Thạc Sĩ Hiệp định thương mại tự do (FTA) giữa Singapore vơi Hoa Kỳ và những vấn đề đặt ra cho Việt Nam

LUẬN VĂN THẠC SỸ
năm 2011

MỤC LỤC Danh mục các Chữ viết tắt . iii
Danh mục các Bảng v
Danh mục các Hình vẽ, đồ thị v
Danh mục các Phụ lục . vi
MỞ ĐẦU 1

CHƯƠNG I TỔNG QUAN VỀ HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI TỰ DO 5
1.1 Khái niệm Hiệp định thương mại tự do . 5
1.2 Phân loại các FTA 8
1.2.1 FTA song phương 8
1.2.2 FTA đa phương 10
1.2.3 FTA hỗn hợp . 14
1.3 Nội dung chính của FTA . 17
1.4 Tác động của FTA 19
1.4.1 Tác động tích cực . 19
1.4.2 Tác động tiêu cực . 23
1.5 Quá trình hình thành và phát triển các FTA trên thế giới 27
1.5.1 Giai đoạn trước năm 1995 27
1.5.2 Giai đoạn từ 1995 tới nay 28

CHƯƠNG II QUÁ TRÌNH ĐÀM PHÁN VÀ TÌNH HÌNH THỰC HIỆN HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI TỰ DO GIỮA SINGAPORE VỚI HOA KỲ . 32
2.1. Sự cần thiết ra đời FTA giữa Singapore với Hoa Kỳ 32
2.1.1 Bối cảnh kinh tế và quan hệ thương mại giữa Singapore với Hoa Kỳ . 32
2.1.2. Điều kiện ra đời FTA giữa Singapore với Hoa Kỳ 42
2.2. Tiến trình đàm phán FTA giữa Singapore và Hoa Kỳ 43
2.3. Tình hình thực hiện hiệp định FTA giữa Singapore với Hoa Kỳ . 44
2.3.1. Nội dung hiệp định FTA giữa Singapore với Hoa Kỳ 44
2.3.2. Thực trạng thực hiện USSFTA 49
2.4 Tác động của USSFTA đối với Singapore . 52

CHƯƠNG III BÀI HỌC KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAM TRONG QUÁ TRÌNH ĐÀM PHÁN HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI TỰ DO VỚI HOA KỲ . 59
3.1 Tổng quan các FTA Việt Nam đã tham gia 59
3.1.1 Tiến trình thực hiện một số FTA của Việt Nam với các đối tác 59
3.1.2 Tác động của các FTA Việt Nam đã tham gia đối với nền kinh tế Việt Nam 68
3.2 Sự cần thiết của FTA giữa Việt Nam và Hoa Kỳ . 69
3.2.1 Quan hệ thương mại giữa Việt Nam và Hoa Kỳ 69
3.2.2 Vai trò của thị trường Hoa Kỳ với Việt Nam 75
3.3 Cơ hội và thách thức về khả năng đàm phán FTA giữa Việt Nam và Hoa Kỳ . 77
3.3.1 Cơ hội của Việt Nam khi đàm phán FTA với Hoa Kỳ . 77
3.3.2 Thách thức khi đàm phán FTA giữa Việt Nam và Hoa Kỳ . 79
3.4 Những kiến nghị khi đàm phán FTA giữa Việt Nam và Hoa Kỳ (ở tầm vĩ mô) 82
3.4.1 Kiến nghị về đàm phán một FTA nói chung . 82
3.4.2 Những kiến nghị về đàm phán FTA với Hoa Kỳ 85
KẾT LUẬN 88
TÀI LIỆU THAM KHẢO . 89

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài Trong bối cảnh các vòng đàm phán của WTO hiện nay ngày càng kéo dài và lâm vào bế tắc, các quốc gia đang có xu hướng đàm phán các Hiệp định thương mại tự do (FTA) song phương và đa phương để mở rộng khả năng thâm nhập vào thị trường của các nước, thu hút vốn đầu tư nước ngoài, nhằm tăng cường quan hệ ngoại giao với các đối tác và nâng cao vị thế của quốc gia trên trường quốc tế. Hòa chung vào xu thế đó, Việt nam đang chuẩn bị đàm phán FTA với một số đối tác như EU, Australia . và đặc biệt là Hoa Kỳ. Để chủ động trong đàm phán FTA với Hoa Kỳ, chúng ta cần nghiên cứu và chuẩn bị trước các nội dung quan trọng khi đàm phán với đối tác. Trong khối ASEAN, chỉ có Singapore đã đàm phán và thực hiện thành công Hiệp định Thương mại Tự do với Hoa Kỳ (bắt đầu có hiệu lực từ năm 2004). Là một nước châu Á, Singapore có vị trị địa lý gần Việt Nam, và cùng là thành viên trong các tổ chức ASEAN, APEC, ASEM, WTO . nên có nhiều nét tương đồng khi đàm phán. Vì vậy, việc nghiên cứu, rút ra bài học kinh nghiệm trong đàm phán FTA giữa Singapore và Hoa Kỳ sẽ rất bổ ích cho Việt nam khi thiết lập nội dung đàm phán cũng như khi đối mặt với cơ hội và thách thức trong cuộc đàm phán này. 2. Tình hình nghiên cứu: Việc hình thành các Hiệp định Thương mại Tự do diễn ra ngày càng sôi động trên thế giới trong các thập niên gần đây. Vì vậy, các học giả cũng như các chính trị gia, các nhà kinh tế ngoài và trong nước đã có rất nhiều nghiên cứu về Hiệp định thương mại tự do trên thế giới. Điển hình như:

