Tài liệu Giáo trình phân tích và thiết kế hệ thống pgs.ts. Phan huy khánh

GIÁO TRÌNH PHÂN TÍCH VÀ THIẾT KẾ HỆ THỐNG
PGS.TS. PHAN HUY KHÁNH

Mục lục
Mở đầu
CHƯƠNG 1 KHÁI NIỆM VỀ HỆ THỐNG THÔNG TIN QUẢN LÝ 1
I. KHÁI NIệM Về Hệ THốNG 3
I.1. Định nghĩa hệ thống 3
I.2. Tính chất của hệ thống 2
I.3. Các thành phần cơ bản của hệ thống 2
I.3.2. Hành vi của hệ thống .3
I.3.3. Mục tiêu của hệ thống .4
I.3.4. Cấu trúc của hệ thống 4
I.4. Phân loại hệ thống 5
I.5. Nghiên cứu lý thuyết hệ thống .6
I.5.1. Lý thuyết tổng quát về hệ thống 6
I.5.2. Quan điểm nghiên cứu hệ thống 6
II. XÍ NGHIệP VÀ VAI TRÒ CủA XÍ NGHIệP TRONG NềN KINH Tế 8
II.1. Xí nghiệp và các tổ chức bên trong .8
II.1.1. Liên hệ giữa xí nghiệp với môi trường 9
II.1.2. Phân tích các liên hệ với môi trường .9
II.2. Hệ thốnglà tổ chức xí nghiệp 10
II.3. Ba hệ thống của một tổ chức xí nghiệp .11
III. Hệ THốNG THÔNG TIN QUảN LÝ (HTTTQL) 13
III.1. Khái niệm HTTTQL .13
III.2. Cấu trúc của HTTTQL 13
III.2.1. Các phân hệ 13
III.2.2. Dữ liệu 15
III.2.3. Mô hình quản lý .16
III.2.4. Quy tắc quản lý 17
III.3. Vai trò và chất lượng của HTTTQL 17
III.4. HTTTQL - công cụ điều phối và kiểm soát hệ thống 19
III.5. Phân loại các hệ thống thông tin 21
CHƯƠNG 2 CÁC PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH VÀ THIẾT KẾ HỆ THỐNG 24
I. THế NÀO LÀ PHÂN TÍCH Hệ THốNG ? 24
I.1. Khái niệm 24
I.2. Bản chất và yêu cầu của phân tích hệ thống .25
I.3. Đánh giá các phương pháp .26
II. MộT Số PHƯƠNG PHÁP PTTKHT “Cổ ĐIểN” .27
II.1. Phương pháp SADT .28
II.2. Phương pháp MERISE 30
II.3. PTTKHT theo quan điểm ba trục toạ độ .32
II.3.1. Mô hình phân tích và thiết kế HTTT .32
II.3.2. Các giai đoạn phân tích và thiết kế hệ thống 34
II.3.3. Tiếp cận ba mức 37
III. PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH THIếT Kế HƯớNG ĐốI TƯợNG, UML 39
CHƯƠNG 3 PHÂN TÍCH HIỆN TRẠNG . 42
I. PHƯƠNG PHÁP PHỏNG VấN (INTERVIEW) . 42
I.1. Nguyên lý của phương pháp . 42
I.2. Phân tích hiện trạng 43
I.3. Phỏng vấn lãnh đạo 44
I.4. Phỏng vấn các vị trí làm việc 44
I.5. Củng cố các phỏng vấn . 46
II. TổNG HợP CÁC KếT QUả PHÂN TÍCH HIệN TRạNG . 48
II.1. Xác định các phân hệ 48
II.2. Phân tích dữ liệu . 50
II.2.1. Khái niệm về dữ liệu sơ cấp 50
II.2.2. Thanh lọc dữ liệu 51
II.2.3. Xây dựng từ điển dữ liệu 51
II.3. Sơ đồ dòng dữ liệu 54
II.3.1. Khái niệm 54
II.3.2. Phân biệt DFD với sơ đồ khối 55
II.3.3. Ví dụ : . 55
II.3.4. Xây dựng sơ đồ dòng dữ liệu 56
