PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài “Xây dựng nền tư pháp trong sạch, vững mạnh, dân chủ, nghiêm minh, bảo vệ công lý, từng bước hiện đại, phục vụ nhân dân, phụng sự Tổ Quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; hoạt động tư pháp mà trọng tâm là hoạt động xét xử được tiến hành có hiệu quả và có hiệu lực cao.” Đây là mục tiêu hàng đầu của chiến lược cải cách tư pháp đã được Đảng và Nhà nước ta quán triệt tại Nghị quyết 49-NQ/TW về “Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020”. Để thực hiện được mục tiêu này cần phải tiến hành các nhiệm vụ cải cách tư pháp, như phân định rõ quyền hạn tư pháp trong hoạt động tố tụng tư pháp theo hướng tăng quyền và trách nhiệm cho điều tra viên, kiểm sát viên và thẩm phán để họ chủ động trong thực thi nhiệm vụ, nâng cao tính độc lập và chịu trách nhiệm trước pháp luật về các hành vi và quyết định tố tụng của mình; Xác định rõ chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền và hoàn thiện tổ chức bộ máy các cơ quan tư pháp, trọng tâm là xây dựng, hoàn thiện tổ chức và hoạt động của Tòa án nhân dân. Do đó việc việc quy định rõ giới hạn xét xử vụ án hình sự là một chế định pháp lí quan trọng ảnh hưởng đến việc xác định rõ chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền bộ máy cơ quan tư pháp, giữa cơ quan điều tra, viện kiểm sát và tòa án. Giới hạn xét xử là chế định pháp lí quan trọng có liên quan đến nhiều chế định khác của luật tố tụng hình sự. Giới hạn xét xử là phạm vi mà hội đồng xét xử được phép xét xử tại phiên tòa. Phạm vi đó không phải là vô hạn mà ngược lại nó được hạn chế bởi phạm vi những người và những hành vi mà Viện kiểm sát truy tố trong cáo trạng và quyết định đưa vụ án ra xét xử. Chính giới hạn xét xử này là yếu tố bảo đảm cho tòa án luôn là tòa án - cơ quan thực hiện chức năng xét xử chứ không phải là cơ quan thực hiện chức năng buộc tội. Mặt khác chế định này còn đảm bảo được nguyên tắc bảo đảm quyền bào chữa của bị can, bị cáo, tòa án không được xét xử những người chưa bị truy tố, không được xét xử những hành vi của bị cáo theo tội danh không bị truy tố, không được xét xử theo tội danh nặng hơn so với tội danh mà viện kiểm sát truy tố . Tuy nhiên thực tiễn xét xử trong thời gian qua đã cho thấy quy định về giới hạn xét xử của toà án có nhiều điểm không hợp lí, quy định này cùng với nguyên tắc “không làm xấu hơn tình trạng của bị cáo”, trong một số trường hợp có ảnh hưởng tiêu cực đến việc xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật và nguyên tắc “Độc lập xét xử của tòa án”. Mặt khác quy định về giới hạn xét xử mâu thuẫn với nhiều quy định khác của BLTTHS hiện hành. Những bất cập của giới hạn xét xử và thực tiễn áp dụng chưa thống nhất đã làm giảm đi hiệu quả của quy định này nói riêng cũng như của pháp luật tố tụng hình sự nói chung. Vì vậy, việc tiếp tục nghiên cứu sâu sắc hơn vấn đề giới hạn xét xử vụ án hình sự, từ thực tiễn áp dụng, đưa ra những giải pháp, yêu cầu hoàn thiện hơn nữa về quy định giới hạn xét xử vụ án hình sự là vấn đề cấp bách đặt ra về mặt ý nghĩa lý luận và thực tiễn. Đây là lý do giải thích cho việc quyết định chọn đề tài “Giới hạn xét xử vụ án hình sự và thực tiễn áp dụng tại tỉnh Quảng Bình”. 