Tài liệu Hình ảnh chuột qua thơ văn nguyễn đình chiểu

HÌNH ẢNH CHUỘT QUA THƠ VĂN NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU
Phạm Thị Bắc
Nhà thơ yêu nước Nguyễn Đình Chiểu (1822-1888) có vị trí quan trọng trong văn học và lịch sử của nước ta. Từ trước cách mạng cho đến nay, các nhà văn hoá, triết học, sử học, y học, chính trị . đều đánh giá cao về cụ từ những góc độ khác nhau.*
Năm Tý gợi nhớ về cụ ít nhất hai trường hợp: Cụ mất năm Mậu Tý(1888), thứ hai khi viết tác phẩm “Lục Vân Tiên” cụ tôn trọng quan niệm của người xưa về thời gian: “Thiên khai ư Tý”; Chuột đứng đầu tiên trong 12 con Giáp; giờ Tý - giờ đầu tiên của ngày; một đêm 5 canh thì giờ Tý nằm vào canh 3 (từ 23 đến 1 giờ) lúc ranh giới giữa cũ và mới hay nói khác, kết thúc giữa quá khứ và tương lai. Năm Tý - biểu tượng của Chuột. Nhân vật Vân Tiên từ giã Tôn Sư lên đường đi thi, Tôn Sư như biết trước, báo Vân Tiên là: “Công danh đâu đã đến tay” và phải đui mù đau khổ đến năm Tý mới khá:
“Số con hai chữ khoa kỳ
Khôi tinh đã rạng, tử vi thân loà
Hiềm vì ngựa hãy còn xa
Thỏ vừa ló bóng gà đà gáy tan
Bao giờ cho tới Bắc phương
Gặp Chuột ra đàng con mới nên danh”.
Đúng vào năm Tý, Vân Tiên sáng mắt, đoạt bảng vàng:
“Nửa đêm nằm thấy ông Tiên
Đem cho linh dược mắt liền sáng ra”
Để rồi:
“Vân tiên được trúng khôi hoa
Hẳn sang năm Tý thực là năm nay”
* Số 3 ngõ 30 phố Hồng Mai - Hai Bà Trưng - Hà Nội.
Đặc biệt, sinh thời Nguyễn Đình Chiếu viết “Thảo thử hịch” (Hịch đánh Chuột), đây là một thể văn nghị luận cổ có giọng đanh thép, hùng hồn nhằm cổ động thuyết phục mọi người đánh chuột, bởi họ hàng nhà chuội sinh sôi nảy nở tràn lan và phát triển nhanh vô kể, gây hại cho mùa màng, gây bệnh dịch như dịch hạch,sốt phát ban ., “Hịch đánh Chuột” có đoạn:
“Lông mọc xồm xoàm, tục kêu xù lắt
Tính hay ăn vặt, lòng chẳng kiêng dè
Chỗ ở ăn hang lỗ nhiều bề
Đường qua lại đào soi lắm ngách
Nghe hơi động nhẹ nhàng lĩnh mất, nhát quá mẹ cheo
Chờ đêm khuya sẽ lén lút ra, tiếng hơn cha khỉ
Gọi danh hiệu: chuột xạ, chuột lắt, chuột chù, chuột cống, anh em dòng họ nhiều lên.
Tra quán chỉ: ở nhà, ở ruộng, ở rạch