Ở nước ngoài: Nhiều nhà nghiên cứu đã quan tâm nghiên cứu đến lĩnh vực này như: Giáo sư Tiến sỹ Razeen Sally, Đại học Kinh tế Luân Đôn với cuốn sách “Những chân trời mới trong thương mại tự do: Tương lai toàn cầu hóa và vai trò nổi lên của Châu Á“ Nhà xuất bản Đại học Kinh tế Quốc dân (sách dịch năm 2009); GS Philip Abbott, Đại học Pudue University (Hoa Kỳ) viết bài “Trade and Development: Lessons from Vietnam’s Past Trade Agreement“, đăng trên Tạp chi World Development số 37 năm 2009 Những bài viết này đã cho thấy tầm quan trọng của FTA và triển vọng phát triển của FTA ở châu Á. Ở trong nước: Thời gian qua FTA đã trở thành vấn đề được nhiều cơ quan Bộ, ngành và các chuyên gia trong nước quan tâm nghiên cứu. Các cơ quan như Bộ Thương mại, Bộ Kế hoạch Đầu tư đã thường xuyên tổ chức các cuộc hội thảo đánh giá tác động các hiệp định FTA Việt Nam đã tham gia trong thời gian gần đây. Nhiều chuyên gia trong nước đã có công trình nghiên cứu về FTA như: Tiến sỹ Bùi Trường Giang đã bảo vệ Luận án Tiến sĩ Kinh tế cấp Nhà nước với đề tài: “Xu hướng hình thành các hiệp định thương mại tự do (FTA) tại Đông Á” (tháng 4/2008); PGS, TS Trần Đình Thiên - Viện Kinh tế Việt Nam với bài“Hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam: Vai trò của FTA song phương“ đăng trong Kỷ yếu Hội thảo Khoa học Quốc gia về Thương mại Việt Nam 20 năm đổi mới .
Nhìn chung, các công trình nghiên cứu trên đều tập trung nghiên cứu, đánh giá vai trò, tác động của FTA và đưa ra khuyến nghị, phương thức đàm phán FTA cho Việt Nam trong giai đoạn hội nhập sâu rộng sắp tới. Các tác giả đều khẳng định FTA như là một công cụ đổi mới và xây mới thể chế kinh tế thị trường, là chiến lược hội nhập thành công cho thời kỳ hậu gia nhập WTO đòi hỏi Việt Nam phải biết kết hợp ba cấp độ hội nhập đa phương, khu vực và song phương với các chương trình cải cách bên trong. Tuy nhiên, chưa có nghiên cứu nào về khả năng đàm phán FTA giữa Việt Nam với Hoa Kỳ. Do đó, luận văn này là công trình đầu tiên được viết với mục đích tìm hiểu những cơ hội và thách thức cho Việt Nam khi đàm phán FTA với Hoa Kỳ, nhằm đưa ra những kiến nghị cho Việt Nam trong tiến trình đàm phán này.
3. Mục đích nghiên cứu
Mục đích của đề tài là nhằm tìm hiểu tiến trình đàm phán FTA giữa Singapore với Hoa Kỳ, từ đó rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam khi đàm phán (FTA) với Hoa Kỳ.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu: Luận văn dự kiến sẽ giải quyết những vấn đề sau:
- Nghiên cứu tổng quan về Hiệp định thương mại tự do (FTA) và thực tiễn về FTA trên thế giới
- Nghiên cứu tình hình đàm phán và thực hiện hiệp định FTA giữa Singapore và Hoa Kỳ;
- Tìm hiểu cơ hội và thách thức cho Việt Nam khi đàm phán FTA với Hoa Kỳ, trên cơ sở đó đưa ra những kiến nghị cho Việt Nam khi đàm phán FTA với Hoa Kỳ.
5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:
5.1. Đối tượng nghiên cứu của đề tài là:
- Tình hình thực hiện FTA trên thế giới
- Tình hình đàm phán FTA giữa Singapore với Hoa Kỳ
- Tình hình đàm phán và thực hiện FTA của Việt Nam với các đối tác khác