chế bảo đảm thực hiện các chính sách xã hội và góp phần phòng, chống bệnh quan liêu, tham nhũng 112
3.2. Các giải pháp hoàn thiện 113
3.2.1. Hoàn thiện thể chế hành chính về công tác thanh tra 113
3.2.2. Hoàn thiện tổ chức nhân sự của Đoàn thanh tra diện rộng 123
3.2.3. Tăng cường phối, kết hợp của lãnh đạo các địa phương, Bộ, ngành có liên quan và tuyên truyền, phổ biến pháp luật 127
3.2.4. Hợp tác quốc tế học tập kinh nghiệm 128
3.2.5. Hoàn thiện quy trình thanh tra diện rộng trong thực hiện chính sách xã hội 1293.2.6. Đảm bảo kinh phí 143
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 145


KẾT LUẬN 147
DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ 150
TÀI LIỆU THAM KHẢO 151
PHỤ LỤC
162

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
“Hoàn thiện thanh tra diện rộng của Thanh tra Chính phủ trong thực hiện Chính sách Xã hội” là một đề tài mới, hấp dẫn, chưa được tác giả nào nghiên cứu, nên hầu hết cán bộ, thanh tra viên của TTCP và toàn ngành thanh tra rất quan tâm. Thực tế hoạt động thanh tra diện rộng của TTCP trong thực hiện chính sách xã hội đã và đang được thực hiện từ năm 1990 và trong suốt thời gian đó đến nay TTCP đã tiến hành gần 20 cuộc thanh tra diện rộng trong cả nước, nhưng hầu như toàn bộ các công trình nghiên cứu khoa học tại TTCP và các thanh tra tại các bộ ngành, địa phương chưa được tác giả nào nghiên cứu, đề cập một cách đầy đủ về nội dung này mà mới dừng ở mức độ có báo cáo kết quả của TTCP gửi Thủ tướng Chính phủ về các cuộc thanh tra diện rộng sau khi kết thúc; trong khi vai trò, giá trị, kết quả và hiệu lực về lý luận, thực tiễn của các đoàn thanh tra diện rộng của TTCP trong thực hiện CSXH rất lớn. Thanh tra diện rộng trong thực hiện CSXH là một hoạt động thanh tra có tính đặc thù xuất phát từ vai trò, vị trí, chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của TTCP trong phạm vi hoạt động thanh tra trong cả nước; về nghiệp vụ thì hoạt động thanh tra diện rộng có tính kế thừa, lồng ghép một cách khoa học của phương pháp, quy trình tiến hành một cuộc thanh tra hành chính với thanh tra chuyên đề của các bộ, ngành và có sự bổ sung, đổi mới, sáng tạo trong việc vận dụng các phương pháp, quy trình để áp dụng theo một qui trình riêng cho việc tiến hành một cuộc thanh tra diện rộng trong cả nước. Hoạt động thanh tra diện rộng của TTCP trong thực hiện CSXH được tổ chức với quy mô rộng lớn, thời gian dài, được phối kết hợp giữa đoàn thanh tra của TTCP với nhiều đoàn thanh tra tại các bộ, ngành và các địa phương và được ví như một dàn nhạc hợp xướng mà TTCP đóng vai trò là nhạc trưởng. Qua thực tế cho thấy để giúp chính phủ đánh giá một cách toàn diện, tổng thể hiệu quả của việc thực thi một CSXH nào đó có phù hợp với thực tế hay không cũng như để đánh giá được chất lượng thực thi công vụ của đội ngũ cán bộ công chức và hiệu quả của đối tượng được thụ hưởng chính sách của Nhà nước thì phải thông qua một kênh kiểm tra, đánh giá, đề xuất quan trọng đủ cơ sở lý luận, thực tiễn tính pháp lý cao đó là xuất phát từ kết quả hoạt động thanh tra diện rộng của TTCP. Trong thời gian qua việc tiến hành hoạt động thanh tra diện rộng của TTCP chưa được thực hiện theo một quy trình chuẩn; phương pháp tiến hành và trình tự thủ tục còn phụ thuộc nhiều vào yếu tố chủ quan chỉ đạo của lãnh đạo các cấp và kế hoạch từng trưởng đoàn thanh tra; do vậy việc áp dụng các quy trình nghiệp vụ thanh tra cho hoạt động thanh tra diện rộng của Trưởng đoàn cũng như của các đoàn viên còn nhiều bất cập, không đồng bộ nhất quán từ khâu triễn khai ban đầu đến khi kết thúc gây hạn chế ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng, hiệu quả, hiệu lực cũng như việc thực thi các kiến nghị, kết luận của các đoàn thanh tra diện rộng.
Chính vì vậy, tôi chọn nghiên cứu đề tài “Hoàn thiện thanh tra diện rộng của Thanh tra Chính phủ trong thực hiện chính sách xã hội” là rất cần thiết, có ý nghĩa khoa học và thực tiễn rất lớn đang là nhu cầu đòi hỏi cấp bách hiện nay của TTCP và toàn ngành thanh tra. Trong đề tài này đã tập trung đề cập nghiên cứu hệ thống hóa một số các khái niệm về thanh tra, thanh tra diện rộng, chính sách xã hội, vai trò thanh tra diện rộng trong thực hiện CSXH; so sánh thanh tra diện rộng với thanh tra diện hẹp; so sánh thanh tra diện rộng của TTCP với thanh tra chuyên đề của các Bộ, ngành; phân tích đánh thực trạng và những kinh nghiệm rút ra qua các cuộc thanh tra diện rộng trong một số lĩnh vực chính về CSXH, những hạn chế và nguyên nhân tồn tại của các cuộc thanh tra diện rộng; trên cơ sở đó luận án đã đề xuất một quy trình thanh tra diện rộng và các phương hướng, giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động thanh tra diện rộng của TTCP trong thực hiện CSXH.


2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu, hệ thống hóa lý luận, phân tích thực trạng và đề xuất phương hướng và giải pháp hoàn thiện quy trình thanh tra diện rộng của TTCP trong thực hiện CSXH .
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Hệ thống hóa lý luận và mối quan hệ về thanh tra và thanh tra diện rộng trong việc thực hiện CSXH; Khái niệm về chính sách xã hội; sự khác nhau giữa thanh tra diện hẹp và thanh tra diện rộng; so sách giữa thanh tra chuyên đề của các Bộ ngành với thanh tra diện rộng của TTCP.
- Phân tích thực trạng thanh tra diện rộng của TTCP trong thực hiện một số CSXH chính và những bất cập, hạn chế về nghiệp vụ thanh tra diện rộng của TTCP.
- Đề xuất phương hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện thanh tra diện rộng của TTCP trong thực hiện CSXH. Trên cơ sở đó, xây dựng một quy trình thanh tra diện rộng trong thực hiện CSXH của TTCP.