II.3.5. Trình soạn thảo PPP DFD editor 58
III. VÍ Dụ : XÍ NGHIệP ĐÓNG HộP DANAFOOD 60
III.1. Mô tả hoạt động của xí nghiệp DanaFood . 60
III.2. Giao tiếp giữa cơ sở dữ liệu với người sử dụng . 61
III.3. Phân tích các dòng thông tin 62
CHƯƠNG 4 PHÂN TÍCH Ý NIỆM DỮ LIỆU
VÀ CÁC PHƯƠNG PHÁP MÔ HÌNH HOÁ . 69
I. MÔ HÌNH THựC THể - KếT HợP 70
I.1. Khái niệm về mô hình thực thể - kết hợp 70
I.1.1. Khái niệm về thực thể . 70
I.1.2. Khái niệm về kết hợp 72
I.1.3. 16 khả năng của kiểu kết hợp nhị phân . 75
I.1.4. Các kiểu kết hợp . 77
I.1.5. Các thành phần của từ điển dữ liệu . 79
I.2. Mô hình thực thể - kết hợp mở rộng . 79
I.3. Chuyển đổi các mô hình thực thể kết hợp . 81
II. MÔ HÌNH QUAN Hệ 83
II.1. Các định nghĩa 83
II.2. Phụ thuộc hàm 86
II.2.1. Khái niệm 86
II.2.2. Các tính chất của phụ thuộc hàm 87
II.2.3. Các loại hình của phụ thuộc hàm 88
II.2.4. Đồ thị của các phụ thuộc hàm . 88
II.3. Các dạng chuẩn của lược đồ quan hệ . 90
II.4. Ví dụ khu du lịch Non Nước 91
II.4.1. Giới thiệu cơ sở dữ liệu . 91
II.4.2. Quan sát dữ liệu 93
II.4.3. Mô hình quan hệ tương ứng 95
II.4.4. Mô hình thực thể ư kết hợp .96
III. CÁC CÔNG Cụ BIểU DIễN PTH CHO MÔ HÌNH EưA .98
III.1.1. Ma trận các phụ thuộc hàm 98
III.1.2. Đồ thị các PTH .100
III.2. Ví dụ ứng dụng phụ thuộc hàm .101
III.2.1. Ma trận PTH .101
III.2.2. Ma trận rút gọn các PTH 104
III.2.3. Các PTH không sơ cấp .105
III.2.4. Kết luận 106
III.3. Đồ thị PTH biểu diễn CSDL của nhà máy đóng hộp DanaFood 107
III.4. Chuyển đổi giữa mô hình dữ liệu và đồ thị PTH .107
III.4.1. PTH có nguồn là dữ liệu sơ cấp .107
III.4.2. PTH sơ cấp giữa khoá và các dữ liệu sơ cấp 107
III.4.3. PTH sơ cấp giữa các khoá 108
III.4.4. PTH không sơ cấp 108
CHƯƠNG 5 MÔ HÌNH HÓA DỮ LIỆU BẰNG PHƯƠNG PHÁP LÙI .111
I. CÁC CấU TRÚC KIểU 111
I.1. Cấu trúc kiểu PHIẾU 111
I.2. Cấu trúc kiểu CHA-CON .112
I.3. Cấu trúc kiểu BẢNG 113
I.4. Cấu trúc kiểu HOẠCHĐỊNH .115
I.5. Cấu trúc kiểu CÓ-KHÔNG .116
I.6. Cấu trúc kiểu PHẢNXẠ .117
I.7. Cấu trúc kiểu BÌNHĐẲNG 117
I.8. Cấu trúc kiểu THỪA KẾ .118
I.9. Cấu trúc kiểu KẾTTỤ 119
II. ƯNG DụNG PHƯƠNG PHÁP Từ TRÊN XUốNG 121
II.1. Giới thiệu công ty xây dựng nhà ở BKCO 121
II.1.1. Các quy tắc quản lý .121
II.1.2. Hồ sơ .121
II.1.3. Nghiên cứu các cấu trúc kiểu 123
II.1.4. Xem xét các quy tắc quản lý .125
II.1.5. Hỗn hợp các cấu trúc kiểu .127
II.2. Hợp thức hoá mô hình ý niệm dữ liệu .134
II.2.1. Từ điển dữ liệu 134
