Tiến Sĩ Hoàn thiện phương thức trả lương linh hoạt cho người lao động chuyên môn kỹ thuật cao trong ngành dầ

Luận án tiến sĩ
Đề tài: Hoàn thiện phương thức trả lương linh hoạt cho người lao động chuyên môn kỹ thuật cao trong ngành dầu khí Việt Nam

MỤC LỤC
Trang
Phụ bìa
Lời cam đoan 1
Lời cảm ơn 11
Mục lục ill
Danh mục các chữ viết tắt VI
Danh mục bangbiều VII
Danh mục biểu đồ viii
Danh mục sơ đồ IX
MỞ ĐÀU 1
Chương 1 Cơ SỞ Lí LUẬN VÈ PHƯỠNG THỨC TRÂ LƯỠNG LINH HOẠT CHO LAO ĐỘNG CHUYÊN MÔN KỸ THUẬT CAO TRONG CÁC DOANH NGHIỆP 14
11 Tiến lucmg+, tiển luong linh hoạt vả phương thức trà lương linh hoạt 14
11.1 Khái niệm tiến lucmg+ 14
11.2 Tiền lucmg+ linh hoạt, phương thức trả lucmg+ linh hoạt 22
11.3 Đậc trưng của tiển lương linh hoạt 27
11.4 Đậc trưng của phương thức ừa lương linh hoạt 28
11.5 NỘI dung cùa phương thức trả luong linh hoạt 33
12 Lao động chuyên môn kỹ thuật cao 43
12 1. Khái niêm lao động chuyên môn kỹ thuật cao 43
1 2 2. Đậc điểm lao động chuyên môn kỹ thuât cao 48
1 3 Kinh nghiệm thực hiện phương thúc trả lương linh hoạt của một số Tập đoàn dầu khí trên thể giới 50
14 Su cần tliiểt phải ép dụng phương thức trà lương linh hoạt cho lao 63 động chuyên môn kỹ thuât cao trong Tập đoàn Dằu khí Quổc gia Việt Nam
Chương 2 PHÂN TÍCH THựC TRẠNG PHƯƠNG THỨC TRẢ LƯƠNG LINH HOẠT CHO LAO ĐỘNG CHUYÊN MÔN KỸ THUẬT CAO NGÀNH DẦU KHÍ VIỆT NAM (LÁY TẬP ĐOÀN DẦU KHÍ QUỐC GIA VIỆT NAM LÀM NÒNG CÓT).
21 Khái quatvê? Tập đoản Dầu khi Quốc gia Việt Nam.
21.1 Quá trình hình thành Tập đoàn dầu khi Quốc gia Vlệt nam
21.2 Tẳ chức bô máy quàn lý của Tâp đoàn dấu khí Quốc gia VN
21.3 Các hoat động chinh vã kết quả sản xuất kinh doanh của Tâp đoàn dằu khi Quồc gia V lệt Nam
22 Những đậc điểm sản xuất kinh doanh và tồ chức quản lý cùa Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam ảnh hường tỡi phương thửc trả lương linh hoạt
22.1 Đậc điểm sản phẳm và vị trí của ngành dầu khí
22.2 Đậc điểm công việc và dây chuyển sàn xuắt
22.3 Đậc điểm công nghệ sản xuất kinh doanh
22.4 Đậc điểm lao động cùa Tập đoàn Dầu khi Quốc gia VN
23 Phân tích thực trang phương thức trả lương linh hoạt cho lao động chuyên môn kỹ tliuât cao tliuôc Tập đoàn Dằu khi Quồc gia Vlệt Nam
23.1 Biến động vể tiển lương cùa công nhân viên vã lao động chuyên môn kỹ thuật cao trong Tập đoản Dấu khi Quốc gia Viêt Nam thòi gian qua
23.2 Phân tích nôi dung trà lương linh hoạt trong Tập đoản Dầu khi Quốc gia VietNâm
24 Những kết quả đạt được vã những tồn tại cần khấc phục khi thưc hiện phương thửc trà lương linh hoạt cho lao đông chuyên môn kỹ thuật cao tliuôc Tập đoàn Dầu khi Quốc gia Việt Nam
Chương 3 MỘT SÓ QUAN ĐIẺM ĐỊNH HƯỠNG VÀ CÁC GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN PHƯƠNG THỨC TRÀ LƯỠNG LINH HOẠT CHO LAO ĐỘNG CHUYÊN MÔN KỸ THUẬT CAO TẠI TẬP ĐOÀN DẰU KHÍ QUÓC GIA VIỆT NAM. 144
