Tài liệu Giáo trình cơ sở di truyền chọn giống thực vật

Giáo trình CƠ Sở DI TRUYềN CHọN GIốNG THựC VậT

Chương 1

Khái niệm về Giống Cây trồng

và Khoa học Chọn giống



Chọn giống cây trồng hay thực vật nói chung (plant breeding) là một

lĩnh vực quan trọng của sản xuất nông nghiệp; mục đích của nó là tạo ra

ngày càng nhiều giống cây trồng mới có năng suất cao, chất lượng tốt,

chống chịu được các điều kiện bất thuận (như sâu bệnh, hạn, úng, nóng,

rét .) Về thực chất, đó là sự tiến hoá của thực vật do con người điều khiển,

được hình thành từ trong thực tiễn trồng trọt qua hàng ngàn năm kể từ khi

con người bắt đầu mò mẫm thuần hoá cây trồng dựa theo kinh nghiệm.

Cùng với sự phát triển của khoa học và kỹ thuật, đặc biệt là sự phát triển

của di truyền học trong suốt 100 năm nay, công tác chọn tạo giống cây

trồng đã xây dựng được một nền tảng khoa học vững chắc và không

ngừng được hoàn thiện. Nhờ đó đã tạo ra hàng loạt các giống cây trồng

mới, nhất là các giống ngũ cốc, góp phần xoá đói giảm nghèo mang lại

cuộc sống ấm no và cải thiện sức khoẻ cho con người.

Trong chương này chúng ta sẽ lần lượt tìm hiểu các vấn đề sau: (i)

Khái niệm và phân loại giống cây trồng; (ii) Các hướng nghiên cứu cơ bản

của công tác chọn tạo giống cây trồng; và (iii) Bản chất và nhiệm vụ của

ngành khoa học chọn giống.

I. Khái niệm và phân loại giống cây trồng

1. Khái niệm về giống

Thuật ngữ giống (tiếng Latin: varietas; tiếng Anh: variety) dùng để chỉ

một quần thể các sinh vật cùng loài do con người chọn tạo ra và có các đặc

điểm di truyền xác định. Tất cả các cá thể của cùng một giống đều có các

tính trạng hay thường được gọi là các đặc tính về hình thái-giải phẫu, sinh

lý-sinh hoá, năng suất v.v. hầu như giống nhau và ổn định trong những

điều kiện sinh thái và kỹ thuật sản xuất phù hợp.

Từ khái niệm về giống như vậy, ta có thể hình dung giống cây trồng

(crop variety; cultivar) là một nhóm các thực vật có các đặc trưng sau:

- Có nguồn gốc chung với các tính trạng hay đặc điểm giống nhau.

- Mang tính di truyền đồng nhất (nghĩa là có sự ổn định, ít phân ly) về

các tính trạng hình thái và một số đặc tính nông sinh học khác như: chiều

cao cây, thời gian sinh trưởng, khả năng chống chịu sâu bệnh v.v.

- Mang tính khu vực hoá, nghĩa là tất cả các đặc điểm hay tính trạng