Thạc Sĩ Hoàn thiện chính sách tín dụng thương mại tại công ty tnhh một thành viên thu mai

Luận văn thạc sĩ năm 2011
Đề tài: HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH TÍN DỤNG THƯƠNG MẠI TẠI CÔNG TY TNHH MỘT THÀNH VIÊN THU MAI

MỤC LỤC
Trang bìa phụ .
Lời cam đoan .1
Danh mục các từ viết tắt 2
Mục lục .3
Danhmục bảng biểu, sơ đồ, hình vẽ 6
Phần mở đầu .8
1. Lý do chọn đề tài. 8
2. Mục tiêu nghiên cứu 10
3. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu 10
4. Tổng quan về tình hình nghiên cứu 10
5. Phương pháp nghiên cứu 11
6. Ý nghĩa thực tiễn và sự đóng góp của đề tài .11
7. Kết cấu luận văn 12
Chương 1: Cơ sở lý luận về tín dụng thương mại 13
1.1. Khái niệm “Tín dụng thương mại” 13
1.2. Mục đích của chính sách Tín dụng thương mại .14
1.2.1. Đối với đối tượng cấp tín dụng .14
1.2.2. Đối với đối tượng được cấp Tín dụng thương mại 14
1.3. Một số công cụ Tín dụng thương mại 15
1.3.1. Hợp đồng thương mại 15
1.3.2. Hóa đơn thương mại 15
1.3.3. Thư tín dụng (Letter of credit; L/C; Documentary Credit) 16
1.3.4. Séc .16
1.3.5. Thương phiếu .17
1.4. Một số nhân tố ảnh hưởng đến chính sách Tín dụng thương mại .21
1.4.1. Chính sách bán hàng và Khoản phải thu 21
1.4.2. Chính sách chiết khấu và thời hạn tín dụng 22
4
1.4.3. Chính sách thu nợ 26
1.4.4. Các nhân tố tác động từ môi trường bên ngoài 29
1.5. Xếp hạng tín dụng khách hàng 31
1.5.1. Quy trình xếp hạng tín dụng .31
1.5.2. Nghiên cứu của Đinh Thị Huyền Thanh và Fanie Kleimier .31
1.6. Tín dụng thương mại ở Việt Nam 33
1.7. Rủi ro Tín dụng thương mại 34
1.7.1. Nguyên nhân dẫn đến rủi ro Tín dụng thương mại .34
1.7.2. Một số dấu hiệu của rủi ro Tín dụng thương mại .35
1.7.3. Quản trị rủi ro Tín dụng thương mại 35
1.7.4. Cơ sở pháp lý xét xử tranh chấp về Tín dụng thương mại .36
Tóm lược nội dung chương I 37
Chương 2: Thực trạng chính sách Tín dụng thương mại
tại Công ty TNHH MTV Thu Mai .38
2.1. Giới thiệu về Công ty TNHH một thành viên Thu Mai 38
2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển .38
2.1.2. Những cơ hội và thách thức hiện nay đối với công ty .40
2.1.2.1. Những cơ hội 40
2.1.2.2. Những thách thức .41
2.1.3. Một số công tác Quản trị doanh nghiệp .42
2.1.3.1. Quản trị nhân sự 42
2.1.3.2. Quản trị bán hàng và maketing 43
2.2. Thực trạng Chính sách tín dụng thương mại
của Công ty TNHH một thành viên Thu Mai 44
2.2.1. Hệ thống tiêu chuẩn đánh giá 46
2.2.2. Cấp hạn mức tín dụng và thời hạn tín dụng 50
2.2.3. Chính sách chiết khấu của công ty .51
2.2.4. Chính sách thu nợ của công ty .51
2.3. Những thành tựu đạt được và một số hạn chế
trong quá trình thực hiện chính sách Tín dụng thương mại tại công ty .55
5
2.3.1. Những thành tựu 55
2.3.2. Một số hạn chế cần khắc phục .56
Tóm lược nội dung chương II 57
Chương 3: Hoàn thiện chính sách Tín dụng thương mại
tại công ty TNHH MTV Thu Mai .58
3.1. Mục tiêu của chính sách Tín dụng thương mại 58
3.2. Hoàn thiện chính sách tín dụng thương mại cho công ty .58
