Tài liệu Hiệp ước về quy tắc ứng xử trên Biển Đông, nên chăng?

Hiệp ước về quy tắc ứng xử trên Biển Đông, nên chăng?




Có lẽ, ASEAN và Trung Quốc cần xây dựng một Hiệp ước về quy tắc ứng xử trên Biển Đông, mang nhiều nội dung tương đồng với COC mà các nước đang dự tính xây dựng, có bổ sung thêm các điều khoản quy định về hiệu lực.


LTS: Trong hai ngày 22 -23.12, các quan chức ASEAN và Trung Quốc gặp nhau tại Côn Minh, Trung Quốc, bàn về việc thực thi Tuyên bố của các bên về các nguyên tắc ứng xử trên Biển Đông DOC, tiến tới xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử có tính ràng buộc pháp lý cao hơn.


Nhân dịp này, Tuần Việt Nam giới thiệu góc nhìn riêng của tác giả Lê Hồng Hiệp, Khoa Quan hệ quốc tế, ĐHKHXH&NV, Đại học Quốc gia TPHCM về câu chuyện xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử Biển Đông cũng như những hạn chế của nó, từ đó gợi ý một giải pháp. Mời bạn đọc cùng tranh luận thêm.


Nỗ lực hướng tới Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông




Để góp phần kiểm soát những xung đột tiềm tàng tại Biển Đông, thời gian vừa qua ASEAN đã nỗ lực thuyết phục Trung Quốc đàm phán xây dựng một Bộ quy tắc ứng xử (Code of Conduct - COC) nhằm thay thế cho Tuyên bố về cách ứng xử (Declaration of Conduct - DOC) của các bên ở Biển Đông được ký giữa ASEAN và Trung Quốc năm 2002.[1]


Tại Hội thảo về Biển Đông diễn ra tại TP.HCM trong hai ngày 11-12/11/2010 vừa qua, nhiều học giả cũng nhấn mạnh việc xây dựng COC như là một bước đi cần thiết không những nhằm ngăn ngừa và quản lý xung đột mà còn nhằm thúc đẩy hợp tác vì hòa bình và phát triển trong khu vực Biển Đông. Nhiều ý kiến cũng coi việc Trung Quốc, trong một loạt động thái được coi là xuống giọng từ khi Mỹ tuyên bố tăng cường quan tâm tới vấn đề Biển Đông, bước đầu có thái độ tích cực

hơn trong việc thương thảo COC với ASEAN như là một động thái đáng mừng đối


với tình hình khu vực.




Nguyên nhân quan trọng nhất khiến ASEAN mong muốn ký COC với Trung Quốc là COC được coi là có giá trị pháp lý và tính ràng buộc cao hơn so với DOC. Trong khi DOC chỉ là một tuyên bố nên chủ yếu thể hiện ý chí chính trị của các quốc gia mà hầu như không có tính ràng buộc pháp lý, thì COC với tính ràng buộc pháp lý cao hơn được kỳ vọng sẽ khiến các quốc gia có trách nhiệm hơn trong việc tuân thủ các quy tắc ứng xử trên Biển Đông, nếu không họ có thể thậm chí bị trừng phạt.


Các biện pháp chế tài dù chưa chắc chắn sẽ xuất hiện trong COC, nhưng nếu có thì chúng sẽ trở thành điểm khác biệt lớn nhất giữa COC và DOC.


Tuy nhiên, cho đến nay quá trình đàm phán giữa ASEAN và Trung Quốc về xây dựng COC hầu như chưa bắt đầu. Các quốc gia liên quan vẫn chưa hình dung được hình hài của COC sẽ như thế nào và các biện pháp chế tài vì vậy nếu có cũng chưa định hình.


Cũng không ai dám chắc quá trình đàm phán COC sẽ kéo dài trong bao lâu bởi một số quốc gia quan trọng, đặc biệt là Trung Quốc, lại không hứng thú với một COC mang tính ràng buộc pháp lý cao, vốn có thể cản trở Trung Quốc tự do hành xử trên Biển Đông. (Bản thân quá trình để hình thành DOC vốn không có tính ràng buộc pháp lý đã mất 8 năm).












COC cũng có hạn chế




Trong khi quá trình đàm phán COC được dự kiến sẽ rất khó khăn như vậy, thì trong quan điểm của người viết, kết quả của quá trình đó cũng không chắc chắn sẽ đáp ứng được kỳ vọng của các bên tham gia.


Bởi bản thân một Bộ quy tắc ứng xử sẽ khó có thể có được giá trị pháp lý và tính ràng buộc cao bắt nguồn từ những đặc điểm của chính nó cũng như các quy định liên quan của pháp luật quốc tế và pháp luật quốc gia.


Thứ nhất, khái niệm COC chủ yếu được áp dụng cho các cơ quan tổ chức, như các cơ quan chính phủ hay các công ty, đặc biệt là các tập đoàn đa quốc gia (MNC), hơn là cho các quốc gia. Việc xây dựng các COC giúp cho các cơ quan, tổ chức này đảm bảo các nhân viên của mình làm việc theo những chuẩn mực nhất định do họ đề ra.