Tiến Sĩ Hoàn thiện hệ thống thông tin kế toán trong các trường đại học công lập Việt Nam

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NĂM 2013

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN i
LỜI CẢM ƠN . ii
DANH MỤC BẢNG vi
DANH MỤC SƠ ĐỒ . vi
DANH MỤC BIỂU ĐỒ vii
DANH MỤC BIỂU . vii

MỞ ĐẦU 1
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG CÁC ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÓ THU
.7
1.1. VAI TRÒ VÀ YÊU CẦU CỦA HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG CÁC ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÓ THU .7
1.1.1. Khái niệm hệ thống thông tin kế toán 7
1.1.2. Khái niệm và đặc điểm của các đơn vị sự nghiệp có thu .8
1.1.3. Vai trò của hệ thống thông tin kế toán trong các đơn vị sự nghiệp có thu 9
1.1.4. Yêu cầu của hệ thống thông tin kế toán trong các đơn vị sự nghiệp có thu . 11
1.2. CÁC YẾU TỐ CẤU THÀNH HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG CÁC ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÓ THU 13
1.2.1. Bộ máy kế toán .13
1.2.2. Phương tiện kỹ thuật .15
1.2.3. Hệ thống chứng từ, tài khoản, sổ sách và báo cáo kế toán .19
1.2.4. Các quá trình kế toán cơ bản 29
1.2.5. Hệ thống kiểm soát .47
1.3. KINH NGHIỆM TỔ CHỨC HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG CÁC ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÓ THU NÓI CHUNG VÀ CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP NÓI RIÊNG TẠI MỘT SỐ NƯỚC
TRÊN THẾ GIỚI 49

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP VIỆT NAM 52
2.1. TỔNG QUAN VỀ CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP VIỆT NAM . 52
2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển .52
2.1.2. Đặc điểm hoạt động và tổ chức quản lý .54
2.1.3. Cơ chế quản lý tài chính .64
2.2. THỰC TRẠNG HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP VIỆT NAM 70
2.2.1. Bộ máy kế toán .70
2.2.2. Hệ thống phương tiện kỹ thuật 73
2.2.3. Hệ thống chứng từ, tài khoản, sổ và báo cáo kế toán .74
2.2.4. Các quá trình kế toán 79
2.2.5. Hệ thống kiểm soát .85
2.3. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CƠ CHẾ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH VÀ HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP VIỆT NAM 86
2.3.1. Đánh giá thực trạng cơ chế quản lý tài chính .86
2.3.2. Đánh giá thực trạng hệ thống thông tin kế toán .89

CHƯƠNG 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP VIỆT NAM .94
3.1. SỰ CẦN THIẾT PHẢI HOÀN THIỆN HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP VIỆT NAM .94
3.1.1. Chiến lược phát triển các trường đại học công lập Việt Nam 94
3.1.2. Nhu cầu thông tin của các nhà quản lý trường đại học công lập trong môi trường hoạt động mới .97
3.2. PHƯƠNG HƯỚNG HOÀN THIỆN HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP VIỆT NAM .98
3.2.1. Phù hợp với đặc điểm hoạt động của các trường đại học công lập 98
3.2.2. Đáp ứng nhu cầu thông tin đa dạng của các nhà quản lý và mục tiêu kiểm soát tài chính của nhà nước đối với các trường đại học công lập .99
3.2.3. Đáp ứng mục tiêu hiệu quả và tiết kiệm 100
3.3. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP VIỆT NAM 100
3.3.1. Hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính .100
3.3.2. Hoàn thiện bộ máy kế toán .101
3.3.3. Hoàn thiện hệ thống phương tiện kỹ thuật .105
3.3.4. Hoàn thiện hệ thống chứng từ, tài khoản, sổ sách và báo cáo kế toán .106
3.3.5. Hoàn thiện các quá trình kế toán 113
3.3.6. Hoàn thiện hệ thống kiểm soát .130
3.4. CÁC ĐIỀU KIỆN CHỦ YẾU NHẰM TRIỂN KHAI CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP VIỆT NAM .131
3.4.1. Đối với các trường đại học công lập 131
3.4.2. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo 132
3.4.3. Đối với Bộ Tài chính 132

KẾT LUẬN 134
DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ 135
TÀI LIỆU THAM KHẢO 136
PHỤ LỤC

MỞ ĐẦU
1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI

Hệ thống thông tin kế toán tồn tại trong mỗi tổ chức. Cách thức tổ chức hệ thống thông tin kế toán phụ thuộc vào tầm quan trọng và vai trò của hệ thống thông tin kế toán trong việc quản lý, điều hành hoạt động của tổ chức đó. Các trường đại học công lập Việt Nam với truyền thống hoạt động theo cơ chế tài chính của đơn vị hành chính sự nghiệp được ngân sách nhà nước bao cấp 100% nên hệ thống thông tin kế toán trong các trường đại học công lập chủ yếu phục vụ cho việc theo dõi thực hiện dự toán ngân sách Nhà nước giao.
Vài năm trở lại đây, vấn đề giao quyền tự chủ cho các trường đại học đã được đặt ra, trong đó tự chủ về tài chính được coi là vấn đề quan trọng nhất trong việc giao quyền tự chủ cho các trường, nó có ảnh hưởng trực tiếp đến vấn đề tổ chức - nhân sự và đào tạo của nhà trường. Nghị định số 43/2006/NĐ-CP ngày
25/04/2006 qui định quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính đối với đơn vị sự nghiệp công lập là một trong những bước đi đầu tiên của Chính phủ để thực hiện chủ trương lớn nói trên. Trong vài năm gần đây, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tiến hành giao quyền tự chủ cho một số trường đại học trọng điểm. Trong tương lai, sẽ có rất nhiều các trường đại học công lập sẽ được quyền tự chủ tài chính, nhưng kèm theo đó là trách nhiệm tự chủ tương đối nặng nề. Với các trường đại học công lập từ trước tới nay chỉ có thói quen chi tiêu theo dự toán ngân sách nhà nước thì hệ thống thông tin kế toán hiện tại sẽ bộc lộ nhiều bất cập khi thực hiện tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tài chính.
Chính vì vậy, nghiên cứu hoàn thiện hệ thống thông tin kế toán trong các trường đại học công lập Việt Nam là một đề tài có tính thời sự, có ý nghĩa khoa học cả về lý luận và thực tiễn để phục vụ vấn đề quản trị đại học tại Việt Nam.