3.2.1. Thu thập và bảo quản thông tin khách hàng .58
3.2.2. Xây dựng mô hình xếp hạng tín dụng khách hàng cho công ty 66
3.3.3.Hoàn thiện cấp hạn mức tín dụng và thời hạn tín dụng cho khách hàng 82
3.3.4.Hoàn thiện chính sách chiết khấu thương mại và chiết khấu thanh toán84
3.3. Một số giải pháp khác và kiến nghị .86
3.3.1. Các công cụ hỗ trợ chính sách TDTM 86
3.3.2. Chính sách khoản phải thu .87
3.3.3. Giải pháp ngăn ngừa rủi ro Tín dụng thương mại 89
3.3.4. Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chuyên trách TDTM 89
3.3.5. Kiến nghị hoàn thiện Luật Tín dụng thương mại 92
Tóm lược nội dung chương 3 .93
Kết luận 94
Những hạn chế của đề tài và Đề xuất hướng nghiên cứu tiếp theo 95
Tài liệu tham khảo .96
Phụ lục 1 98
Phụ lục 2 107
Phụ lục 3 118
Phụ lục 4 126

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nền kinh tế Việt Nam đang trong giai đoạn chuyển đổi theo cơ chế thị trường và
hướng tới Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa. Trong nền kinh tế thị trường, các quan hệ
kinh tế ngày càng phát triển đa dạng với nhiều hình thức và gia tăng rủi ro trong hoạt
động kinh doanh của doanh nghiệp. Hình thức Tín dụng thương mại (TDTM) là một
nội dung quan trọng trong quan hệ kinh doanh ngày nay. Đây chính là quan hệ mua
bán chịu giữa các doanh nghiệp với nhau hoặc doanh nghiệp với cá nhân trong quá
trình mua bán hàng hóa. Để thanh toán hoặc đòi tiền lẫn nhau, các doanh nghiệp
thường sử dụng các công cụ thương phiếu như lệnh phiếu, hối phiếu đòi nợ, hối phiếu
nhận nợ, hay séc . Những loại giấy tờ này, nếu còn giá trị, đều có thể chuyển nhượng
lại. Trên thực tế, việc mua bán chịu giữa các doanh nghiệp, bán hàng gối đầu giữa nhà
sản xuất và đại lý, giữa các tiểu thương ở chợ đầu mối là rất phổ biến. Những giao dịch
đó chỉ được ghi lại một cách đơn giản trên sổ nợ của người bán; ngay cả khi mua bán
trả chậm, các bên cũng chỉ lập văn bản thỏa thuận với nội dung đơn giản về thời gian
và số tiền trả chậm. Vì vậy, các khoản nợ đã không được xác nhận về mặt pháp lý và
khó chứng minh khi nảy sinh tranh chấp dẫn đến nguy cơ nợ nần dây dưa, thậm chí
mất trắng tiền tỷ của nhiều đơn vị kinh doanh. Luật nào bảo vệ doanh nghiệp bán chịu?
Pháp lệnh Thương phiếu và Nghị định 32 quy định việc phát hành thương phiếu chỉ
được thực hiện khi có sự tham gia của các tổ chức tín dụng. Quy định này được ban
hành nhằm hạn chế việc sử dụng thương phiếu của doanh nghiệp, nhưng đồng thời có
thể sẽ lại tạo ra rủi ro lớn cho ngân hàng khi họ tham gia vào quan hệ thương phiếu, vì
toàn bộ rủi ro từ các doanh nghiệp có thể chuyển cho ngân hàng. Pháp lệnh này cũng
quy định chỉ có doanh nghiệp mới được phát hành thương phiếu[4]. Việc này đã hạn
chế Quyền phát hành thương phiếu của một số thương nhân không phải là doanh
nghiệp như cá nhân có kinh doanh, hộ kinh doanh cá thể. Luật thương mại 2005 cũng
chỉ qui định các mối quan hệ mua bán hàng hóa, dịch vụ và cũng chưa qui định cụ thể
về các công cụ thương phiếu.
