Đồ Án Hoàn thiện cơ chế quản lý hoạt động thanh toán qua các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán ở Việt Na

NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN

Đề tài luận án: Hoàn thiện cơ chế quản lý hoạt động thanh toán qua các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán ở Việt Nam.
Chuyên ngành: Kinh tế tài chính ngân hàng
Thực hiện: 08/2012
Mã số: 63.31.12.01
Nghiên cứu sinh: Nguyễn Thị Thúy
Người hướng dẫn: 1. PGS.TS Đỗ Tất Ngọc 2. TS. Hoàng Việt Trung

Những đóng góp mới về mặt học thuật, lý luận

Từ lý luận vai trò quản lý Nhà nước của Ngân hàng Trung ương đối với hoạt động thanh toán qua các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, luận án tập trung làm rõ cơ sở lý luận về cơ chế quản lý và sự can thiệp của Ngân hàng Trung ương nhằm phục vụ cho việc khắc phục những khiếm khuyết của cơ chế quản lý và nâng cao hiệu quả hoạt động thanh toán trong kinh tế thị trường ở Việt Nam, cụ thể:
Một là: Cơ chế quản lý hoạt động thanh toán ngày nay là quản lý một nghiệp vụ kinh doanh trong hoạt động ngân hàng hiện đại thay vì cơ chế quản lý mang tính chất mệnh lệnh hành chính trước đây.
Hai là: Cơ chế quản lý hoạt động thanh toán thay đổi, phát triển trong môi trường cạnh tranh trong nước và quốc tế không thể chỉ thay đổi bằng số cộng, tăng thêm số món thanh toán mà phải thay đổi về chất (giảm chi phí dịch vụ thanh toán; tăng chất lượng dịch vụ thanh toán; đơn giản hóa các thủ tục giao dịch thanh toán; rút ngắn thời gian giao dịch và tăng tiện ích trong giao dịch thanh toán).
Ba là: Sự tiếp cận, tiếp thu những kinh nghiệm quốc tế cho bài học đổi mới cơ chế quản lý hoạt động thanh toán ở Việt Nam. Luận án đưa ra phân tích một mô hình quản lý và nội dung quản lý hoạt động thanh toán trong đó thực hiện việc chuyển đổi theo mô hình quản lý mới.
Bốn là: Phát triển công nghệ tin học là động lực quan trọng cho nâng cao hiệu quả hoạt động thanh toán. Luận án phân tích một số khái niệm góp phần nâng cao sự chuẩn hóa nhận thức trong hoạt động thanh toán ở Việt Nam.
Những đề xuất mới rút ra từ kết quả nghiên cứu
Trong bối cảnh nền Kinh tế Việt Nam đã và đang hội nhập quốc tế, việc giao lưu hàng hóa và quan hệ thanh toán đòi hỏi Nhà nước cần sớm ban hành Luật Thanh toán do chỉ có Luật Thanh toán mới điều chỉnh được hoạt động thanh toán đa dạng, đa sở hữu, trong khi sự quản lý của riêng Ngân hàng Nhà nước Việt Nam là không còn phù hợp.
Quá trình hội nhập quốc tế cũng như sự phát triển của hoạt động thanh toán trong nước đòi hỏi sớm thành lập Hiệp hội Thanh toán. Từ đó, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam phân cấp dần về quản lý, kỹ thuật, tổ chức và vận hành thanh toán cho Hiệp hội. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chỉ quản lý vĩ mô về hoạch định chính sách và quyết định các phương tiện thanh toán và là người tư vấn cho Ngân hàng thương mại, Hiệp hội Ngân hàng.
Để phát huy tác dụng của việc thanh toán không dùng tiền mặt hướng tới tăng cường minh bạch tài chính, chống tham nhũng, chống rửa tiền, rất cần có sự lãnh đạo, chỉ đạo và điều hành kiên quyết của Chính phủ, của các Bộ ngành liên quan về thực hiện giải pháp không dùng tiền mặt nhất là trong chi công, chi xã hội bằng vốn ngân sách nhà nước.
