Thạc Sĩ Hạch toán môi trường trong định giá điện của dự án thủy điện sông Tranh 2

Học viên: Nguyễn Thị Hoa Lớp: CH17KT
MỤC LỤC
7T MỤC LỤC 7T
7T DANH MỤC HÌNH VẼ 7T
7T DANH MỤC BẢNG BIỂU 7T
7T MỞ ĐẦU 7T
7T CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ CHI PHÍ, LỢI ÍCH MÔI TRƯỜNG, HIỆU
QUẢ KINH TẾ 7T 1
7T 1.1 Tổng quan về định giá, chi phí sản xuất, phân tích chi phí - lợi
ích 7T . 1
7T 1.1.1 Định giá 7T 1
7T 1.1.2 Khái niệm chi phí sản xuất 7T . 2
7T 1.1.3 Phân tích chi phí – lợi ích, xác định giá điện 7T . 3
7T 1.2 Các nhân tố môi trường bị tác động bởi dự án 7T . 12
7T 1.3 Hiệu quả Kinh tế 7T . 15
7T 1.4 Các kết quả nghiên cứu ở trong nước và ngoài nước 7T . 19
7T CHƯƠNG 2: TÍNH TOÁN CHI PHÍ, LỢI ÍCH MÔI TRƯỜNG CỦA TẤT
CẢ CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG BỞI DỰ ÁN THỦY ĐIỆN SÔNG TRANH
2 7T 21
7T 2.1. Giới thiệu về vị trí, nhiệm vụ công trình thủy điện Sông Tranh 2 7T
21
7T 2.1.1 Vị trí công trình 7T 21
7T 2.1.2 Nhiệm vụ của công trình thủy điện Sông Tranh 2 7T 22
7T 2.2 Đặc điểm địa lý tự nhiên, dân sinh kinh tế của khu vực dự án và
các thông số kỹ thuật của công trình thủy điện Sông Tranh 2 7T . 23
7T 2.2.1 Điều kiện địa hình, địa chất của công trình thuỷ điện Sông Tranh 2 7T
. 23

Luận văn Thạc Sĩ Ngành: Kinh Tế TNTN & MT
Học viên: Nguyễn Thị Hoa Lớp: CH17KT
7T 2.2.2 Đặc điểm thuỷ văn, khí tượng của khu vực dự án thuỷ điện Sông
Tranh 2 7T 25
7T 2.2.3 Đặc điểm dân sinh kinh tế của khu vực dự án thuỷ điện Sông Tranh
2 7T . 27
7T 2.3 Các thông số kỹ thuật của dự án 7T . 34
7T 2.4 Xác định các chi phí môi trường xã hội của các yếu tố bị tác
động bởi dự án 7T 35
7T 2.4.1 Chi phí đền bù, tái định cư, định canh 7T . 36
7T 2.4.2 Chi phí giảm thiểu tác động của dự án thuỷ điện Sông Tranh 2 đến
chất lượng nước 7T . 40
7T 2.4.3 Khí tượng, thủy văn 7T 43
7T 2.4.4 Mất sản sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp 7T 45
7T 2.4.5 Mất thu nhập từ sản phẩm rừng 7T . 48
7T 2.4.6 Hệ thuỷ sinh, nghề cá 7T 49
7T 2.4.7 Hệ động vật 7T . 52
7T 2.4.8 Sự xói mòn và bồi lắng 7T . 54
7T 2.4.9 Tác động đến y tế, sức khoẻ cộng đồng 7T 55
7T 2.5 Xác định lợi ích của dự án 7T 58
7T 2.5.1 Hiệu ích năng lượng 7T . 58
7T 2.5.2 Hiệu ích của các yếu tố môi trường xã hội của dự án 7T . 60
7T 1. Hiệu ích cung cấp nước 7T . 60
7T 2. Hiệu ích cắt giảm lũ 7T . 61
7T 3. Tác động đến khí hậu 7T . 61
7T 4. Tăng mực nước ngầm hồ chứa 7T 62
7T 5. Tăng việc làm cho người dân 7T 62
7T 6. Phát triển công nghiệp và kinh tế 7T 63