Chính doanh nghiệp phải tự bảo vệ mình bằng những chính sách bán chịu phù
hợp nhằm kiểm soát chặt chẽ các khoản phải thu ngay từ lúc giao dịch phát sinh. Nếu
9
doanh nghiệp không bán chịu hàng hóa thì sẽ mất đi cơ hội bán hàng, do đó, mất đi lợi
nhuận. Còn nếu bán chịu hàng hóa quá nhiều thì chi phí cho khoản phải thu tăng cao
dẫn đến nguy cơ phát sinh các khoản nợ khó đòi. Nhà quản trị có thể thay đổi mức độ
bán chịu bằng chính sách TDTM phù hợp với tình hình thực tế và cân đối sự đánh đổi
giữa lợi nhuận và rủi ro. Chính sách nới lỏng TDTM có thể kích thích được nhu cầu
của khách hàng dẫn tới gia tăng doanh thu và lợi nhuận, nhưng vì bán chịu sẽ làm phát
sinh khoản phải thu và các chi phí đi kèm theo khoản phải thu nên nhà quản trị cần
xem xét cẩn thận cho sự đánh đổi này.
Vấn đề TDTM trở thành mối quan tâm của nhiều nhà quản trị doanh nghiệp.
Bởi lẽ nền kinh tế thị trường càng phát triển thì các quan hệ tín dụng ngày càng trở
nên đa dạng và phức tạp. Nhiều doanh nghiệp đang phải đối mặt với mức độ rủi ro
tín dụng thương mại rất cao, trong đó việc rủi ro về tổn thất nợ khó đòi là một trong
những vấn đề cần được kiểm soát chặt chẽ. Nhiều doanh nghiệp có doanh thu rất cao,
lợi nhuận trước thuế lớn nhưng nợ tồn đọng liên tục gia tăng, phát sinh nhiều khoản nợ
khó đòi, làm suy giảm năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, thậm chí dẫn tới nguy
cơ phá sản.
Công ty TNHH một thành viên Thu Maihoạt động kinh doanh trong lĩnh vực
vật liệu xây dựng, một lĩnh vực gần như phải bán chịu hoàn toàn. Vì vậy công ty rất
quan tâm đến vấn đề TDTM và cần phải xây dựng một chính sách bán chịu linh hoạt
nhằm chọn lọc đối tượng khách hàng, kiểm soát chặt chẽ công nợ ngay từ lúc mới phát
sinh giao dịch. Tuy nhiên, việc thực hiện chính sách TDTM còn phải phụ thuộc vào
các ngân hàng do Luật TDTM chưa có, mà chỉ được thực hiện thông qua một số văn
bản pháp qui. Sự phát triển kinh doanh trong thời kỳ hội nhập rất cần thiết luật bảo vệ
cho cả người kinh doanh và người tiêu dùng, cụ thể là luật về TDTM. Vì vậy công ty
TNHH một thành viên Thu Mai đang từng bước áp dụng TDTM cho một số đối tượng
khách hàng và nghiên cứu xây dựng chính sách TDTM hiệu quả làm cơ sở quản trị ra
quyết định trong kinh doanh. Chúng tôi nhận thấy công tác hoàn thiện chính sách
TDTM cho công ty có tầm quan trọng to lớn và cấp thiết, có ảnh hưởng trực tiếp đến
doanh thu và lợi nhuận trong hoạt động kinh doanh của công ty. Vì vậy tôi quyết định
chọn đề tài luận văn là: “Hoàn thiện chính sách Tín dụng thương mại tại Công ty
trách nhiệm hữu hạn một thành viên Thu Mai”
10
2. Mục tiêu nghiên cứu.
Mục tiêu thực hiện đề tài này của chúng tôi thể hiện ở 4 bước sau:
- Tìm hiểu một số lý luận về Tín dụng thương mại.
