Luận Văn Hoàn thiện công tác xây dựng & quản lý quỹ tiền lương tại Trung tâm quản lý dân dụng Việt Nam

Hoàn thiện công tác xây dựng & quản lý quỹ tiền lương tại Trung tâm quản lý dân dụng VN

​LỜI NÓI ĐẦU

Sau những năm chuyển đổi các doanh nghiệp Việt Nam phải tự chủ trong hoạt động sản xuất kinh doanh của mình, phải tự hạch toán các chi phí để làm sao cho đạt lợi nhuận tối đa. Sự cạnh tranh quyết liệt đã bắt các doanh nghiệp phải tìm ra các giải pháp mới để tồn tại và phát triển trên thương trường. Một trong các biện pháp được các doanh nghiệp hiện nay đặc biệt chú ý là công tác tiền lương.
Trong các khoản phải chi của doanh nghiệp thì tiền lương là khoản chiếm một tỷ trọng không nhỏ trong tổng chi phí. Do đó việc xây dựng và quản lý quỹ tiền lương của doanh nghiệp một cách hiệu quả sẽ góp phần làm giảm các chi phí tiền lương chưa hợp lý từ đó làm giảm các khoản chi chung cho doanh nghiệp. Đồng thời bên cạnh việc giảm những khoản chi không hợp lý thì việc xây dựng và quản lý quỹ tiền lương một cách đúng đắn sẽ phát huy khả năng sáng tạo, năng lực quản lý, nâng cao trách nhiệm, tăng năng suất lao động cho cán bộ công nhân viên và sẽ làm đòn bẩy kinh tế quan trọng trong hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Việc thực hiện các hình thức phân phối tiền lương một cách hợp lý, bảo đảm sự công bằng sẽ làm cho người lao động thấy mình được quan tâm và họ sẽ làm việc tốt hơn. Tuy nhiên trong điều kiện nền kinh tế hiện nay yêu cầu về công tác xây dựng và quản lý quỹ tiền lương cũng phải hết sức năng động, được thường xuyên bổ sung, sửa đổi cho phù hợp sao cho đảm bảo phản ánh hết các yếu tố về sản xuất kinh doanh của đơn vị và gắn bó chặt chẽ với các lợi ích khác nhau.
Trong thời gian thực tập tại phong Tổ chức cán bộ- Lao động tiền lương của Trung tâm quản lý bay dân dụng Việt Nam tôi đã nghiên cứu tìm hiểu xung quanh vấn đề xây dựng và quản lý quỹ tiền lương. Qua quá trình nghiên cứu, tìm hiểu, khảo sát những hình thức, biện pháp xây dựng và quản lý quỹ tiền lương tôi xin có một vài ý kiến nhằm" Hoàn thiện công tác xây dựng và quản lý quỹ tiền lương tại Trung tâm quản lý bay dân dụng Việt Nam" trong chuyên đề thực tập tốt nghiệp của mình.


Hà Nội tháng 07 năm 2001
Sinh viên thực hiện:Bùi Xuân Tấn.
Lớp: CĐ- QTNL- K4








Tài liệu tham khảo


Giáo trình Quản trị nhân lực: PGS- PTS Phạm Đức Thành.
Giáo trình kinh tế lao động: TS- Mai Quốc Chánh.
Những văn bản quy định chế độ tiền lương mới của Bộ LĐTB- XH.
Hàng không dân dụng Việt nam những chặng đường phát triển.
Báo cáo tổng kết hoạt động sản xuất kinh doanh của Trung tâm quản lý bay dân dụng Việt nam.
Những quy chế trả lương, trả thưởng tại Trung tâm quản lý bay dân dụng Việt Nam.
Xây dựng chế độ định mức lao động tại Trung tâm quản lý bay.
Một số luận văn tham khảo của khoá trước.

LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUỸ LƯƠNG

I. BẢN CHẤT VÀ Ý NGHĨA CỦA TIỀN LƯƠNG

1. Khái niệm về quỹ tiền lương.
Quỹ tiền lương là tổng số tiền mà doanh nghiệp dùng để trả cho người lao động phù hợp với số lượng và chất lượng lao động trong phạm vi doanh nghiệp mình phụ trách.
2. .Kết cấu quỹ tiền lương của doanh nghiệp.
Tiền lương được chia theo một số kết cấu sau:
2.1. Kết cấu 1:
Quỹ tiền lương được chia thành 2 bộ phận là bộ phận cơ bản và bộ phận biến đổi.
-Bộ phận cơ bản gồm tiền lương cấp bậc công việc có nghĩa là mức tiền lương do các thang bảng lương của từng ngành ,từng xí nghiệp quy định.Hệ thống thang bảng lương này do Nhà nước ban hành hoặc do xí nghiệp ,các hợp tác xã tự xây dựng trên cơ sử tham khảo thang bảng lương của Nhà nước quy định.
-Bộ phận biến đổi bao gồm các loại phụ cấp ,các loại tiền thưởng nằm cạnh tiền lương cơ bản .
Quan hệ giữa hai bộ phận này từ 70-750/0 tiền lương cơ bản và từ 25-300/0 là bộ phận tiền lương biến đổi.
2.2. Kết cấu 2.
Tiền lương thời kỳ báo cáo và tiền lương thời kỳ kế hoạch :tiền lương thời kỳ báo cáo là những số liệu về tiền lương thực tế trong thời kỳ báo cáo; tiền lương thời kỳ kế hoạch là những số liệu tính toán dự trữ để đảm bảo kế hoạch sản xuất ,đảm bảo quỹ tiền lương để trả cho thời kỳ sắp tới. Những con số ở đây đều là những con số dự kiến trước cho nên giữa kế hoạch và thực hiện sẽ có những sai lệch .Tuy nhiên những con số này được tính toán dựa vào mẫu căn cứ sau:
A- Nhiệm vụ sản xuất kì kế hoạch(giá trị tổng sản lượng,chủng loại sản phẩm phải sản xuất).
B- Năng suất lao động của từng loại công nhân.
C- Tình hình thực hiện kế hoạch sản xuất ,kế hoạch năng suất lao động,số người làm việc ở thời kì đã qua (tham khảo để tính toán kỳkế hoạch.)
2.3. Kết cấu 3
Kết cấu chi tiết về các khoản mục thuộc thành phần quỹ tiền lương.Kết cấu này có thể thay đổi một số khoản mục tuỳ theo từng nước từng ngành từng doanh nghiệp không bắt buộc phải giống nhau.