Luận văn Thạc Sĩ Ngành: Kinh Tế TNTN & MT
Học viên: Nguyễn Thị Hoa Lớp: CH17KT
7T 7. Phát triển thủy sản khi có hồ chứa 7T 64
7T 8. Phát triển du lịch 7T . 65
7T CHƯƠNG 3: PHÂN TÍCH HIỆU QUẢ KINH TẾ VÀ XÁC ĐỊNH GIÁ
ĐIỆN CỦA DỰ ÁN THỦY ĐIỆN SÔNG TRANH 2 KHI CÓ ĐẦY ĐỦ CHI
PHÍ, LỢI ÍCH MÔI TRƯỜNG 7T 66
7T 3.1 Cơ sở để phân tích kinh tế 7T . 66
7T 3.2 Phân tích kinh tế khi không tính hiệu ích, chi phí môi trường 7T . 72
7T 3.3 Tính toán hiệu ích kinh tế và giá điện khi tính đến lợi ích, chi phí
môi trường 7T 74
7T 3.4 Tính toán giá điện khi tính đến hiệu ích, chi phí môi trường xã
hội 7T . 76
7T KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 7T 77
7T PHỤ LỤC 7T . 1


Luận văn Thạc Sĩ Ngành: Kinh Tế TNTN & MT
Học viên: Nguyễn Thị Hoa Lớp: CH17KT
DANH MỤC HÌNH VẼ
7T Hình 2.1: Bậc thang thuỷ điện sông Vu Gia – Thu Bồn 21

Luận văn Thạc Sĩ Ngành: Kinh Tế TNTN & MT
Học viên: Nguyễn Thị Hoa Lớp: CH17KT
DANH MỤC BẢNG BIỂU
7T Bảng 2.1 : Diện tích, năng suất, sản lượng một số loại cây trồng 7T . 29
7T Bảng 2.2: Thông số kỹ thuật của phương án chọn 7T . 34
7T Bảng 2-3: Tổng hợp thiệt hại về nhà cửa, công trình phụ, hoa màu trên đất 7T 37
7T Bảng 2.4: Kết quả chi phí bồi thường thiệt hại 7T 39
7T Bảng 2.5: Bảng tính chi phí hỗ trợ tái định cư 7T . 39
7T Bảng 2.6: Bảng tính chi phí đầu tư xây dựng khu tái định cư 7T 40
7T Bảng 2.7: Tổn thất tài nguyên đất của Thủy điện Sông Tranh 2 7T 45
7T Bảng 2.8: Diện tích năng suất sản lượng một số loại cây trồng 7T 47
7T Bảng 2.9: Sản lượng điện của nhà máy thủy điện Sông Tranh 2 7T . 58
7T Bảng 2.10: Hiệu ích thu được từ bán điện 7T 59
7T Bảng 2.11: Hiệu ích thu được từ cung cấp nước 7T 60
7T Bảng 2.12: Hiệu ích do tạo việc làm cho người dân địa phương 7T . 62
7T Bảng 3.1: Các hạng mục cấu thành vốn đầu tư xây dựng công trình 7T 70
7T Bảng 3.2: Chi phí vốn đầu tư ban đầu phân theo năm xây dựng 7T . 71
7T Bảng 3.3: Kết quả tính toán các chỉ tiêu kinh tế phương án không bao gồm
chi phí, hiệu ích môi trường xã hội: 7T 73
7T Bảng 3.4: Kết quả tính toán các chỉ tiêu kinh tế phương án bao gồm chi phí,
hiệu ích môi trường xã hội: 7T . 75
7T Bảng 3.5: Bảng tổng hợp phân tích hiệu quả kinh tế của các kịch bản 7T . 76


Luận văn Thạc Sĩ Ngành: Kinh Tế TNTN & MT
Học viên: Nguyễn Thị Hoa Lớp: CH17KT
CÁC TỪ VIẾT TẮT
MNDBT Mực nước dâng bình thường
MNC Mực nước chết
N R lm Công suất lắp máy
V R hi Dung tích hữu ích
V R c Dung tích chết
H R tt Cột nước tính toán
n Số tổ máy
N R bđ Công suất bảo đảm
UBND Ủy ban nhân dân
NPV Giá trị hiện tại dòng
IRR Hệ số hoàn vốn nội tại
B/C Tỉ số lợi ích - chi phí
NMTĐ Nhà máy thủy điện

