Thạc Sĩ Hệ thống ISO9001 và hệ thống đảm bảo chất lượng bên trong trường đại học - sự thích ứng và xung đột

LUẬN VĂN THẠC SĨ
NĂM 2013

MỤC LỤC
Trang
Lời cam đoan 1
Lời cảm ơn . 2
Mục lục . 3
Danh mục chữ viết tắt 5
MỞ ĐẦU . 6
1. Lý do chọn đề tài: . 6
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài: 9
3. Ý nghĩa về mặt lý luận và thực tiễn 10
4. Phạm vi và phương pháp nghiên cứu của đề tài: 10
5. Câu hỏi nghiên cứu . 11
6. Khách thể và đối tượng nghiên cứu: . 11

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU . 12
1.1 Giới thiệu: . 12
1.2 Các nghiên cứu liên quan đến việc đánh giá hệ thống QLCL ISO9001 trong lĩnh
vực giáo dục 13
1.2.1 Nghiên cứu ở các nước Phương Tây: 13
1.2.2 Các nghiên cứu tại khu vực Châu Á 19
1.2.3 Tình hình áp dụng hệ thống ISO9001 tại các trường đại học Việt Nam: 21
1.3 Tóm tắt 22

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN . 25
2.1 Giới thiệu: 25
2.2 Định nghĩa khái niệm 25
2.2.1 Định nghĩa khái niệm “Chất lượng” trong giáo dục . 25
2.2.2 Định nghĩa khái niệm “Khách hàng” trong giáo dục 27
2.2.3 Định nghĩa khái niệm “Sản phẩm” trong giáo dục . 30
2.3 Hệ thống Đảm bảo chất lượng bên trong trường đại học 31
2.3.1 Giới thiệu về hệ thống ĐBCL bên trong trường đại học 31
2.3.2 So sánh các cơ chế ĐBCL 32
2.3.3 Các mô hình ĐBCL bên trong trường đại học . 34
2.4 Giới thiệu chung về bộ tiêu chuẩn ISO9001: 35
2.4.1 Giới thiệu chung về hệ thống ISO9001 35
2.4.2 Lý do các trường đại học chọn hệ thống QLCL ISO9001 . 39
2.4.3 Những thuận lợi và khó khăn khi áp dụng hệ thống ISO9001 . 40
2.5 Cơ sở lý thuyết & mô hình nghiên cứu . 43
2.5.1 Cơ sở lý thuyết: . 43
2.5.2 Mô hình nghiên cứu 48

CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 49
3.1 Phương pháp luận 49
3.2 Qui trình nghiên cứu . 49

CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 52
4.1 Lý do trường ĐHSPKT chọn hệ thống ISO9001:2000 . 52
4.2 Phân tích và đánh giá sự phù hợp của hệ thống QLCL ISO9001 . 55
4.2.1 Mức độ phù hợp của hệ thống ISO9001 trong nhà trường: 60
4.2.2 Những vấn đề chưa phù hợp nảy sinh trong quá trình thực hiện:
4.2.3 Điều kiện để áp dụng thành công hệ thống ISO9001 trong giáo dục . 69
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 71
1. Kết luận . 71
2. Khuyến nghị . 72
TÀI LIỆU THAM KHẢO . 75
PHỤ LỤC 81
Phụ lục 1: Sơ đồ phạm vi áp dụng hệ thống QLCL ISO9001 của trường Đại học
SPKT tp. Hồ Chí Minh. 82
Phụ lục 2: Bảng câu hỏi bán cấu trúc dành cho nhà quản lý 83
Phụ lục 3: Bảng câu hỏi bán cấu trúc dành cho Giảng viên, nhân viên . 85
Phụ lục 4: Bảng câu hỏi bán cấu trúc dành cho sinh viên 86
Phụ lục 5: Bảng thống kê kết quả phỏng vấn . 87
Phụ lục 6: Danh sách các trường ĐH, CĐ áp dụng hệ thống QLCL ISO9001 91

