Tiểu Luận Hoàn thiện chế định khởi kiện và thụ lý án dân sự trong Pháp luật Tố tụng dân sự Việt Nam

Tóm tắt luận văn thạc sĩ năm 2012
Đề tài: Hoàn thiện chế định khởi kiện và thụ lý án dân sự trong Pháp luật Tố tụng dân sự Việt Nam


Abstract. Tìm hiểu một cách đầy đủ và có hệ thống các quy định của pháp luật Tố
tụng Dân sự (TTDS) Việt Nam về khởi kiện và thụ lý vụ án dân sự. Nghiên cứu và
phân tích khái niệm, bản chất, đặc điểm về thủ tục khởi kiện và thụ lý vụ án dân sự
để làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận cơ bản về thủ tục này trong pháp luật TTDS
Việt Nam. Nghiên cứu, đánh giá thực tiễn áp dụng pháp luật về thủ tục khởi kiện và
thụ lý vụ án dân sự chỉ ra những nội dung, những vấn đề còn thiếu sót, chưa phù
hợp. Luận giải về yêu cầu hoàn thiện quy định của pháp luật về thủ tục khởi kiện và
thụ lý trong TTDS Việt Nam, đồng thời đề ra các giải pháp để hoàn thiện các quy
định này.
Keywords. Luật dân sự; Tố tụng dân sự; Pháp luật Việt Nam; Chế định khởi kiện;
Thụ lý vụ án
Content
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài.
Quyền dân sự là một quyền năng cơ bản mà pháp luật thừa nhận đối với các
chủ thể trong giao lưu dân sự. Trong quá trình tham gia các giao lưu dân sự thì quyền năng
này thường hay bị xâm phạm, làm cho quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể không được
bảo đảm. Để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể, pháp luật có quy định những biện pháp
bảo đảm quyền của chủ thể bằng những biện pháp hình sự, hành chính . Nhưng đặc biệt hơn
cả trong các biện pháp bảo vệ đó là biện pháp khởi kiện vụ án dân sự theo trình tự tố tụng dân
sự. Theo đó, các chủ thể giả thiết có quyền dân sự bị xâm phạm có quyền khởi kiện theo thủ
tục tố tụng dân sự yêu cầu toà án giải quyết nhằm bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của
mình.
Mặc dù, việc bảo vệ quyền dân sự bằng biện pháp khởi kiện dân sự được ghi nhận là
biện pháp hữu hiệu và có tính khả thi cao. Bộ luật Tố tụng dân sự (BLTTDS) được Quốc hội
khóa XI thông qua ngày 15/06/2004, có hiệu lực kể từ ngày 01/01/2005 với chế định khởi
kiện và thụ lý được kế thừa và đánh dấu bước phát triển lập pháp hoàn thiện hơn trong luật.
Nhưng trong thực tế các chủ thể khi thực hiện quyền khởi kiện của mình đã gặp rất nhiều khó
khăn mà nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ thực trạng còn thiếu vắng các quy định của pháp
luật. . Chính từ thực trạng đó đòi hỏi phải nghiên cứu một cách toàn diên, sâu sắc và đầy đủ
về chế định khởi kiện và thụ lý vụ án dân sự trong pháp luật TTDS Việt Nam nhằm góp phần
hoàn thiện những quy định của pháp luật TTDS. Với những lý do đó, việc nghiên cứu đề tài
"Hoàn thiện chế định khởi kiện và thụ lý vụ án dân sự trong pháp luật tố tụng dân sự Việt
Nam" có ý nghĩa khoa học và có ý nghĩa thực tiễn sâu sắc.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Trong khoa học pháp lý từ trước đến nay, ở nước ta chế định khởi kiện và thụ lý vụ
án dân sự không phải là vấn đề mới, đã có những công trình nghiên cứu chuyên sâu và có hệ
thống về chế định này như đề tài nghiên cứu khoa học cấp trường về "Cơ sở lý luận và thực
tiễn của việc hoàn thiện một số chế định cơ bản của pháp luật tố tụng dân sự Việt Nam" của
Trường Đại học Luật Hà Nội, năm 2002. Cũng như có những đề tài khóa luận tốt nghiệp của
sinh viên Khoa Luật – Đại học Quốc gia như đề tài: “ Một số vấn đề về khởi kiện, khởi tố vụ
án dân sự” của sinh viên Phạm Thị Vải và đề tài : “Khởi kiên, khởi tố vụ án dân sư – thực
tiễn và một số kiến nghị” của sinh viên Lương Huy Hùng.