Sự thay đổi quan điểm, nhận thức về hoạt động thanh toán là nghiệp vụ kinh doanh trong ngân hàng có ảnh hưởng lớn đến tự đổi mới quản lý điều hành và nâng cao năng lực quản trị kinh doanh.
M
C L
C
Trang
Li cam ñoan
Mc lc
Danh mc ch viêt tat
Danh mc các bng
Danh mc sơ ñô, bieu ñô
M ðÂU 1
CHƯƠNG 1: CƠ S LÝ LUAN VÊ CƠ CHÊ QUN LÝ HOT
ðONG THANH TOÁN QUA CÁC TO CHC CUNG NG DCH V

THANH TOÁN TRONG NÊN KINH TÊ
9
1.1 Khái niem vê thanh toán và vai trò ca nó 9
1.1.1 Khái niem vê thanh toán 9
1.1.2 Vai trò chc năng ca hot ñong thanh toán trong nên kinh tê 15
1.1.3 Chc năng ca hot ñong thanh toán 16
1.2 Qun lý hot ñong thanh toán 18
1.2.1. Khái niem vê qu
n lý 18
1.2.2. Khái niem vê qu
n lý hot ñong thanh toán
1.2.3 Khái niem vê cơ chê qu
n lý hot ñong thanh toán
21
22
1.3 Noi dung qun lý hot ñong thanh toán 26
1.4. Nhng yêu tô tác ñong ñên cơ chê qun lý hot ñong thanh toán 32
1.4.1. Môi trư
ng kinh tê xã hoi 32
1.4.2. Môi trư
ng pháp luat 33
1.4.3. Tiên bo khoa hc công nghe và ng dng vào hot ñong ngân hàng
thương mi
33
1.4.4. He thông các phương tien thanh toán trong cung ng dch v thanh toán 34
1.4.5. Mô hình to chc thanh toán 35
1.4.6. Năng lc qu
n tr ñiêu hành và nguôn nhân lc hot ñong thanh toán
ca he thông ngân hàng
37
1.5 Kinh nghiem ca thê gi i vê to ch"c thanh toán và qun lý hot
ñong thanh toán - bài h#c rút ra ñôi v i Viet Nam
38
1.5.1 Mot sô ñiem noi bat vê hot ñong thanh toán  mot sô quôc gia 38
1.5.2. Nhan xét và bài hc kinh nghiem 54
Tóm tat chương 1 57
CHƯƠNG 2: TH$C TRNG CƠ CHÊ VÀ TO CHC QUN LÝ
HOT ðONG THANH TOÁN QUA CÁC TO CHC CUNG NG
DCH V
THANH TOÁN TI VIET NAM
58
2.1. Tong quan vê hot ñong thanh toán ca các to ch"c cung "ng d&ch
v thanh toán
58
2.1.1. He thông Ngân hàng Viet Nam 58
2.1.2. S phát trien ca các to chc cung ng dch v thanh toán và to chc
hot ñong thanh toán
69
2.2. Kêt qu hot ñong ca các he thông thanh toán nhng năm qua 90
2.2.1. He thông thanh toán bù tr ñien t (TTBTðT) 91
2.2.2. He thông chuyen tiên ñien t (CTðT) 92
2.2.3. He thông thanh toán ñien t liên ngân hàng (TTðTLNH) 93
2.2.4. Thanh toán song phương gi$a các TCCƯDVTT 97
2.3. Tong h(p kêt qu hot ñong thanh toán trong nên kinh tê 99
2.4. Th)c trng qun lý hot ñong thanh toán qua các to ch"c cung "ng
d&ch v thanh toán thi gian qua
103
2.4.1. Xây dng, ban hành luat và các văn b
n quy phm pháp luat 104
2.4.2. Hư&ng dan và to chc thc hien 107
2.4.2.1. Phát trien thanh toán không dùng tiên mat trong khu vc công 110
2.4.2.2. Thanh toán không dùng tiên mat trong khu vc doanh nghiep 114
2.4.2.3. Phát trien thanh toán không dùng tiên mat trong khu vc dân cư 115
2.4.3. Câp phép và kiem tra giám sát thc hien 126
2.4.4. To chc bo máy qu