Luận văn Thac Sĩ Ngành: Kinh Tế TNTN & MT
Học viên: Nguyễn Thị Hoa Lớp: CH17KT

MỞ ĐẦU
1.Tính cấp thiết của đề tài
Trên thế giới, phát triển bền vững là vấn đề được nhiều nước quan tâm
từ lâu. Từ khi diễn ra Hội nghị Thượng đỉnh về trái đất ở Rio de Janeiro
(Brasil) năm 1992, nhiều quốc gia đã không ngừng nâng cao nhận thức và có
các hoạt động nhằm tiến tới phát triển bền vững, giảm thiểu tác động làm suy
thoái môi trường. Trong bối cảnh như vậy, các hoạt động phát triển kinh tế
buộc phải quan tâm tới các tác động môi trường và coi đó là một trong những
yếu tố bắt buộc. Và thuỷ năng là một nguồn năng lượng tái tạo mà thiên nhiên
ban tặng cho con người. Bằng việc xây dựng các đập ngăn nước, nhiều nhà
máy thuỷ điện đã ra đời không chỉ cung cấp nguồn năng lượng với giá rẻ,
không gây ô nhiễm môi trường như nhà máy nhiệt điện dùng than hoặc dầu
mà còn mang lại nhiều lợi ích khác cho nền kinh tế quốc dân như: Chống lũ,
cấp nước cho hạ du, phát triển du lịch, phát triển thuỷ sản . và làm thay đổi
khí hậu theo chiều hướng tốt hơn. Khi sử dụng các tiềm năng của các dòng
sông, con người không dừng lại ở mục tiêu phát triển nguồn năng lượng mà
còn biến nó thành động lực to lớn, thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội. Vì lợi
ích thuỷ điện hết sức rõ ràng và to lớn đã làm cho người ta quên mất mặt trái
của nó hoặc xem nhẹ hoặc chưa hiểu đầy đủ về những hậu quả của việc phát
triển thuỷ điện.
Việc tích nước hồ chứa có thể dẫn đến hàng vạn hecta rừng bị chìm
ngập, làm mất đi không chỉ thực vật, chủ yếu là loại lưỡng cư, bò sát, sinh vật
sống trong vùng lòng hồ. Sự biến động tính đa dạng sinh học do tích nước hồ
là đương nhiên, nhưng sự biến động này sẽ còn lớn hơn rất nhiều, có thể làm
mất hàng loạt diện tích rừng, gây xói mòn, huỷ hoại môi trường, làm xáo trộn
cuộc sống của một bộ phận dân cư đang sinh sống trong vùng lòng hồ Như
vậy những hậu quả mà thuỷ điện gây nên cũng không phải là nhỏ.

Luận văn Thac Sĩ Ngành: Kinh Tế TNTN & MT
Học viên: Nguyễn Thị Hoa Lớp: CH17KT

Việc nghiên cứu phương pháp đánh giá giá trị các yếu tố môi trường bị
tác động bởi các dự án phát triển tài nguyên nước là vô cùng quan trọng đối
với chương trình phát triển kinh tế ở cấp vĩ mô cũng như đối với công tác đào
tạo nguồn nhân lực cho ngành quản lý tài nguyên thiên nhiên. Nó cho phép
đánh giá được tính bền vững của quá trình phát triển kinh tế khi tính đến tác
động và hậu quả về môi trường.
Để quyết định cho việc đầu tư phát triển một dự án phải được tính toán kỹ
lưỡng cả mặt tích cực và mặt tiêu cực mà dự án mang lại hay nói cách khác là
phải ước lượng đầy đủ về chi phí và lợi ích của dự án ở góc độ toàn nền kinh
tế (dự án có mang lại phúc lợi cho xã hội hay không). Để đáp ứng mối quan
tâm về môi trường có liên quan đến dự án xây dựng nói chung dự án thuỷ
điện nói riêng, những sự tác động môi trường của dự án được đánh giá đầy
đủ, chất lượng và một phần được ước tính định lượng trong các nghiên cứu về
môi trường. Tuy nhiên, những đề tài nghiên trước đây đã bỏ qua những chi
phí, lợi ích môi trường. Lý do chủ yếu của những khiếm khuyết này là do một
số yếu tố môi trường (hay còn gọi là hàng hoá môi trường) còn thiếu thị
trường trao đổi cũng như việc xác định giá trị cho các loại hàng hoá môi
trường này còn gặp khó khăn. Điều đó dẫn đến hiệu quả kinh tế mà các nhà
đầu tư báo cáo chưa thật sự phản ánh đúng hiệu quả kinh tế xã hội và giá điện
cụ thể đã bị giảm bớt. Do đó giá tính toán tính cho giá điện được phát bởi nhà
máy không bao gồm chi phí đầy đủ của sản xuất điện và không phản ánh giá
trị thực của nó. Trong luận văn này sẽ nghiên cứu phương pháp hạch toán
môi trường trong định giá điện của dự án Thuỷ điện Sông Tranh 2.
2. Mục đích nghiên cứu của đề tài
Trong những nghiên cứu về môi trường và tài chính của các dự án phát
triển tài nguyên nước nói chung dự án thủy điện nói riêng đã được công bố thì
chưa thấy được các giá trị chi phí, lợi ích của các yếu tố môi trường bị tác
động bởi việc thực hiện các dự án này. Sự phân tích tài chính của dự án đã bỏ