Tuy nhiên hầu hết là các công trình được nghiên cứu nêu trên đều tiến hành trước
thời điểm BLTTDS có hiệu lực. Những công trình này thường nghiên cứu chế định theo
những quy định pháp luật cũ bao gồm cả hai chế định khởi kiện và khởi tố trong TTDS mà
không có sự gắn kết giữa hai hoạt động khởi kiện và thụ lý vụ án dân sự. Ở những khía cạnh
khác nhau, đã có một số công trình nghiên cứu liên quan, nhưng các công trình này chủ yếu
tiếp cận dưới góc độ coi hoạt động khởi kiện, khởi tố là một hoạt động của chủ thể pháp luật
trong quá trình tố tụng dân sự dưới góc độ là một thủ tục pháp lý mà chưa nghiên cứu hoạt
động khởi kiện và thụ lý dưới góc độ của một chế định pháp lý quan trong trong pháp luật
TTDS.
Sau khi BL TTDS có hiệu lực pháp luật đã có rất nhiều các công trình khoa học
được nghiên cứu, tuy nhiên, những công trình này chỉ là những bài nghiên cứu ngắn được
đăng tải trên một số tạp chí chuyên môn như bài viết : “ Những vấn đề cơ bản lưu ý khi thụ lý
đơn khới kiện, khởi tố, đơn yêu cầu trong giải quyết vụ án Dân sự” của tác giải Duy Kiên,
đăng trên tạp chí Kiểm sát số 07/2012. Hay bài viết: “ Bàn về chế định kiện phái sinh” của
tác gải Quách Thúy Quỳnh, đăng trên tạp chí Luật học số 03/2012 Hay bài viết: “ Một số ý
kiến về thời hiện khởi kiện theo quy định tại Luật sửa đổi, bổ sung BLTTDS 2004” của tác giả
Lê Mạnh Hùng, đăng trên tạp chí Kiểm sát số 10/2012 .Ngoài ra còn có rất nhiều các bài
viết riêng lẻ khác đăng tải trên các trang web về ngành luật khác. Nhưng các công trình trên
mới chỉ dừng lại ở việc nghiên cứu một cách khái quát về từng khía cạnh của chế định khởi
kiện và tiếp cận một cách riêng lẻ mà chưa có sự liên kết giữa hai chế định khởi kiện và thụ lý
trong một đề tài nghiên cứu khoa học thống nhất. Với tình hình trên, đề tài "Hoàn thiện chế
định khởi kiện và thụ lý vụ án dân sự trong pháp luật tố tụng dân sự Việt Nam", ", đã
nghiên cứu một cách chuyên sâu, toàn diện, đầy đủ về chế định khởi kiện và thụ lý vụ án dân
sự sau khi BLTTDS được ban hành và bảo đảm được tính lôgíc, hệ thống, không có sự trùng
lặp với các công trình nghiên cứu khoa học đã được công bố.
3. Mục đích, nhiệm vụ của luận văn
* Mục đích của việc nghiên cứu đề tài
Việc nghiên cứu đề tài làm thực hiện mục đích:
Một là, làm sáng tỏ cơ sở lý luận về chế định khởi kiện và thụ lý vụ án dân sự trong
TTDS Việt Nam, tìm hiểu thực tế áp dụng chế định này trong hoạt động giải quyết các tranh
chấp dân sự tại các Tòa án nhân dân (TAND).
Hai là, chỉ ra những điểm còn thiếu hoặc chưa hợp lý trong quy định của pháp luật
TTDS về chế định khởi kiện và thụ lý vụ án dân sự, từ đó đề xuất một số kiến nghị góp phần
hoàn thiện chế định này trong pháp luật TTDS Việt Nam.
* Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
Để thực hiện được mục tiêu này, luận văn phải hoàn thành một số nhiệm vụ sau:
- Tìm hiểu một cách đầy đủ và có hệ thống các quy định của pháp luật TTDS Việt Nam
về khởi kiện và thụ lý vụ án dân sự;
- Nghiên cứu và phân tích khái niệm, bản chất, đặc điểm về thủ tục khởi kiện và thụ
lý vụ án dân sự để làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận cơ bản về thủ tục này trong pháp luật
TTDS Việt Nam;
- Nghiên cứu, đánh giá thực tiễn áp dụng pháp luật về thủ tục khởi kiện và thụ lý vụ
án dân sự. Do quá trình áp dụng pháp luật của Việt Nam hiện nay còn rất nhiều bất cập và hạn
chế, nên đã làm cho việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể gặp nhiều khó khăn,
nhiều trường hợp quyền của chủ thể không thực hiện được. Việc nghiên cứu đề tài này chỉ ra
những nội dung, những vấn đề còn thiếu sót, chưa phù hợp. Từ đó, luận giải về yêu cầu hoàn
thiện quy định của pháp luật về thủ tục khởi kiện và thụ lý trong TTDS Việt Nam, đồng thời đề
ra các giải pháp để hoàn thiện các quy định này.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài: Nghiên cứu các quy định chung của Pháp luật
TTDS Việt Nam hiện hành về thủ tục khởi kiện và thụ lý vụ án dân sự. Tìm hiểu thực tiễn áp
dụng pháp luật về vấn đề này của TAND.