3. Ý nghĩa của việc xây dựng và quản lí quỹ tiền lươngtrong điều kiện hiện nay.
Trong điều kiện hiện nay để tiền lương phát huy được tác dụng tích tực của nó thì trước hết mỗi doanh nghiệp phải đảm bảo tiền lương của mình thực hiện tốt chức năng thấp nhất và cũng là chức năng quan trọng của tiền lương là đảm bảo đủ chi phí để tái sản xuất sức lao động ,tiền lương phải nuôi sống được người lao động,duy trì sức lao động của họ.
Đối với các doanh nghiệp quỹ tiền lương là một yếu tố chi phí của sản xuất . Còn đối với người cung ứng sức lao động quỹ tiền lương và tiền lương là nguồn thu nhập chủ yếu . Mục đích của các nhà sản xuất là lợi nhuận còn mục đích của người cung ứng sức lao động là tiền lương. Với ý nghĩa này tiền lương không chỉ mang bản chất là chi phí mà nó đã trở thành phương tiện tạo ra giá trị mới, hay nói đúng hơn là nguồn cung ứng sự sáng tạo sức sản xuất năng lực của lao động trong quá trình sản sinh ra giá trị ra tăng.
Như vậy tiền lương là giá trị sức lao động ,là một yếu tố của chi phí sản xuất. Do đó muốn tiết kiệm được chi phí tiền lương trong giá thành sản phẩm thì các doanh nghiệp phải sử dụng quỹ tiền lương của mình có kế hoạch thông qua phương pháp xây dựng và quản lý quỹ tiền lương.
Việc trả lương cho công nhân viên trong các doanh nghiệp là trả dần theo từng tháng. Do đó phần tiền lương chưa sử dụng đến phải được sử dụng có hiệu quả trong quá trình sản xuất. Muốn làm tốt vấn đề này thì các doanh nghiệp phải lập kế hoạch quản lý nguồn vốn tạm thời này. Nêú công tác này được thực hiện tốt sẽ dẫn đến sử dụng có hiệu quả đồng vốn, nâng cao hơn nữa kết quả sản xuất kinh doanh của đơn vị mình.
Trong nền kinh tế thị trường mọi yếu tố sản xuất đều trở thành hàng hoá, đã là hàng hoá thì có thể trao đổi được bằng tiền. Đồng tiền trở thành phương tiện quan trọng nhất đối với người lao động. Do vậy khi người lao động đem bán sức lao động của mình cho người sử dụng lao động để đảm bảo cuộc sống thì tiền lương là mục đích, là sự cố gắng của họ. Trong doanh nghiệp tiền lương đóng vai trò là đòn bẩy kinh tế, là yếu tố cơ bản quan trọng hàng đầu trong việc khuyến khích vật chất và tinh thần đối với người lao động, khi được thoả mãn tiền lương một cách thích đáng người lao động tự thấy họ được trả công xứng đáng do vậy họ hăng say lao động và ra sức phát huy sáng kiến cải tiến kỹ thuật nâng cao năng suất lao động, tiết kiệm nguyên vật liệu , góp phần giảm giá thành và nâng cao chất lượng sản phẩm. Khi tiền lương đã trở thành một yếu tố kích thích mạnh mẽ nó là động lực gắn chặt người lao động với doanh nghiệp, khai thác hết khả năng tiềm ẩn của họ và đương nhiên cũng làm cho người lao động quan tâm hơn đến kết quả lao động của mình làm ra.
Trong thời kỳ hiện nay Nhà nước ta đang thực hiện xoá bỏ bao cấp đối với các đơn vị sản xuất kinh doanh. Các đơn vị này phải tự sản xuất kinh doanh tự hạch toán lỗ lãi để đóng góp vào ngân sách Nhà nước. Do vậy việc xây dựng và quản lý quỹ lương cho các đơn vị có vai trò hết sức quan trọng trong nền kinh tế quốc dân để có thể kết hợp giữa phát triển toàn bộ nền kinh tế với đảm bảo hao phí sức lao động cho người lao động.
Đặc biệt trong điều kiện kinh tế thị trường, quá trình sản xuất kinh doanh của mỗi doanh nghiệp luôn chịu sự tác động của các quy luật cạnh tranh, quy luật giá trị. Cơ chế thị trường rất khắc nghiệt, nó sẵn sàng đào thải những doanh nghiệp làm ăn thua lỗ, không hiệu quả. Trong điều kiện đó chất lượng sản phẩm và giá cả là những yếu tố quan trọng giúp cho sự đứng vững và phát triển của doanh nghiệp.