31 Chiến lược phát triền Ngành Dầu khi Viêt Nam đển năm 2015 vã
Đinh hướng đển năm 2025 144
32 Một số quan điểm định hướng nhằm phát huy ưu thế của phuoiig+
thức trả lương linh hoat cho lao động chuyên môn kỹ thuật cao tại Tập đoàn Dầu khi Quốc gia Việt Nam 148
33 Một số nhóm giải pháp nhằm hoàn thiên phucmg thức trà lương linh
hoạt cho lao động chuyên môn kỹ thuât cao tại Tập đoàn Dầu khí Quốc 162
gia VietNậm
KẾT LUẬN 192
DANH MỤC CÁ c c ÔNG TRÌNH ĐÃ ĐƯỢC c ÔNG BÓ 195
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢ o 196
PHỤ LỤC 201
MỞ ĐẲU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Lựa chọn phương thửc trả lương phủ hop VỚI tồ chúc lao động khoa học cùa doanh nghiệp là vấn để quan tằm cùa ngưỡi chù sử dụng lao động nhằm thu hút và sử dung người lao động có trinh độ chuyên môn kỹ thuật cao phũ hop VO1+~ yêu cấu công viêc, tao động lưc lao động và nâng cao kết quà sàn xuất kinh doanh cùa doanh nghiệp. Thưc tể đã có nhiều tập đoàn kinh tể lỡn trên thể giới áp dụng phương thửc trả lương linh hoạt rất thành công, đạt hiệu quà cao trong tồ chức vã sừ đung đội ngũ nhân lực có chắt lượng cao, phát triển năng lực cạnh tranh và tiền lương thưc sự tao động lực mạnh mẽ, là công cụ quan trọng trong quản lỷ doanh nghiệp.
Trong những năm gần đằy ờ Việt Nam, Dằu khí đã trờ thành một ngành công nghiệp có đóng gôp to lãn đổi VO1+~ phát triển nền kinh tế quốc dân. Dây chuyển sản xuất và kinh doanh dầu khi gồm nhiều khâu và lĩnh vực, từ tim kiểm, thăm dò đến khai thác, vận chuyền, chế biển, tàng trữ vã phân phối dấu khí. Nhiều công viêc uên+` dây chuyển sản xuất, đucrc+ thực hiện trong những điểu kiên đặc thũ, không giống như cảc công việc công nghiêp thông thường Ngành Dấu khí đã từng bưởc hiện đại hoá uằng thiết bị kỹ thuật vã xây dựng đội ngũ nhân lực có trinh độ cao, đã và đang dằn dần thay thế lao động phài thuê nưởc ngoài. Tuy nhiên, céc chinh sách quản lý sử dung nhằn lực nói chung, chinh sách tiền lương đồi VỜI lao động chắt lượng cao cùa ngành nói nêng còn nhiều bắt cập. Phương thúc trả lương hiện tại cho lao động chuyên môn kỹ thuật cao, đang áp dụng trong nhiều doanh nghiệp, ờ nhiều khâu công viêc của ngành dằu khí vẫn còn chửa đưng những mâu thuẫn, nhất là tương quan giữa chế độ đãi ngộ cho lao động Việt nam VO1+~ chế độ cho lao động phải thuê của nưỡc ngoài có cùng trinh độ và kết quả thực hiện công viêc. Trong khi đó, cả trong và ngoải nước hiện chưa có nhiều công trinh khoa học nghiên cửu toàn diện, sâu sẳc về những thành công, tồn tai và những điều kiện để ép dung trà lương linh hoạt cho lao đông chuyên môn kỹ thuật cao làm viêc trong điểu kiên đặc thủ. Vi vây, tồng kểt thưc tiễn và phát triển, hoãn thiện phương thức trả lucmg linh hoat cho lao động chuyên môn kỹ thuật cao của các doanh nghiệp dằu khi đang là một yêu cầu cấp bách.