Luận văn Thac Sĩ Ngành: Kinh Tế TNTN & MT
Học viên: Nguyễn Thị Hoa Lớp: CH17KT

qua các loại chi phí môi trường trong việc xác định những chỉ số quan trọng
về kinh tế như giá trị hiện tại ròng (NPV), IRR và giá điện. Theo kết quả này
giá điện cụ thể đã bị giảm bớt. Do đó giá tính toán tính cho giá điện được sản
xuất bởi nhà máy không bao gồm chi phí đầy đủ của sản xuất điện và không
phản ánh giá trị thực của nó. Mục đích chung của đề tài là:
+ Xác định giá điện đầy đủ
Mục đích cụ thể của đề tài:
+ Xác đinh các chi phí, hiệu ích môi trường
+ Xác định giá điện đã bao hàm toàn bộ chi phí về tài chính và chi phí,
hiệu ích môi trường
+ Xác định hiệu quả đầu tư dự án về mặt kinh tế -xã hôi
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu hạch toán các chi phí, lợi ích môi trường của Công
trình Thủy điện Sông Tranh 2 bao gồm vùng lưu vực sông Tranh đến đập đặc
biệt là vùng hồ chứa, mặt bằng công trình và vùng hạ lưu công trình.
Hạch toán các lợi ích, chi phí của các yếu tố môi trường xã hội bị tác động
bởi dự án thủy điện Sông Tranh 2 trên Sông Tranh (một phụ lưu của sông Thu
Bồn thuộc hệ thống sông Vu Gia -Thu Bồn tỉnh Quảng Nam) được thực hiện
bởi các khảo sát tại vùng lưu vực hồ chứa đặc biệt là vùng lòng hồ, khu vực
mặt bằng công trường và vùng hạ du đập thuộc huyện Bắc Trà My. Phạm vi
khảo sát nghiên cứu bao gồm môi trường tự nhiên, môi trường kinh tế xã hội
thuộc huyện Trà My tỉnh Quảng Nam.
Toàn bộ khu vực nghiên cứu có thể phân biệt được các cảnh quan cơ bản
như núi rừng, trung du và vùng thung lũng ven sông. Điều đáng chú ý là
thượng lưu của công trình là khu Bảo tồn thiên nhiên Ngọc Linh. Các loại
hình thủy vực đặc trưng ở đây là thủy vực nước chảy như sông, suối. Trong