Để công nhân luôn gắn bó với doanh nghiệp, phát huy hết khả năng sáng tạo, tinh thần trách nhiệm trong sản xuất,luôn tìm cách cải tiến mẫu mã chất lượng sản phẩm.Để làm được điều đó,các doanh nghiệp phải có một phương pháp quản lý có hiệu quả. Trong công tác quản lý thì vấn đề quản lý quỹ tiền lương của doanh nghiệp đóng vai trò hết sức quan trọng .Việc trả lương cho người lao động theo hình thức nào để kích thích họ trong sản xuất là điều được người sử dụng lao động quan tâm.
II. TIỀN LƯƠNG LÀ BỘ PHẬN CHÍNH CỦA QUỸ LƯƠNG
1. Khái niệm về tiền lương.
Tiền lương hay tiền công là một phạm trù kinh tế, nó phản ánh mối quan hệ về kinh tế trong việc trả lương ,trả công cho người lao động.Tiền lương phụ thuộc vào kết quả của lao động, những mối quan hệ sản xuất mà trước hết là quan hệ về tư liệu sản xuất quyết định . Tiền lương là vấn đề quan trọng trong các hoạt động kinh tế. Nó quan hệ chặt chẽ và ảnh hưởng đến quá trình tái sản xuất xã hội, đặc biệt là tái sản xuất.
Trong xã hội tư bản thì tiền công hay tiền lương chính là sự thể hiện giá cả của sức lao động , nhưng thực chất thì nhà tư bản trả cho người công nhân tiền công nhỏ hơn giá trị sức lao động anh ta bỏ ra và nhà tư bản cướp không giá trị thặng dư đó . Tiền lương dưới chế độ chủ nghĩa xã hội là một phần của thu nhập quốc dân, điều đó có nghĩa là ở tầm vĩ mô chỉ được phép phân phối cho tiêu dùng trong phạm vi thu nhập quốc dân sản xuất . Tốc độ tăng tiền lương bình quân không được cao hơn tốc độ tăng năng suất lao động bình quân. Trong một giai đoạn đặc biệt ngắn , nguyên tắc này có thể bị vi phạm, nhưng trong một thời gian dài đó là quy luật thép cho cả tầm kinh tế vĩ mô. Tiền lương là bộ phận của thu nhập quốc dân, được nhà nước phân phối cho người lao động, vì thế nó chịu ảnh hưởng của hàng loạt các nhân tố : Trình độ phát triển sản xuất , quan hệ tích luỹ và tiêu dùng trong từng thời kỳ và chính sách của Nhà nước nhằm thực hiện các nhiệm vụ kinh tế chính trị và xã hội trong thời kỳ đó .Trên đây ta thấy vai trò của Nhà nước đối với vấn đề tổ chức và quản lý tiền lương cho người lao động đã thay thế vai trò của thị trường và Nhà nước dưới chủ nghĩa tư bản . Vì từ trước đến nay ta quan niệm rằng dưới chủ nghĩa xã hội, ở nước ta sức lao động không còn là hàng hoá. Nhà nước đã căn cứ vào điều kiện của đất nước trong từng thời kỳ và các yêu cầu về tái sản xuất sức lao động cho người lao động (độ phức tạp của lao động và sức tiêu hao lao động) cũng như các chính sách mục tiêu kinh tế trong từng thời kỳ cân đối giữa tích luỹ và tiêu dùng, chiến lược về cơ cấu ngành nghề, để xây dựng chính sách tiền lương chung cho toàn bộ nền kinh tế từ các đơn vị hành chính sự nghiệp đến các đơn vị sản xuất kinh doanh .
Trong điều kiện nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần hiện nay , sức lao động trở thành hàng hoá vì tồn tại các điều kiện mang tính chất tiền đề để sức lao động trở thành hàng hoá đó là sự tách rời giữa quyền sở hữu và sử dụng tư liệu sản xuất , người lao động có quyền tự do làm chủ sức lao động của mình . Trong các thành phần kinh tế tư nhân cũng như Nhà nước giám đốc , công nhân, người làm thuê đều là người bán sức lao động và được trả công .
Trong điều kiện của nền kinh tế nước ta hiện nay thực chất của tiền lương được nhìn nhận từ nhiều khâu của quá trình tái sản xuất:
Sức lao động là yếu tố quyết định trong các yếu tố cơ bản của quá trình tái sản xuất nên tiền công là giá cả của sức lao động và là phạm trù của sản xuất yêu cầu phải tính đúng, tính đủ trước khi thực hiện quá trình lao động và sản xuất