2. Mục đích, nhiệm vụ, phạm vi, phương pháp, đối tượng nghiên cứu của niên luận + Mục đích nghiên cứu Mục đích của niên luận là nghiên cứu những vấn đề về Giới hạn xét xử vụ án hình sự, làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và các quy phạm trong bộ luật TTHS năm 2003 về Giới hạn xét xử vụ án hình sự.Qua đó đánh giá những tồn tại, nguyên nhân của chúng, đưa ra những giải pháp hoàn thiện quy định về Giới hạn xét xử vụ án hình sự nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng trong thực tiễn. + Nhiệm vụ nghiên cứu Đánh giá tính nhân đạo, dân chủ, pháp lý trong quá trình hình thành, phát triển của luật TTHS Việt Nam trên các quy định về giới hạn xét xử vụ án hình sự từ năm 1988 đến nay. Phân tích một số ý kiến về khái niệm giới hạn xét xử vụ án hình sự cũng như quy phạm trong Bộ luật TTHS 2003 về giới hạn xét xử để xác định những tồn tại và nguyên nhân của chúng. Trên cơ sở đó, đưa ra các giải pháp về lập pháp để hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự. + Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của niên luận là : “Giới hạn xét xử vụ án hình sự và thực tiễn áp dụng tại tỉnh Quảng Bình” + Phạm vi nghiên cứu Niên luận nghiên cứu những vấn đề cụ thể về giới hạn xét xử vụ án hình sự trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự trong lĩnh vực tố tụng hình sự. + Phương pháp nghiên cứu Để đạt được mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu, đề tài đã thực hiện dựa trên các phương pháp thống kê, phương pháp so sánh, phương pháp phân tích tổng hợp trên nền tảng phương pháp của chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử, các quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam trong quá trình biện luận và đánh giá, nghiên cứu các vấn đề của đề tài này. 3. Kết cấu của niên luận Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung của niên luận gồm 3 chương: Chương 1 : Những vấn đề chung về giới hạn xét xử vụ án hình sự. Chương 2 : Những quy phạm pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam hiện hành về giới hạn xét xử vụ án hình sự và thực tiễn áp dụng. Chương 3 : Những phương hướng và giải pháp hoàn thiện quy định giới hạn xét xủ vụ án hình sự nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng. MỤC LỤC A.PHẦN MỞ ĐẦU 1 1. Tính cấp thiết của đề tài 1 2. Mục đích, nhiệm vụ, phạm vi, phương pháp, đối tượng nghiên cứu của niên luận 2 3. Kết cấu của niên luận 3 B. PHẦN NỘI DUNG 4 Chương I – Những vấn đề chung về giới hạn xét xử vụ án hình sự 4 1.1 Khái niệm giới hạn xét xử vụ án hình sự 4 1.2 Những nguyên tắc áp dụng quy đinh giới hạn xét xử vụ án hình sự 1.2.1. Nguyên tắc bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa 6 1.2.2. Nguyên tắc dân chủ và nhân đạo xã hội chủ nghĩa 7 1.2.3. Nguyên tắc bảo đảm quyền bào chữa của bị can, bị cáo 8 Chương II – Những quy phạm pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam hiện hành về giới hạn xét xử vụ án hình sự và thực tiễn áp dụng 11 2.1. Những quy phạm của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam hiện hành về giới hạn xét xử vụ án hình sự 11 2.2. Thực tiễn áp dụng quy định về giới hạn xét xử vụ án hình sự tại địa bàn thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình từ năm 2005-2009 19 Chương III – Những phương hướng và giải pháp hoàn thiện quy định giới hạn xét xử vụ án hình sự nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng 22 3.1 Sự cần thiết phải hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam về quy định giới hạn xét xử vụ án hình sự trong giai đoạn hiện nay 22 3.1.1. Yêu cầu tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa 22 3.1.2. Yêu cầu cải cách tư pháp 23 3.2 Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng qui định về giới hạn xét xử vụ án hình sự trong pháp luật tố tụng Việt Nam 24 3.2.1 Giải pháp lập pháp 24 3.2.2 Giải pháp áp dụng pháp luật 26 3.2.3. Giải pháp tuyên truyền, giáo dục pháp luật 27 3.2.4. Các giải pháp khác 27 C. PHẦN KẾT LUẬN 28 TÀI LIỆU THAM KHẢO 30