Luận văn Thac Sĩ Ngành: Kinh Tế TNTN & MT
Học viên: Nguyễn Thị Hoa Lớp: CH17KT

mùa khô, các suối nhỏ là suối cạn, ít nước. Trong mùa mưa, nước sông, suối
đểu chảy xiết, nước đục.
4. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu
Phương pháp ước lượng giá trị các yếu tố môi trường đối với các dự án
thuỷ điện tương đối khó. Một số yếu tố có thể ước lượng giá trị trực tiếp còn
một số yếu tố môi trường do không có thị trường trao đổi như làm sạch không
khí, đa dạng sinh học, cảnh quan môi trường Nên trong Đề tài vận dụng
tổng hợp các phương pháp nghiên cứu khoa học như: Nghiên cứu tài liệu,
khảo sát thực tiễn, thống kê, so sánh, phân tích. Dựa vào tài liệu nghiên cứu
đã có, các số liệu thu thập khảo sát kết hợp các phương pháp nghiên cứu đề
tài sẽ đưa ra được các chi phí, lợi ích của các yếu tố môi trường bị tác động
bởi dự án thủy điện và tính giá 1kwh sản xuất bởi nhà máy.
Trên cơ sở các chi phí môi trường được xác định nghiên cứu đã đưa
tổng chi phí môi trường được qui thành tiền vào chi phí của sản phẩm điện
của nhà máy để xác định chi phí đầy đủ của nó.
Cft = Cdt + Cet
Trong đó:
Cft Chi phí đầy đủ trong năm t của nhà máy
Cdt Chi phí trực tiếp trong năm t của nhà máy bao gồm vốn đầu tư, chi
phí trả nợ, chi phí trả dần quản lý - vận hành.
Cet Chi phí môi trường trong năm t của nhà máy bao gồm chi phí bảo vệ
môi trường và chi phí đền bù.
Chi phí trực tiếp (Cdt) của nhà máy thủy điện Sông Tranh 2 được tính
toán trong nghiên cứu tài chính ban đầu cho nhà máy, trong khi chi phí môi
trường (Cet) được đánh giá bởi nghiên cứu này, nếu xét về các yếu tố môi
trường như dưới đây:
∑
=
=
n
k
ekt et
C C
1


Luận văn Thac Sĩ Ngành: Kinh Tế TNTN & MT
Học viên: Nguyễn Thị Hoa Lớp: CH17KT

Trong đó:
Cekt Chi phí môi trường của nhân tố môi trường thứ k trong năm thứ t
Trong khi hiệu ích môi trường (Bet) được đánh giá bởi nghiên cứu này,
nếu xét về các yếu tố môi trường như dưới đây:

∑
=
=
n
k
ekt et
B B
1

Sau đó xác định giá trị hiện tại ròng (NPV) của nhà máy bằng cách sử
dụng hai giả thiết: Có hợp nhất chi phí môi trường trong chi phí trực tiếp của
nhà máy với điều kiện là giá P dựa vào chi phí trực tiếp được giữ ở mức ban
đầu.

Khi có hợp nhất chi phí môi trường của nhà máy thủy điện:
t
et
N
t
et dt f
i B C C Q p NPV
ư
=
+ + ư ư = ∑ ) 1 )( (
1
'
Trong đó:
P P
’
P Giá điện dựa vào chi phí trực tiếp
Q Sản lượng điện hàng năm được phát ra bởi nhà máy
N Tuổi thọ kinh tế của nhà máy
i Tỷ lệ chiết khấu tiêu chuẩn cho ngành Điện lực Việt Nam (8%;
10%; 12%).
Xác định giá trị hiện tại ròng (NPV) của nhà máy khi không hợp nhất chi
phí môi trường của nhà máy thủy điện:
∑
=
+ ư =
N
t
t
dt d
i C pQ NPV
1
) 1 )( (
Chúng ta tìm hiểu một kịch bản trong đó NPV được giữ ở giá trị ban đầu,
trong khi giá điện tăng thêm đến một mức mà nó sẽ cho phép hợp nhất chi phí
môi trường. Giá điện dựa vào chi phí đầy đủ P’ được xác định bằng cách giải
phương trình dưới đây:

Luận văn Thac Sĩ Ngành: Kinh Tế TNTN & MT
Học viên: Nguyễn Thị Hoa Lớp: CH17KT

t
et dt
N
t
t
dt
N
t
r B Cet C Q p r C pQ
ư
=
ư
=
+ + ư ư = + ư ∑ ∑ ) 1 )( ( ) 1 )( (
1
'
1

5. Nội dung nghiên cứu
Ngoài Phần mở đầu, Kết luận và Kiến nghị, Tài liệu tham khảo, Luận văn
được cấu trúc từ 3 chương nội dung chính:
- Chương 1: Tổng quan về chi phí, lợi ích môi trường
- Chương 2: Tính toán chi phí, lợi ích môi trường của tất cả các yếu tố bị tác
động bởi dự án thủy điện sông Tranh 2
- Chương 3: Phân tích hiệu quả kinh tế và xác định giá điện của dự án thuỷ
điện Sông Tranh 2 khi có đầy đủ chi phí, lợi ích môi trường.