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài:
Thế kỷ 21 là thời đại của nền kinh tế tri thức. Trong nền kinh tế tri thức, giáo
dục là yếu tố then chốt, là bộ phận trung tâm (Philip Altbach, 2006). Cải cách giáo
dục là yêu cầu bức thiết của thời đại để thế hệ mới ứng phó thành công trước những
thay đổi nhanh chóng và khó lường của một thế giới bị tác động bởi quá trình toàn
cầu hóa, bởi bước chuyển sang kinh tế tri thức, bởi cách mạng công nghệ thông tin
và truyền thông, cùng những bài toán toàn cầu liên quan đến sự phát triển bền vững
như dân số, môi trường, thiên tai, dịch bệnh, chiến tranh. Năm 1992, Đại hội VII
của Đảng đã khẳng định: “Cùng với khoa học và công nghệ, giáo dục và đào tạo
phải được coi là quốc sách hàng đầu”. Công cuộc cải cách chất lượng giáo dục Việt
Nam đã được khởi xướng từ năm 1982 trong đại hội đảng toàn quốc lần thứ V. Cho
đến nay, công cuộc chấn hưng giáo dục vẫn là vấn đề nóng bỏng của đất nước. Bởi,
theo qui luật của sự vận động thì thế giới không ngừng đổi thay, tri thức của nhân
loại không ngừng phát triển, và giáo dục chính là chìa khóa để con người có thể
theo kịp sự tiến hóa của nhân loại. Chính vì thế nghiên cứu về chất lượng giáo dục
không bao giờ là vấn đề của quá khứ mà là của hiện tại và tương lai.
Sứ mạng của một trường đại học là phải cung cấp cho học viên mọi thứ để giúp
họ thành công trong nền kinh tế toàn cầu (Wolverhampton University). Giáo dục
đại học không những giúp sinh viên ra trường có thể đáp ứng nền kinh tế của quốc
gia mà còn là nền kinh tế của các quốc gia trên thế giới. Đó không chỉ là sứ mạng
của trường đại học Wolverhampton mà còn là sứ mạng của các trường đại học hiện
nay trên thế giới.
Bắt đầu từ tháng 11/2004, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã khởi động chương trình
kiểm định chất lượng cho các trường Đại học trong cả nước qua 10 tiêu chuẩn kiểm
định chất lượng với 53 tiêu chí đánh giá. 20 trường đại học đầu tiên được lựa chọn
tham gia kiểm định và cho đến nay đã được công bố kết quả đánh giá. Hiện nay, 40
trường đại học đã hoàn thành báo cáo tự đánh giá, 71 trường đại học khác đang
triển khai tự đánh giá để cuối năm hoàn thành báo cáo tự đánh giá. 20 trường đại
học đầu tiên được đánh giá theo quyết định 38/2004 QĐ-BGDĐT. Vào tháng
11/2007, bộ tiêu chuẩn kiểm định đã được thay thế bởi quyết định 65/2007 BDGĐT.
Các trường đại học hiện nay đang trong quá trình tự đánh giá để được tham gia
kiểm định theo bộ tiêu chuẩn mới.
Công tác tự đánh giá là một quá trình mấu chốt trong qui trình kiểm định chất
lượng. Nếu công tác này được thực hiện tốt, nhà trường sẽ có nhiều khả năng đạt
được tiêu chuẩn kiểm định chất lượng. Quá trình tự đánh giá đòi hỏi nhà trường
phải xây dựng hệ thống đảm bảo chất lượng bên trong nhằm thỏa mãn các yêu cầu
của tiêu chuẩn kiểm định, đồng thời đáp ứng việc cải tiến liên tục chất lượng hoạt
động của nhà trường. Chính vì thế, hơn 30 trường cao đẳng & đại học trên cả nước
đã chọn hệ thống quản lý chất lượng ISO9001 để xây dựng hệ thống đảm bảo chất
lượng bên trong của mình. Sau một thời gian 4-5 năm áp dụng, có trường đã thành
công và cũng có trường đã thất bại. Chính vì thế, cho đến nay, việc đem ISO vào
trường học vẫn còn là sự tranh cãi. Một số trường chỉ áp dụng những qui trình cốt
lõi trong hệ thống ISO9001.
Hiện nay, tại Việt Nam, chưa có công trình nghiên cứu nào đánh giá tác động
của hệ thống QLCL ISO9001 khi áp dụng vào các trường đại học tại Việt Nam từ
năm 2004 đến nay. Chỉ là những bài viết về kinh nghiệm áp dụng hệ thống của vài
trường đại học mà chưa có sự phân tích kỹ càng và toàn cảnh bức tranh chất lượng
của trường đại học. Tính đến tháng 3/2011, hơn 30 trường cao đẳng & đại học trên
cả nước đã áp dụng hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn ISO9001, một con
số không nhỏ để có thể tiến hành một cuộc nghiên cứu đánh giá về hiệu quả áp