Sức lao động là hàng hóa nên tiền lương là phạm trù của trao đổi, nó đòi hỏi phải ngang giá với các tư liệu sinh hoạt cần thiết nhằm tái sản xuất sức lao động.
Sức lao động là một yếu tố của một quá trình tái sản xuất cần phải bù đắp sau khi đã hao phí nên tiền công phải được thực hiện thông qua quá trình phân phối lại thu nhập quốc dân dựa trên hao phí lao động, hiệu quả lao động của người lao động, do đó tiền công là phạm trù của phân phối.
Sức lao động cần phải được tái sản xuất thông qua việc sử dụng các tư liệu sinh hoạt, thông qua quỹ tiêu dùng cá nhân và do đó tiề.n công là một phạm trù của tiêu dùng .
Như vậy tiền công hay tiền lương là một phạm trù kinh tế tổng hợp và bao gồm chức năng sau:
2. Chức năng của tiền lương:
Tiền lương có các chức năng cơ bản sau:
+ Tiền lương phải đảm bảo được tái sản xuất sức lao động (bao gồm cả tái sản xuất giản đơn tức là khôi phục lại sức lao động và tái sản xuất mở rộng sức lao động).Điều này có nghĩa là: Với tiền lương , người lao động không chỉ đủ sống mà còn dư để nâng cao trình độ về mọi mặt cho bản thân và con cái họ ,thậm chí có một phần nhỏ để tích luỹ.
+ Chức năng kích thích người lao động: Tiền lương đảm bảo và góp phần tác động để tạo ra cơ cấu lao động hợp lý trong toàn bộ nền kinh tế, khuyến khích phát triển kinh tế ngành và lãnh thổ.Tiền lương là đòn bẩy kinh tế thu hút người lao động hăng say làm việc,là động lực thúc đẩy tăng năng suất , khuyến khích nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ ,gắn trách nhiệm cá nhân với tập thể và công việc.
+ Chức năng thanh toán của tiền lương : Dùng tiền lương để thanh toán các khoản chi tiêu phát sinh trong đời sống sinh hoạt hàng ngày, giúp cho người lao động có quyền tính toán các khoản sẽ hết bao nhiêu và họ sẽ tự điều chỉnh cân đối chi tiêu cho hợp lý với số tiền họ nhận được khi kết thúc một quá trình lao động.
+ Tiền lương là thước đo mức độ cống hiến của người lao động , chức năng này là sự biểu hiện của quy luật phân phối theo lao động.
3. Các nguyên tắc trả lương .
Để phát huy tốt tác dụng của tiền lương trong hoạt động sản xuát kinh doanh và đam bảo hiệu quả cuả các doanh nghiệp , khi tổ chức tiền lương cho người lao động cần đạt dược các yêu cầu cơ bản sau:
+ Bảo đảm tái sản xuất sức lao động và không ngừng nâng cao đời sống vật chất tinh thần cho người lao động .
+ Làm cho năng suất lao động không ngừng nâng cao.
+ Đảm bảo tính đơn giản , dễ hiểu ,dễ nhớ .
Xuất phát từ những yêu cầu trên, công tác tổ chức tiền lương phải đảm bảo được các nguyên tắc sau:
Nguyên tắc 1: Đảm bảo nguyên tắc phân phối theo lao động và gắn với hiệu quả sản xuất kinh doanh.
Nguyên tắc này được đề ra dựa trên cơ sở quy luật phân phối theo lao động.
Nội dung của nguyên tắc này là trong cùng một điều kiện làm việc, cùng loại công việc của quá trình sản xuất, những công việc hao phí lao động như nhau, lao động ngang nhau thể hiện khi so sánh thời gian lao động ,cường độ lao động, trình độ thành thạo của người lao động. Sự so sánh đó là cơ sở phân biệt đóng góp mức lao động. Nội dung được thể hiện cụ thể là trong khi trả lương cho người lao động không phân biệt là nam hay nữ, già trẻ, không phân biệt dân tộc hay tôn giáo.
Đây là nguyên tắc quan trọng cuả tổ chức tiền lương với nguyên tắc này tiền lương mới thực hiện được yêu cầu của quy luật phân phối theo lao động .
Mặt khác thực hiện nguyên tắc này có tác dụng kích thích người lao động hăng hái sản xuất, góp phần nâng cao năng suất lao động và hiệu quả sản xuất kinh doanh.