VÓI lý do đó, Đe tài luận án 'Hoàn thiện phương thức trà lương linh hoạt cho người lao động chuyên môn kỹ thuật cao trong ngành đầu khi Việt nam * được lựa chọn nghiên cửu
2. Tổng quan các kết quả nghiên cứu trong và ngoài nước
Tiền luong và các phương thức trả lương đã đucrc nhiểu nhà khoa học trong và ngoải nước giành thời gian nghiên cứu ờ các cắp đô vả hướng tiểp cận khác nhau:
a. Nghiên cứu trong nước:
Trước năm 1992 đã có một số công trình nghiên cữu vể tiền lucrng, nhưng nghiên cứu có tinh tồng thề nhất, có ảnh hường khả sâu sẳc và trực tiểp đến người lao động ờ Việt Nam, đó lả đề tài cắp nhà nước “Những vắn để cơ bàn đồi mỡi chính sách tiển lương ờ Việt Nam”. Đề tài được nghiên cứu từ năm 1991 do PGSTS Trằn Đình Hoan lãm chủ nhiệm Đề tải đã tồng kết tương đối toàn diên những vấn để lý luận cơ bản vể tiền lương trong thời kỳ xây dưng nển kinh tế kể hoạch hoá tập trung và bước đằu tiểp cận cảc khái niệm, đặc trưng, bàn chất, vai trò của tiển lương trong nền kinh tế thị trường, trong đỏ đặc biệt chú trong đển vấn đề cải cách tiền lương theo cơ chế thị trường. Trên cơ sở đó, đề tài đã đề xuất xầy dựng hệ thống thang, bảng lương cho khu vực hành chinh sư nghiệp vả hệ thồng thang, bảng lương cho doanh nghiệp nhã nưỡc Từ những kết quà nghiên cứu cùa để tải, năm 1993 nhà nưỡc đã tiển hành đồi mới hê thồng tiền lucmg trong cả nước Đồng thời trong Bộ luât lao động (năm 1995) đã có những quy định vể tiền lương theo cảch tiếp cân của kinh tế thị trường như tiền lucrng tồi thiều, tiền lương thoả thuận trong họp đổng lao động, tiền lương ngừng việc. Sau đó, nhăm tiểp tục phát triền nhận thức về bản chắt, vai trò của tiền lương vả cách thức thiết kể chinh sách tiền lương theo những yêu cẩu của kinh tể thi trường, trong chương trình cấp nhà nước KX03.11. “Luận cứ khoa học của việc đẳi mới chính sảch và cơ chế quàn lỷ lao đông, tiến công, thu nhập trong nền kinh tế hàng
hoá nưỡc ta” do cố GS TS Tống Văn Đường làm chù nhiệm (1994). Để tài nảy cũng đã hệ thống hoá và làm rỗ những vấn đề lỷ luận cơ bản về tiền lương và thu nhập cùa người lao động ường nển kinh tế hãng hoá ờ nước ta
Ke thừa những nghiên cửu trước đó và tính hình thực tể những năm đẳi mới ở nước ta, năm 2000 một để tài cắp nhã nưỡc vể tiền lương được nghiên cửu là “Luận cứ khoa học cải cách chính sách tiền lương nhã nuỡc”+ do TS Lê Duy Đồng lãm chủ nhiêm. Dựa trên những bài học kinh nghiệm được rút ra tử các cuộc khảo sát, tìm hiều , học tập tại môt sổ nước trong khu vực và uên+` thể giới, để tài đã tồng kết những vắn đề lí luận, những quan điềm về tiền lương tối thiều, nêu lên những đinh hưỡng cho viêc hình thành cơ chế trả lương ường khu vực hành chinh nhà nước, khu vực doanh nghiêp trong nước, khu vực doanh nghiêp có vốn đằu tư nước ngoài, Để tài tiếp tục lãm rỗ hơn bản chất của tiền lương trong cơ chế thị trường, vai trò điều tiết của nhà nước Đáng chú ỷ là đề tài đã đưa ra cơ chế trà lương ường các loại hinh doanh nghiệp theo hưỡng linh hoat hon như xảc đinh tiền lương tối thiều đề tinh chi phí tiền lương theo hiệu quả sản xuất kinh doanh, đồng thời cũng bước đằu định hướng đề cảc doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoải, chủ động linh hoat xây dựng hệ thống thang lương, bảng lương đề trả lương cho người lao động theo céc hinh thức tổ chửc lao động thực tế và phủ họp VỚI giá công lao động trên thi trường.
Trong thời kỳ này cũng đã có một số đề tài cấp bộ nghiên cửu về tiền lương là:
- Đe tài cấp bộ (1997): “cơ chế trả lương và quản lý nhà nưỡc về tiền lương trong doanh nghiệp ngoài quốc doanh”, do TS. Nguyễn Quang Huề lãm chủ nhiệm. Đề tài cũng đã đề cập đến những vấn đề về vai uơ` chù động, linh hoat cùa doanh nghiệp trương việc xác định mửc lương tối thiều vã xằy dựng thang, bảng lương cho céc doanh nghiệp ngoài quốc doanh.