II.2.2. Ma trận rút gọn các PTH .135
II.2.3. Quy tắc hợp thức hoá mô hình ý niệm dữ liệu 136
II.3. Ràng buộc toàn vẹn .136
II.4. Ví dụ : Bài toán quản lý du lịch 138
II.5. Các ràng buộc toàn vẹn dữ liệu 141
II.5.1. Các ràng buộc tĩnh đối với các quan hệ 141
II.5.2. Các ràng buộc đối với nhiều quan hệ 142
II.5.3. Các ràng buộc toàn vẹn động 142
CHƯƠNG 6 XÂY DỰNG MÔ HÌNH LOGIC DỮ LIỆU 146
I. CHọN PHầN MềM 146
I.1. Chuyển đổi các cấu trúc dữ liệu 147
I.2. Khối lượng dữ liệu xử lý 147
I.3. Mức độ tính toán . 148
I.4. Chuyển đổi các quy tắc quản lý 148
I.5. Tính độc lập của các ứng dụng . 149
I.6. Các kiểu ngôn ngữ khác nhau . 149
I.7. Kết luận . 150
II. CHUYểN ĐổI MÔ HÌNH EưA Về MÔ HÌNH QUAN Hệ . 151
III. Sử DụNG CÁC NGÔN NGữ LậP TRÌNH . 154
III.1. Chuyển đối MHYNDL thành mô hình logic dữ liệu 154
III.1.1. Các tệp dữ liệu của FoxPro 154
III.1.2. Chuyển đổi MHYNDL ⎯→ MHLGDL 155
III.2. Hợp thức hóa mô hình dữ liệu bởi xử lý . 158


Mở đầu
Trong lĩnh vực ứng dụng công nghệ thông tin, nếu như trước đây không lâu, máy
tính điện tử (MTĐT) còn đóng vai trò của người làm công (taskmaster) thì hiện
nay, MTĐT đã trở thành công cụ (tool) cần thiết cho hầu hết các lĩnh vực hoạt
động của một quốc gia. Trong tương lai không xa của thiên niên kỷ mới này,
MTĐT sẽ trở thành người bạn đồng hành (companion) không thể thiếu của mỗi
con người trong liên lạc, giao tiếp và việc làm hàng ngày.
Ở Việt Nam, MTĐT, chủ yếu là máy vi tính (PC ư Personal Computer) đã và
đang xuất hiện ngày càng nhiều trong các xí nghiệp, doanh nghiệp, các cơ quan
hành chính xã hội ., ngày càng thâm nhập vào hầu khắp các mặt hoạt động của
nền kinh tế quốc dân. Tuy nhiên, MTĐT chỉ mới phục vụ công việc văn phòng
như soạn thảo văn bản là chính mà chưa thực sự đóng vai trò chủ đạo giúp con
người trong các lĩnh vực quản lý, tự động hoá để tăng năng suất lao động.
Một trong những nguyên nhân chính là Việt Nam còn thiếu rất nhiều những nhà
phân tích (analyste). Đó là những chuyên gia tin học có thể phân tích (tìm hiểu, khảo
sát .) sự hoạt động của các xí nghiệp, doanh nghiệp, các tổ chức hành chính xã hội .
để thiết kế các hệ thống Tin học phục vụ công tác quản lý trong mọi lĩnh vực.
Môn học «Các phương pháp phân tích và thiết kế hệ thống thông tin »
(Information Systems Analysis and Design Methods), hay gọn hơn, « Phân tích và
thiết kế hệ thống », đóng vai trò quan trọng trong quá trình đào tạo những
cán bộ phân tích nói trên.