- Phân tích chính sách TDTM của công ty TNHH MTV Thu Mai.
- Hoàn thiện chính sách TDTM tại công ty TNHH MTV Thu Mai.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.
- Chính sách tín dụng thương mại trong lĩnh vực vật liệu xây dựng của Công ty
TNHH MTV Thu Mai.
- Số liệu được sử dụng là các chỉ tiêu tài chính, các dữ liệu thống kê của doanh
nghiệp và khách hàng trong năm 2010.
4. Tổng quan về tình hình nghiên cứu
Các nghiên cứu trước đây về tín dụng thương mại, nhà nghiên cứu thường đưa ra
những chính sách thương mại hoặc các công cụ hỗ trợ thương mại như trong nhiều
sách giáo trình giảng dạy: Lý thuyết tài chính tiền tệ, tài chính doanh nghiệp, thanh
toán quốc tế, thẩm định tín dụng ngân hàng, UCP, . Những sách này không chỉ ra
cách xếp hạng tín dụng khách hàng. Đây là cơ sở quan trọng giúp nhà quản trị quyết
định cấp tín dụng cho khách hàng. Các nghiên cứu về xếp hạng tín dụng, nhà nghiên
cứu thường sử dụng biến số là các chỉ tiêu tài chính, đặc điểm của doanh nghiệp, danh
tiếng, và các tiêu chí liên quan khác để đánh giá mức độ tín nhiệm của khách hàng. Từ
kết quả đánh giá này, nhà quản trị sẽ ra quyết định cấp hay không cấp các khoản tín
dụng. Trên thế giới có nhiều công trình nghiên cứu về rủi tín dụng và xác suất vỡ nợ
như các “Mô hình đo lường rủi ro tín dụng” đăng trên tạp chí Journal of Banking
Finance(1984; 1988) [12]. Platt (1991)đã sử dụng mô hình Logit và lựa chọn các biến
tài chính để dự báo phá sản của doanh nghiệp. Lawrence (1992) cũng dùng mô hình
Logit dự báo xác suất vỡ nợ của những người vay mua nhà có thế chấp. Moody’s và
Standard and Poor’s sử dụng mô hình điểm số tín dụng của Edward I. Altman để dự
đoán nguy cơ phá sản và xếp hạng rủi ro tín dụng có hiệu quả cao tại nhiều nước trên
thế giới. Ở Việt Nam, TS.Nguyễn Trọng Hòa đã sử dụng biến số là các chỉ tiêu tài
11
chính của 268 doanh nghiệp đang niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam thời
điểm năm 2010 để xây dựng mô hình xếp hạng tín dụng doanh nghiệp bằng phương
pháp tiếp cận mô hình phân biệt và mô hình Logit [12]. Đinh Thị Huyền Thanh và
Stefanie kleimeier đã tiến hành nghiên cứu nguồn dữ liệu được tổng hợp từ các Ngân
hàng thương mại Việt Nam theo 22 biến số phi tài chính (độ tuổi, thu nhập, trình độ
học vấn, .) để xác định mức độ ảnh hưởng của các biến này đến rủi ro tín dụng và xây
dựng mô hình điểm số tín dụng cá nhân cho các ngân hàng bán lẻ Việt Nam bằng
phương pháp ước lượng [20].
Tóm lại, có nhiều công trình nghiên cứu về tín dụng khách hàng và được ứng dụng
trong thực tiễn. Tuy nhiên, hầu hết các mô hình nghiên cứu được lấy mẫu trong lĩnh
vực ngân hàng hoặc các doanh nghiệp có niêm yết trên thị trường chứng khoán nên rất
khó áp dụng cho từng loại doanh nghiệp khác nhau. Vì vậy, luận văn này vận dụng
một cách có chọn lọc từ những nghiên cứu trên để hoàn thiện chính sách tín dụng
thương mại tại Công ty TNHH MTV Thu Mai.
5. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và lịch
sử của chủ nghĩa Mac – Lenin làm phương pháp chủ đạo. Luận văn cũng sử dụng các
phương pháp phân tích thống kê, phương pháp điều tra, phương pháp mô hình hóa,
tổng hợp từ thực tiễn, phương pháp phân tích hồi qui.
6. Ý nghĩa thực tiễn và sự đóng góp của đề tài
Kết quả quá trình thực hiện đề tài này có thể sẽ mang lại một số ý nghĩa thiết
thực như sau:
- Hệ thống hóa được cơ sở lý luận và thực tiễn về TDTM.
- Phân tích được những ưu điểm, những hạn chế về thực trạng chính sách TDTM
tại Công ty TNHH một thành viên Thu Mai một cách cụ thể rõ ràng.
- Đưa ra được một số kết quả trong việc ứng dụng mô hình xếp hạng khách hàng
và lựa chọn đối tượng cấp tín dụng hiệu quả.
12
- Có đề xuất cơ sở khoa học phương pháp luận, xây dựng mô hình xếp hạng tín
dụng khách hàng phù hợp với tình hình hoạt động công ty nhằm thực hiện chính
sách TDTM hiệu quả tại Công ty TNHH MTV Thu Mai.
7. Kết cấu luận văn.
Luận văn gồm có Phần mở đầu, phần chính gồm ba chương:
Chương I : Cơ sở lý luận về Tín dụng thương mại.
Chương II : Thực trạng chính sách tín dụng thương mại tại Công ty TNHH một
thành viên Thu Mai.
Chương III: Hoàn thiện chính sách tín dụng thương mại tại Công ty TNHH một
thành viên Thu Mai.
Phần Kết luận, những hạn chế của đề tài và đề xuất hướng nghiên cứu tiếp theo, Tài
liệu tham khảo, Phụ lục.
13
CHƯƠNG I
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TÍN DỤNG THƯƠNG MẠI
1.1. Khái niệm “Tín dụng thương mại”.
- Tín dụng là thuật ngữ có nguồn gốc từ tiếng Latin, đó là “Creditium” có nghĩa
là “tin tưởng, tín nhiệm”.
- Ông Nguyễn Đăng Dờn định nghĩa “Tín dụng thương mại” là quan hệ tín dụng
giữa các công ty, xí nghiệp, các tổ chức kinh tế với nhau, được thực hiện dưới hình
thức mua bán chịu hàng hóa cho nhau.[8]
- UCP600: “Tín dụng thương mại” (Commercial Letter of Credit) là cam kết
thanh toán, hoặc chấp nhận để thanh toán cho người thụ hưởng khi chứng từ quy định
xuất trình hợp lệ. Đây là những khoản vay phát sinh giữa các công ty thương mại bằng
hàng hóa chứ không phải bằng tiền mặt.[19]
- Từ điển bách khoa Việt Nam 2005: “Tín dụng thương mại” là loại tín dụng
dưới hình thức các nhà kinh doanh ứng vốn cho nhau hoặc vay lẫn nhau, bằng cách bán
chịu hàng hoá hay thông qua lưu thông kì phiếu, nhờ đó làm thông suốt và thúc đẩy lưu
thông tư bản. Đặc điểm: Phạm vilà tư bản hàng hoá, đối tượnglà nhà tư bản hoạt động;
sự vận động xảy ra trong các giai đoạn của quá trình tái sản xuất bên cạnh sự vận động
của tư bản công nghiệp, tổng số hàng hoá sản xuất tăng hay giảm dẫn đến tổng số hàng
hoá bán qua TDTM cũng tăng hay giảm. TDTM đan kết với tín dụng ngân hàng thông
qua chiết khấu kì phiếu. TDTM là cơ sở của hệ thống tín dụng Tư bản chủ nghĩa, vì nó
phục vụ trực tiếp cho lưu thông tư bản công nghiệp và thông qua nó, hệ thống này có khả
năng chuyển hoá từ hàng hoá sang hình thức tiền tệ.[13]
- Tín dụng thương mại là một hình thức nợ ngắn hạn, phát sinh từ doanh thu tín
dụng và được coi là một khoản phải thu của người bán và khoản phải trả của người
mua. Thực chất của TDTM là một nguồn tài trợ ngắn hạn không do vay mượn, là
nguồn ngân quỹ phát sinh trong quá trình hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Đây
là phương tiện đơn giản hóa việc thanh toán nhiều hơn là công cụ cho vay. Khách hàng
thường thấy các thuận lợi khi được trì hoãn việc thanh toán cho đến khi các khoản mua
bán hay giao hàng đã được thực hiện.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. PGS.TS. Nguyễn Thị Kim Anh, Quản trị chiếc lược, 2010, Đại học Nha trang.