- Đe tãi cắp bộ (2002): “ Cơ chế trà công lao động và tiền lương, thu nhập trong céc lâm trường quồc doanh”, do TS Nguyen Tin Nhiệm lãm chủ nhiêm. Ngoài việc hê thống hoá những vấn để lý luận chung về tiền lương, tác già đã phân tich những đãc thủ ường quàn lý lao động, tồ chức sản xuất của cảc nông, lảm trường quéc doanh, từ đó đề xuất cơ chế trà lương cho người lao động, trên cơ sờ khoán sàn phẩm theo kểt quà thưc hiện công việc. Đây là môt trong luận cứ bước đằu để nghiên cứu vể tiền lương linh hoat.
- Đề tài cấp bộ (2004) “ Nghiên cữu chi phí tiền lương trong giả trị mới sáng tạo ra trong một số ngành kinh tể chủ yeu”^?, do Thạc sỹ Nguyễn Thị Lan Hương lãm chù nhiệm, trên cơ sờ những lý luận về tiền lương, giả trị mới sáng tạo ra vã gié trị gia tăng ở cắp ngành, Để tãi tâp trung lãm rõ thực trạng giá trị mới sáng tạo thông qua điểu tra khảo sảt, 150 doanh nghiệp ngành dệt may vã tỷ trọng chi phi tiển lương trong phần giả trị mới đó Đây là cơ sở để đề tãi đề xuất VỚI nhà nước sừa đèi nghi định về quản lý tiền lương cảc doanh nghiêp nhà nước theo hướng linh hoạt hơn vã phủ hợp VO1+~ thực tế cùa thị trưởng.
- Đe tài cắp bộ (2006) của Nguyễn Anh Tuấn về “Đổi mới chinh sảch tiền lương ường bối cành kinh tế tri thuc”+'. Sau khi nêu thưc trạng tiền lương của nước ta hiện nay vã những đặc trung của nển kinh tể tri thức ường bối cảnh hội nhâp kinh tể thế giới, tác giả nêu lên những yêu cằu cắp bách phải đồi mỡi toàn diên chính sách tiền lương hiên hành trên cơ sờ hiêu quà công việc và gié trị lao đông.
- Tác giả Nguyễn Anh Tuấn cỏn chù tri nghiên cữu đề tài cấp bơ2006^.): “Nghiên cửu chuyển đẳi hệ thống tiền lương tại các doanh nghiệp cồ phằn hoa”'. Đề tài đã đề cập khé hệ thống các đãc điềm của doanh nghiệp cồ phần hoá, những ưu viêt của loại hinh doanh nghiệp cẳ phằn hoá trong nền kinh tế thị trưởng. Từ đó, tác già tập trung nghiên cứu sâu vấn đề quàn lý lao động ường các doanh nghiệp cồ phần hoá, động lưc của tiền lương đéi VỜI người lao động vã đề xuất cơ chế trà lương vã quản lý tiền lương trong các doanh nghiệp cồ phần hoá.
- Đe tài của Tác giả Pham Minh Huản (1995) về “Đổi mới chinh sảch tiền lương ờ Việt Nam” Trên cơ sở hệ thống hoá và tồng kểt những nghiên cữu về tiển lương trước đó, tác già tập trung nghiên cứu chính sảch tiền lương tối thiều chung, tiền lương tồi thiều cho doanh nghiệp và thang, bàng lương cho khồi doanh nghiệp nhà nưởc Điềm đáng chủ ý cùa đề tài là đã để xuât về cơ chế quàn lý tiền lương trong các doanh nghiệp nhà nưởc, theo đó các doanh nghiệp có thề linh hoạt xây dựng mức tiền lương tối thiều cùa minh, không thắp hơn mửc lương tối thiều chung cùa nhà nước, cơ chế điều hành lương tối thiều vả độ lớn của mức lucmg+ phụ thuộc vào mức hiệu quả và nguồn lực tài chính cùa doanh nghiệp. Trên nền đó, cảc doanh nghiệp có thể chủ động xây dựng thang lương cho minh, VỚI những điểu kiện như tốc độ tăng lương không vượt quá mức tăng năng suắt lao động và tỷ trọng lợi nhuận trền tiền lương kể hoạch trong năm không thấp hon năm trước đó. Đồng thời để tài cũng đưa ra việc ãp dụng lương tối thiều cho các doanh nghiệp có vồn đẩu tư nước ngoải.