dụng vấn đề này, đặt biệt, đối với một số trường đại học mới được thành lập, việc
chọn lựa một mô hình quản lý chất lượng đúng đắn ngay từ đầu là tiền đề quan
trọng để thiết lập nền móng vững chắc cho tòa nhà chất lượng của Nhà trường. Kết
quả nghiên cứu nhằm đóng góp một cái nhìn sâu sắc hơn một trong những mô hình
quản lý chất lượng đã được sử dụng rộng rãi trên thế giới khi áp dụng vào bối cảnh
xã hội của Việt Nam.
Vì vậy, nghiên cứu của tôi nhằm trả lời cho câu hỏi: Liệu việc áp dụng hệ thống
ISO9001 hiện nay có sự thích ứng và xung đột như thế nào trong việc quản lý chất
lượng trường đại học? thông qua kinh nghiệm áp dụng tại trường đại học Sư phạm
Kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh, một trong những trường đã áp dụng hệ thống ISO9001
từ năm 2004 đến nay.
Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Tp. Hồ Chí Minh được hình thành và phát
triển trên cơ sở Ban Cao đẳng Sư phạm Kỹ thuật của Trường Bách Khoa Phú Thọ,
thành lập ngày 5.10.1962 theo quyết định số 1082/GD của chính quyền Sài Gòn cũ.
Ngày 21.9.1972 theo công lệnh số 2826/GD/TTH/CL Ban đổi tên thành Trung
tâm Cao đẳng Sư phạm Kỹ thuật Nguyễn Trường Tộ - Thủ Đức. Năm 1974, cùng
với việc thành lập Viện Đại học Thủ Đức, Trung tâm Cao đẳng Sư phạm Kỹ thuật
được nâng cấp thành Trường Đại học Giáo dục Thủ Đức.
Ngày 27.10.1976, Thủ tướng chính phủ ra quyết định số 426/TTg thành lập
Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thủ Đức.
Ngày 28.01.1984, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thủ Đức hợp nhất với
Trường Trung học Công nghiệp Thủ Đức theo quyết định số 72/QĐ của Bộ trưởng
Bộ Đại học và Trung học Chuyên nghiệp. Ngày 12.6.1991, Trường sáp nhập thêm
trường Sư phạm Kỹ thuật Cơ giới hóa nông nghiệp ( gọi tắt là trường Sư phạm Kỹ
thuật 5), theo quyết định số 186-HĐBT của Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng. Theo
Nghị định 16/CP, ngày 27/01/1995, Đại học Quốc gia Tp. Hồ Chí Minh ra đời gồm
9 trường đại học ở khu vực thành phố Hồ Chí Minh, trong đó có trường Đại học Sư
phạm Kỹ thuật Thủ Đức. Ngày 10/10/2000, theo quyết định số 118/2000/QĐ-TTg
của Thủ tướng chính phủ, Trường được tách khỏi Đại học Quốc gia Tp. Hồ Chí
Minh với tên gọi Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh và
trực thuộc Bộ giáo dục và đào tạo cho đến nay.
Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh có chức năng đào
tạo đội ngũ kỹ sư công nghệ và bồi dưỡng nguồn nhân lực kỹ thuật thích ứng với thị
trường lao động. Tính đến thời điểm năm học 2011-2012, tổng số cán bộ viên chức
của nhà trường là 698 người; trong đó có 560 cán bộ giảng dạy ( bao gồm 9 PGS,
47 Tiến sĩ, 302 thạc sĩ) và 138 cán bộ phục vụ. Hàng năm, trường Đại học Sư phạm
Kỹ Thuật đào tạo cho xã hội khoảng 80 thạc sỹ, 3.500 cử nhân cao đẳng, 36 kỹ
thuật viên và 280 công nhân. Cơ cấu tổ chức của nhà trường có 14 khoa, 14 phòng
ban chức năng và 10 trung tâm trực thuộc. Trường đã áp dụng hệ thống QLCL theo
tiêu chuẩn ISO9001 phiên bản 2000 từ năm 2004 cho đến nay.
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài:
Chính vì những lý do trên mà tôi tiến hành nghiên cứu đề tài này, với mục đích
tìm hiểu hệ thống quản lý chất lượng ISO9001:2000 phù hợp như thế nào trong việc
quản lý chất lượng của trường đại học thông qua kinh nghiệm áp dụng của trường
đại học Sư phạm Kỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh.
Mục tiêu cụ thể của đề tài nhằm muốn khám phá
- Mức độ thích ứng  & sự xung đột  khi áp dụng hệ thống quản lý
chất lượng ISO9001:2000 trong hệ thống ĐBCL của nhà trường.
- Những điều kiện cần thiết giúp cho nhà trường có thể triển khai hệ
thống ISO9001 một cách hiệu quả.
 Sự thích ứng: mức độ phù hợp của hệ thống ISO9001 trong hệ thống ĐBCL
của nhà trường
 Sự xung đột: những khó khăn nhà trường gặp phải khi vận hành và duy trì
hệ thống ISO9001