2. Bộ tài chính, Thông tư 228/2009/TT-BTC ban hành ngày 27/12/2009.
3. PGS.TS. Nguyễn Thị Cành, Phương pháp và phương pháp luận Nghiên cứu khoa
học kinh tế, 2004, NXB Đại học quốc gia TP.Hồ Chí Minh.
4. Chính phủ, Nghị định số 32/NĐ-CP ban hành ngày 05/07/2001
5. Chính phủ, Nghị định 51/2010/NĐ-CP ban hành ngày 14/05/2010
6. Chương trình giảng dạy kinh tế Fulbright, Chương trình hợp tác giữa Đại học
Kinh tế TP. HCM và Trường Quản lý Nhà nước John F. Kennedy thuộc Đại học
Harvard.
7. TS.Trương Quốc Cường, TS.Đào Minh Phú, TS.Nguyễn Đức Thắng, Rủi ro
TDTM ngân hàng, 2010, NXB Chính trị quốc gia.
8. TS.Nguyễn Đăng Dờn, Lý thuyết tài chính tiền tệ, 2009, NXB Thống kê.
9. TS. Thái Trí Dũng, Kỹ năng bán hàng và thu hồi công nợ, 2009, Đại học kinh tế
TP.Hồ Chí Minh.
10. GS.TS.Lê Thế Giới, TS.Nguyễn Xuân Lãn, Thiết lập mô hình chiết khấu theo khối
lượng trong chính sách điều chỉnh giá của doanh nghiệp,
www.lrc.ctu.edu.vn/pdoc/23/28chietkhau.pdf -11. TS. Nguyễn Thị Hiển, Quản trị tài chính, 2010, Đại học Nha Trang.
12. TS. Nguyễn Trọng Hòa, Xây dựng mô hình XHTD đối với các doanh nghiệp
Việt nam trong nền kinh tế chuyển đổi, 2010, Đại học kinh tế quốc dân.
13. Hội đồng Quốc gia chỉ đạo biên soạn Từ điển bách khoa Việt Nam; Từ điển bách
khoa Việt Nam; 2005; NXB Từ điển bách khoa.
14. TS. Nguyễn Minh Kiều, Tài chính doanh nghiệp, 2010, NXB Thống kê
15. Chu Nguyễn Mộng Ngọc, Thông kê ứng dụng trong kinh tế - Xã hội, NXB Thống
kê.
16. Quốc hội Nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, Bộ luật dân sự, ngày
14/06/2005.
17. Quốc hội Nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, Luật số 49/2005/QH11,
ngày 29/11/2005.
97
18. Quốc hội Nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, Luật thương mại,
14/06/2005.
19. ThS. Nguyễn Trọng Thùy, Toàn tập UCP 600, 2009, NXB. Thống kê
20. Đinh Thị Huyền Thanh và Stefanie Kleimeier, Credit scoring for Vietnam’s Retail
banking market, 2006, Maastricht University, Netherland.
21. http://www.bsc.com.vn/Terms/TRADECREDIT.aspx
22. http://vneconomy.vn/20110423082819954P0C19/tang-332-cpi-thang-42011-cao-nhat-3-nam-gan-day.htm
23. http://kinhte.dncot.edu.vn/LinkClick.aspx?fileticket .tabid=58 .vi-VN (Michael
Eugene Porter, Competitive strategy, 1980, New York: Free Press)