Phạm vi nghiên cứu: Trong khuôn khổ của một luận văn thạc sĩ Luật học, tác
giả chỉ tập trung nghiên cứu các quy định chung về thủ tục khởi kiện và thụ lý vụ án dân sự
theo quy định của BLTTDS Việt Nam hiện hành, các nghiên cứu tập trung chủ yếu đối với
đặc thù của việc khởi kiện, thụ lý vụ án dân sự. Luận văn có đề cập nghiên cứu một số quy
định của pháp luật tố tụng về khởi kiện và thụ lý vụ án dân sự trước thời điểm BLTTDS được
ban hành. Tuy nhiên, cách tiếp cận về các vấn đề này chỉ là cơ sở để so sánh, nghiên cứu
chuyên sâu, toàn diện và hệ thống về thủ tục khởi kiện và thụ lý vụ án dân sự theo quy định
của BLTTDS Việt Nam.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện được mục tiêu nghiên cứu nói trên, việc nghiên cứu được tiến hành dựa
trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp
luật, các quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về quản lý Nhà nước, quản lý xã hội cũng như
chủ trương, quan điểm về việc xây dựng BLTTDS.
Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện
chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu như: Phân
tích, tổng hợp, lôgíc, lịch sử, quy nạp, khảo sát thăm dò lấy ý kiến trong phạm vi những người
làm công tác thực tiễn, sử dụng kết quả thống kê . nhằm làm sáng tỏ các vấn đề trong nội
dung luận văn.
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn
Luận văn là một công trình nghiên c ứu một cách toàn diện và có hệ th ống
về cơ sở lý luận và thực tiễn của thủ tục khởi kiện và thụ lý vụ án dân sự trong tố tụng dân sự
Việt Nam. Luận văn có ý nghĩa khoa học và thực tiễn sau đây:
Thứ nhất: Lần đầu tiên thủ tục khởi kiện vụ án dân sự theo quy định của BLTTDS
Việt Nam được nghiên cứu một cách có hệ thống và toàn diện cả trên cả phương diện lý luận
và thực tiễn. Những vấn đề đặc thù của việc khởi kiện và thụ lý vụ án dân sự so với việc khởi
kiện thụ lý vụ án kinh doanh thương mại, lao động, hôn nhân gia đình cũng được nghiên cứu
và đề cập một cách khái quát nhất.
Thứ hai: Quá trình nghiên cứu, đề tài tìm ra những tồn tại trong công tác xây dựng
và thi hành pháp luật về thủ tục khởi kiện và thụ lý vụ án dân sự trong TTDS Việt Nam. Từ
những đánh giá toàn diện, kết quả nghiên cứu của đề tài đề xuất các kiến nghị để góp phần
hoàn thiện các quy định của pháp luật TTDS Việt Nam.
Luận văn là một công trình nghiên cứu khoa học nghiêm túc, trong một chừng mực
nhất định có thể làm tài liệu tham khảo cho những người nghiên cứu chuyên sâu về tố tụng
dân sự và cho các cán bộ làm công tác thực tiễn (Thẩm phán, Luật sư, Trợ giúp viên .) trong
việc hiểu biết một cách sâu sắc, đầy đủ và vận dụng đúng đắn các quy định của pháp luật khi
áp dụng chế định khởi kiện và thụ lý vụ án dân sự trong tố tụng dân sự Việt Nam.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận văn
gồm 3 chương:
Chương 1: Những vấn đề lý luận về chế định khởi kiện và thụ lý vụ án dân sự trong
pháp luật TTDS Việt Nam.
Chương 2: Thủ tục khởi kiện và thụ lý vụ án dân sự theo quy định của BLTTDS
Việt Nam.
Chương 3: Thực tiễn áp dụng và giải pháp hoàn thiện chế định khởi kiện và thụ lý
vụ án dân sự trong TTDS Việt Nam.