Nguyên tắc 2: Tổ chức tiền lương phải đảm bảo được tốc độ tăng năng suất lao động lớn hơn tốc độ tăng của tiền lương bình quân.
Nguyên tắc này xuất phát từ hai cơ sở sau:
+ Do nhân tố động tới năng suất lao động chủ yếu là các nhân tố khách quan như thay đổi kết cấu nguồn nhân lực, nguồn lao động, thay đổi quy trình công nghệ. Các nhân tố tác động đến tiền lương bình quân chủ yếu là do các nhân tố chủ quan như người lao động tích luỹ được kinh nghiệm sản xuất, nâng cao trình độ lành nghề, các nhân tố khách quan thì tác động ít , không thường xuyên ( VD như : cải cách chế độ tiền lương, thay đổi các khoản trợ cấp ).
+ Do yêu cầu tái sản xuất mở rộng cho nên tốc độ tăng tổng sản phẩm của khu vực I ( khu vực sản xuất các tư liệu sản xuất ) phải lớn hơn tốc độ tăng tổng sản phẩm của khu vực II ( khu vực sản xuất các tư liệu tiêu dùng) và do đó sự phát triển của cả kết quả sản xuất của hai khu vực( I + II) phải nhanh hơn khu vực II. Trong đó kết quả sản xuất của hai khu vực là cơ sở để tính năng suất lao động khu vực II một phần tích luỹ tái sản xuất mở rộng ,phần còn lại trả công cho người lao động dưới hình thức tiền lương. Như vậy tốc độ tăng của năng suất lao động cao hơn tốc độ tăng của tiền lương là một đòi hỏi tất yếu.
Nguyên tắc 3: Đảm bảo mối quan hệ về tiền lương giữa các ngành kinh tế quốc dân.
Cơ sở của nguuyên tắc : Căn cứ vào chức năng cuả tiền lương là tái sản xuất sức lao động, khuyến khích người lao động, do vậy phải đảm bảo hợp lý mối quan hệ về tiền lương giữa các ngành thông qua chỉ tiêu bình quân giữa các ngành. Tiền lương bình quân giữa các ngành được quy định bởit các nhân tố:
+ Nhân tố trình độ lành nghề bình quân của người lao động ở mỗi ngành,nếu trình độ lành nghề cao thì tiền lương bình quân sẽ cao và ngược lại nếu trình độ lành nghề thấp thì tiền lương sẽ thấp
+ Nhân tố điều kiện lao động : Sự khác nhau về điều kiện giữa các ngành sẽ dẫn tới tiền lương khác nhau. Người làm việc trong điều kiện độc hại thì tiền lương sẽ cao hơnngười làm việc trong điều kiện thuận lợi tốt hơn.
+ Nhân tố Nhà nước : Do ý nghĩa kinh tế của mỗi ngành phụ thuộc vào điều kiện cụ thể từng thời kỳ mà Nhà nước thứ tự ưu tien nhất định.
+ Nhân tố phân khu vực sản xuất mỗi ngành khác nhau nên tiền lương mỗi ngành khác nhau. Chẳng hạn các ngành phân bố ở khu vực mà bình quân đời sống khó khăn ,khí hậu xấu, giá cả đắt đỏ thì tiền lương phải cao lên.
Nguyên tắc 4: Đảm bảo tái sản xuất mở rộng sức lao động của con người là toàn bộ thể lực, tinh thần , trạng thái tâm sinh lí , thể hiện trình độ nhận thức, kỹ năng lao động. Phương pháp lao động là một trong ba yếu tố của quá trình sản xuất và là yếu tố quan trọng nhất.
Mọi sản xuất của xã hội chỉ có thể được duy trì và mở rộng với điều kiện không ngừng tái sản xuất sức lao động ( tái sản xuất giản đơn và mở rộng).
Theo quan niệm hiện nay tiền lương là giá cả sức lao động phải đảm bảo tái sản xuất sức lao động.
Các nguyên tắc trên dù thực hiện tốt mà không đảm bảo điều sau đây thì không có ý nghĩa, việc trả lương phải:
+ Không thấp hơn mức lương tối thỉểu Nhà nước tuyên bố, cụ thể ở từng ngành từng khu vực. Người lao động đi làm thêm giờ thì phải trả thêm lương .
+ Đơn vị trả lương và các khoản phụ cấp cho người lao động trực tiếp đầy đủ đúng hẹn tại nơi làm việc và bằng tiền mặt.
+ Khi đơn vị bố trí người lao động tạm thời chuyển sang nơi làm việc hoặc công việc khác thì phải trả lương cho người lao động không thấp hơn công việc trước.
+ Khi đơn vị phá sản hoặc giải thể thanh lí thì tiền lương phải được ưu tiên thanh toán cho người lao động.

​