n lý hot ñong thanh toán ca Ngân hàng Nhà nư&c
2.4.5 Nh$ng ñoi m&i trong hot ñong ca ngân hàng thương mi ñe to ñiêu
kien cho thanh toán phát trien
2.4.6 ðưa hot ñong qu
n lý thanh toán không dùng tiên mat vào thc tê
hot ñong kinh tê xã hoi và cuoc sông
128
139
142
2.5. ðánh giá chung cơ chê và to ch"c qun lý hot ñong thanh toán
qua các to ch"c cung "ng d&ch v thanh toán * Viet Nam t+ năm 2006
ñên năm 2010
143
2.5.1. Nh$ng thành tu ñt ñư,c 143
2.5.2. Nh$ng hn chê, tôn ti và nguyên nhân 145
Tóm tat chương 2 150
CHƯƠNG 3: GII PHÁP VÀ KIÊN NGH NHAM HOÀN THIEN CƠ
CHÊ VÀ TO CHC QUN LÝ HOT ðONG THANH TOÁN QUA
CÁC TO CHC CUNG NG DCH V
THANH TOÁN  VIET NAM
152
3.1. Mc tiêu và ñ&nh hư ng phát trien thanh toán không dùng tiên mat
ti Viet Nam ñên năm 2020
152
3.1.1. Mc tiêu tong the 152
3.1.2. Mot sô ch- tiêu vê hot ñong thanh toán ñên năm 2015 152
3.1.3. ðnh hư&ng phát trien thanh toán không dùng tiên mat ti Viet Nam
ñên năm 2020
153
3.1.4. Nh$ng quan ñiem hoàn thien công tác to chc và qu
n lý dch v
thanh toán
155
3.2. Mot sô gii pháp nham hoàn thien cơ chê và to ch"c qun lý hot
ñong thanh toán qua các to ch"c cung "ng d&ch v thanh toán * Viet Nam
158
3.2.1. Phát trien công nghe thông tin hien ñi, ñông bo và h,p lý (gi
i pháp
tong h,p)
158
3.2.2. Nh$ng gi
i pháp vê cơ chê to chc qu
n lý hot ñong thanh toán 164
3.2.3. Nh$ng gi
i pháp vê to chc hot ñong thanh toán qua các to chc
cung ng dch v thanh toán
176
3.2.4. Nh$ng gi
i pháp chung 188
3.3. Mot sô kiên ngh& ñê xuât 193
3.3.1. NHNN, Bo Thông tin và truyên thông, báo chí ñay mnh công tác
tuyên truyên pho biên kiên thc vê TTKDTM
193
3.3.2. Kiên ngh v&i NHNN 193
3.3.3. Kiên ngh v&i Chính ph 194
Tóm tat chương 3 195
KÊT LUAN 196
TÀI LIEU THAM KHO
PH
L
C
DANH M
C CH VIÊT TAT
ATM : Máy rút tiên t ñong
APACS : Hiep hoi các dch v thanh toán và bù tr
BTA : Hiep ñnh thương mi Viet - My
CHXHCNVN : Cong hòa xã hoi ch
nghĩa Viet Nam
CNTT : Công nghe thông tin
CSTT : Chính sách tiên te
ðBSCL : ðông bang Sông Cu long
ðVCNT : ðơn v châp nhan th
DVTT : Dch v thanh toán
FTA : Hiep ñnh khung vê thương mi
HðKT : Hp ñông kinh tê
HSBC : Ngân hàng Hông Kông và Thưng Hi
HTTT : Hình thc thanh toán
KBNN : Kho bc Nhà nưc
MB : Ngân hàng quân ñoi
MICS : Dch v tiên mat ña thích hp
NHðD : Ngân hàng ðông Dương
NHNN : Ngân hàng Nhà nưc
NHNo&PTNT : Ngân hàng Nông nghiep và Phát trien nông thôn
NHQG : Ngân hàng quôc gia
NHTM : Ngân hàng Thương mi
NSNN : Ngân sách Nhà nưc
NHTM NN : Ngân hàng thương mi Nhà nưc
NHTMCP : Ngân hàng thương mi co phân
NHTW : Ngân hàng Trung ương
NOSTRO : Tài khon c
a ngân hàng A m ti ngân hàng B
nham phc v cho các hot ñong nghiep v c
a
ngân hàng A, theo cách g!i c
a ngân hàng A.
