Tài liệu Giáo trình tài chính tín dụng 2

Chương 7: Thị trường tài chính

7.1. Những vấn đề chung về thị trường tài chính
7.1.1. Bản chất và vai trò của thị trường tài chính.
7.1.1.1 Bản chất của thị trường tài chính
* Khái quát sự ra đời của thị trường tài chính:
Trong nền kinh tế luôn tồn tại hai trạng thái trái ngược nhau giữa nhu cầu và khả năng về vốn. Mâu thuẫn này ban đầu được giải quyết thông qua hoạt động của ngân hàng với vai trò làm trung gian trong quan hệ vay mượn giữa người có vốn và người cần vốn. Khi kinh tế hàng hóa càng phát triển, nhiều hình thức huy động vốn mới linh hoạt hơn nảy sinh và phát triển, góp phần tốt hơn vào việc giải quyết cân đối giữa cung và cầu về các nguồn lực tài chính trong xã hội, làm xuất hiện các công cụ huy động vốn như trái phiếu, cổ phiếu của các doanh nghiệp, trái phiếu của Chính phủ, Đó là các laọi giấy tờ có giá trị, gọi chung là các loại chứng khoán. Khi xuất hiện chứng khoán cũng xuất hiện nhu cầu mua bán, chuyển nhượng giữa các chủ sở hữu khác nhau: trong khi người này có nhu cầu rút vốn ra khỏi lĩnh vực đầu tư hoặc di chuyển vốn đầu tư cần bán chứng khoán thì người khác nhu cầu cần đầu tư cần mua lại chứng khoán đó. Điều này làm xuất hiện một loại thị trường đặc biệt để cân đối cung cầu về vốn trong nền kinh tế. Đó là thị trường tài chính.
Như vậy, cơ sở khách quan cho sự ra đời của thị trường tài chính là sự giải quyết mâu thuẫn giữa cung cầu về vốn trong nền kinh tế thông qua các công cụ tài chính, đặc biệt là các loại chứng khoán, làm nảy sinh nhu cầu mua bán, chuyển nhượng chứng khoán giữa các chủ thể khác nhau trong nền kinh tế.
* Bản chất của thị trường tài chính
Thị trường tài chính ra đời và phát triển xuất phát từ yêu cầu khách quan của sự phát triển kinh tế trong nền kinh tế thị trường. Khi nền kinh tế phát triển nhu cầu về vốn đầu tư tăng lên. Nhu cầu về vốn đầu tư càng lớn đòi hỏi các hình thức huy động vốn cho đầu tư càng mở rộng. Trong thực tế các nguồn vốn có thể sử dụng để đầu tư thường phân tán và có quy mô nhỏ trong khi đó vốn cho đầu tư cần phải tập trung và có quy mô lớn. Nhu cầu tập trung vốn quy mô lớn chính là tiền đề cho sự xuất hiện của thị trường tài chính.
Thị trường tài chính là nơi diễn ra việc trao đổi các công cụ tài chính, là nơi gặp gỡ giữa cung và cầu về vốn trong xã hội. Thông thường có 2 phương thức lưu chuyển vốn trên thị trường đó là phương thức chuyển giao vốn trực tiếp và phương thức chuyển giao vốn gián tiếp.
Phương thức chuyển giao vốn trực tiếp được thực hiện thông qua việc mua bán vốn trực tiếp giữa người tiết kiệm với người đầu tư cuối cùng. Còn phương thức chuyển giao vốn gián tiếp được thực hiện thông qua các trung gian tài chính.
Thị trường tài chính được kết hợp bởi các yếu tố:
- Đối tượng của thị trường tài chính: nguồn cung cầu vốn trong xã hội của các chủ thể kinh tế.
- Công cụ tham gia trên thị trường tài chính: các chứng từ có giá như công trái do nhà nước phát hành, chứng khoán do doanh nghiệp phát hành, các loại trái phiếu do các tổ chức tài chính phát hành, các dạng kỳ phiếu
- Chủ thể tham gia trên thị trường tài chính là những pháp nhân hay thể nhân đại diện cho những nguồn cung cầu về vốn tham gia trên thị trường tài chính, chính phủ, các công ty, các hộ gia đình, các trung gian tài chính
7.1.1.2. Vai trò của thị trường tài chính
- Thị trường tài chính đóng vai trò quan trọng trong việc huy động các nguồn tài chính trong xã hội để tài trợ cho các nhu cầu đầu tư, chi tiêu của nền kinh tế. Như vậy các nguồn lực phân tán của nền kinh tế được tập trung vào các quá trình sản xuất kinh doanh làm tăng hiệu quả kinh tế toàn xã hội.
- Thị trường tài chính đã kích thích và phân bổ các nguồn vốn tiết kiệm vào tiêu dùng hay lĩnh vực đầu tư sao có hiệu quả nhất. Do xuất hiện nhiều cơ hội đầu tư trên thị trường mà người tiết kiệm sẽ quyết định lựa chọn những cơ hội đầu tư tốt nhất để làm tăng hiệu quả sử dụng vốn tiết kiệm của họ. Mặt khác những thu nhập từ thị trường tài chính sẽ tạo động lực kích thích họ tiết kiệm nhiều hơn.
- Thị trường tài chính có vai trò quan trọng để thực hiện chính sách tiền tệ và chính sách tài chính quốc gia. Thị trường tài chính vừa