- Trong thời gian nãy, đáng chú ỳ vể mãt lý luân và tồng kết thực tiễn còn có cảc nghiên cứu về chi phí tiền lucmg của cảc doanh nhiệp nhà nước ường nền kinh tế thi trường của NCS. Vũ Quang Thọ (1996). Luận án này đâ hệ thống hoá và phát uiền+` lý luận cơ bản về tiền lương trong nền kinh tế thị trưởng. Đặc biệt, luận án cũng đưa ra vấn đề vể quan hệ giữa chi phí tiền lương và chi phi cận biên, đầy là một lý luận quan trọng làm cơ sở cho việc nghiên cửu phương thức trà lucmg+ linh hoạt sau này.
- vể cơ chế, chinh séch cùa tiền lương cấp ngành ngành, luận án tiến sỹ cùa NCSChụ Tiển Quang (1996): “Đồi mới mô hình tồ chửc và cơ chế đồi mới ngành che”`. Trong luận án nãy, tảc giả đã để cập đến cơ chế ưa` lương đặc thù cho lao đông trong các doanh nghiệp ngành chè phủ hợp mô hinh tồ chức sản xuất mới.
- Luân án cùa NCS Vũ Vãn Khang (2002): “Hoàn thiện cơ chế trà lucmg cho người lao động ở các doanh nghiệp thuộc ngành dệt may ở Viềt Nam” Trong luận án này, téc giả đã hệ thống hoá lý luận vể tiền lương và cơ chế trà lucmg cho người lao động tại cảc doanh nghiệp dệt may và đề xuất céc quan điềm, giải pháp nhằm hoàn thiên cơ chế trả lương khi ngành dệt may hội nhâp vào kinh tế thị trường.
- Luận ản của NCS Trằn Thể Húng (2008): “ Hoàn thiện công tác quản lý tiền lucmg+ trong ngành Điện lực Việt Nam” Trong luận án này, tác giả đã hệ thống hoá lý luận về tiền lương và cơ chể quản lý tiền lương của ngành Điên lực Việt Nam hoạt đông theo cơ chế thị trường đinh hướng xã hôi chủ nghĩa Trong đó, đáng lun ỷ tác giả đã nêu nên một cảch khái quát về tiến lương linh hoạt trong doanh nghiệp.
- Song hãnh VỚI việc nghiên cửu về tiến lương, Luận ản cùa NCS Nguyễn Tiệp (1995): “ Cơ sở lý luân vã thực tiễn của việc áp dung các mô hình thời gian làm việc linh hoạt của Công hoà Liên bang Đửc vào các doanh nghiệp ở Viêt Nam” Trong luân ản này, tảc giả đã làm sáng tỏ một số vấn để lý luận, phương pháp luận về “thời gian lãm việc linh hoat”., đây là cơ sờ cho viêc tồ chức lao động linh hoat và nghiên cửu ừa lương linh hoạt cho người lao động
- Bên canh việc nghiên cửu thời gian làm việc linh hoat, Đoản nghiên cửu khảo sảt của Bộ Lao động - Thương binh vã Xã hôi đã khảo sát và nghiên cửu tiền lương linh hoạt trả cho loại lao đông cỏ chuyên môn cao ở Singapore. Trong nhiêm vụ khảo sát nãy, Đoàn nghiên cửu đã chỉ ra kinh nghiêm trả lương linh hoạt của Singapore, trong đó đãc biệt nhấn manh viêc trà lương theo cơ chể thị trường và phủ hcrp VỚI tổ chửc thòi gian lãm việc linh hoạt của người lao động
- Năm 2004, Tảc giả hoàn thành luận văn thạc sỹ về “Hoàn thiên phucmg+ thức ừa lương linh hoạt cho lao động Dịch vụ kỹ thuật Dầu khí tliuôc Tồng công ty Dằu khi Việt Nam” Trong luân văn này, tảc giả đã hê thống hoá các lý luận về tiền lucmg+, phát triền vã làm rõ cơ sờ lý luận vã thực tiễn về phương thức trà lucmg+ linh hoạt trong doanh nghiệp nói chung và trong lĩnh vuc Dịch vụ kỹ thuât dằu khí thuộc Tồng công ty Dầu khí Vlệt Nam nói riêng. Tuy nhiên, luận văn mới để cập đển khéi niệm vã đãc trương cơ bản của phương thức ưa` lương linh hoat trong doanh nghiệp, phạm VI nghiên cửu mới dửng lại ở lĩnh vực dịch vụ kỹ thuât tliuôc ngành Dầu khí Nhiểu vấn đề vắn đề còn cần tiếp tục nghiên cửu như tiền lucmg+ linh hoạt, đặc trung của tiển lương linh hoạt, yêu cầu và những điểu kiên