SGD : S giao dch
SWIFT : Hiep hoi vien thông tài chính liên ngân hàng toàn
thê gii
TCTD : To chc tín dng
TCCƯDVTT To chc cung ng dch v thanh toán
TK : Tài khon
TP : Thành phô
TKTG : Tài khon tiên gi
TMðT : Thương mi ñien t
TPTTT : Tong phương tien thanh toán
TTBT : Thanh toán bù tr
TTBTðT : Thanh toán bù tr ñien t
TTðTLNH : Thanh toán ñien t liên ngân hàng
TTBTðTLNH : Thanh toán bù tr ñien t liên ngân hàng
TTBTQG : Thanh toán bù tr quôc gia
TTCK : Thanh toán chuyen khon
TTKDTM : Thanh toán không dùng tiên mat
TTLNH : Thanh toán liên ngân hàng
TTTT : Trung tâm thanh toán
TTV : Thanh toán viên
UNC : $y nhiem chi
UNT : $y nhiem thu
UK : Vương Quôc Anh
VAT : Thuê giá tr gia tăng
VNð : : Viet Nam ñông
VOSTRO : Tài khon do ngân hàng B m cho ngân hàng A
theo ñê ngh c
a ngân hàng A, nham phc v cho
các hot ñong nghiep v c
a ngân hàng A, nhưng
theo cách g!i c
a ngân hàng B.
WB : Ngân hàng thê gii
WTO : To chc thương mi thê gii
DANH M
C CÁC BNG
Trang
B
ng 1.1 Cơ câu khách hàng theo nhóm ca HSBC 51
B
ng 1.2 Cơ câu thu nhap ngoài lãi tín dng ca 13 NHTM Thái Lan
(tính ñên 9/2005)
53
B
ng 2.1 Sô lieu giao dch TTðTLNH qua các năm 2005 - 2010 94
B
ng 2.2 Tong hp giao dch thanh toán qua hai he thông CTðT và
TTðTLNH
95
B
ng 2.3 Tong hp giao dch thanh toán chuyen tiên gia các ñơn v
NHNN qua CTðT và TTðTLNH
96
B
ng 2.4 Bình quân giao dch thanh toán song phương VNð qua mot
sô TCCƯDVTT ñóng vai trò trung tâm/ñâu môi thanh toán
trong năm 2010
97
B
ng 2.5 Tong hp t trng thanh toán kinh doanh thương mi t 2007
- 2010
99
B
ng 2.6 T trng các phương tien thanh toán không dùng tiên mat
qua NH
101
B
ng 2.7 Sô lieu giao dch th noi ña bình quân ngày 103
DANH M
C SƠ ðÔ, BIEU ðÔ
Trang
Sơ ñô 1.1
Sơ ñô 2.1
Tiêp can he thông trong qu
n lý
To chc bo máy ca Ngân hàng Nhà nưc Viet Nam
20
65
Sơ ñô 2.2 To chc bo máy ngân hàng thương mi ln 68
Sơ ñô 2.3 Sơ ñô hot ñong ngân hàng ti Viet Nam (ñên 06/2011) 74
Sơ ñô 2.4 Phương thc “kiem soát tap trung, ñôi chiêu phân tán” 83
Sơ ñô 2.5 Phương thc “kiem soát tap trung, ñôi chiêu tap trung” 84
Sơ ñô 2.6 Tong quát thanh toán qua NHNN 87
Sơ ñô 3.1 Sơ ñô giao dch nhiêu c a 160
Sơ ñô 3.2 Sơ ñô giao dch mot c a 162
Bieu ñô 1.1 Hot ñong ca Ngân hàng HSBC 51
Bieu ñô 1.2 Cơ câu doanh thu ca 6 NH ln nhât thê gii 55