Tiến Sĩ Giải quyết việc làm cho người dân bị thu hồi đất tại huyện Phú Bình tỉnh Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đất đai là tài nguyên vô cùng quý giá đối với mỗi quốc gia. Là điều
kiện tồn tại và phát triển của nền sản xuất xã hội, của bản thân con người và là
điều kiện sinh tồn của động, thực vật.
Cùng với sự phát triển nhanh chóng của nền kinh tế quốc dân trong quá
trình thực hiện sự nghiệp Công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH, HĐH) đất
nước, trong những năm qua các địa phương trong cả nước đã thu hồi hàng ngàn
ha đất bao gồm cả đất ở và đất nông nghiệp để sử dụng vào mục đích quốc
phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng, mục đích phát triển kinh tế.
Thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư để giải phóng mặt bằng (GPMB)
thực hiện các dự án, công trình là một khâu quan trọng, then chốt là điều kiện
quyết định để triển khai thực hiện các dự án. Thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và
tái định cư là một vấn đề hết sức nhạy cảm và phức tạp liên quan đến mọi mặt
đời sống kinh tế, xã hội và cộng đồng dân cư, ảnh hưởng trực tiếp tới lợi ích
của Nhà nước, của Chủ đầu tư, đặc biệt với các hộ gia đình cá nhân bị Nhà
nước thu hồi đất nhất là đất sản xuất nông nghiệp (thu hồi tư liệu sản xuất đặc
biệt, phương tiện sống của người sản xuất nông nghiệp).
Các địa phương đã ban hành và thực hiện các nội dung yêu cầu của
chính sách thường, hỗ trợ và tái định cư theo quy định của Nhà nước như: hỗ
trợ ổn định đời sống, sản xuất; hỗ trợ chuyển đổi nghề và tạo việc làm, giải
quyết việc làm . Song tình trạng thiếu việc làm, thất nghiệp, không chuyển đổi
được nghề nghiệp sau khi bị Nhà nước thu hồi đất đã làm cho cuộc sống, nhất
là đối với người nông dân còn gặp nhiều khó khăn. Nguyên nhân này một phần
do nhiều nơi thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, đào tạo
nghề và giải quyết việc làm cho hộ dân bị thu hồi đất chưa hợp lý. Bên cạnh
đó, bản thân những người dân bị thu hồi đất còn thụ động trông chờ vào Nhà
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

2
nước, chưa tích cực tự đào tạo để đáp ứng nhu cầu chuyển đổi nghề nghiệp .
Phú Bình là huyện thuần nông, nhu cầu thu hồi đất, đầu tư phát triển
kinh tế xã hội trong thời gian tới là rất cao; cộng đồng dân cư bị thu hồi đất
sản xuất ngày càng nhiều, tình trạng thất nghiệp hoặc thiếu việc làm dễ xẩy
ra, thu nhập của một bộ phận dân cư giảm sút, nhiều vấn đề xã hội nảy sinh.
Vấn đề giải quyết việc làm gặp nhiều khó khăn, bất cập. Xuất phát từ thực tế
nêu trên, tôi quyết định chọn việc nghiên cứu: “Giải quyết việc làm cho
người dân bị thu hồi đất tại huyện Phú Bình tỉnh Thái Nguyên” làm đề tài
luận văn tốt nghiệp Thạc sĩ Kinh tế.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu chung
Luận văn nghiên cứu vấn đề giải quyết việc làm cho các hộ dân sau khi
bị Nhà nước thu hồi đất sản xuất nông nghiệp. Từ đó đề xuất một số giải pháp
giải quyết việc làm cho người dân bị thu hồi đất trên địa bàn huyện Phú Bình
nói riêng và cho tỉnh Thái Nguyên nói chung, góp phần ổn định đời sống cho
những người dân bị thu hồi đất trên địa bàn.
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Làm rõ cơ sở lý luận chung về việc làm và giải quyết việc làm cho
người dân bị thu hồi đất.
- Nghiên cứu thực trạng giải quyết việc làm cho các hộ dân sau khi bị Nhà
nước thu hồi đất sản xuất nông nghiệp trên địa bàn huyện Phú Bình, tỉnh Thái
Nguyên.
- Đề xuất một số giải pháp giải quyết việc làm cho người dân bị thu hồi
đất sản xuất nông nghiệp hiện tại và trong những năm tới.
3. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu vấn đề giải
quyết việc làm cho những người dân bị Nhà nước thu hồi đất sản xuất nông
nghiệp trên địa bàn huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về nội dung: Nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn
về giải quyết việc làm của người dân sau khi bị Nhà nước thu hồi đất, đồng
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

3
thời phân tích chính sách hỗ trợ đào tạo nghề và giải quyết việc làm đối với
hộ trực tiếp sản xuất nông nghiệp khi Nhà nước thu hồi đất.
- Phạm vi về thời gian
Đề tài được tập trung nghiên cứu trong giai đoạn từ năm 2010 đến hết
năm 2013.
- Phạm vi không gian
Đề tài được tiến hành nghiên cứu trên địa bàn huyện Phú Bình, tỉnh
Thái Nguyên (nơi các hộ dân bị thu hồi đất đang sinh sống).
4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
- Góp phần làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về giải quyết việc làm cho
người dân bị thu hồi đất.
- Khảo cứu kinh nghiệm của một số nước, một số địa phương về giải
quyết việc làm cho người dân khi nhà nước thu hồi đất, và rút ra một số bài học
có thể vận dụng đối với Việt Nam nói chung và tỉnh Thái Nguyên nói riêng.
- Phân tích thực trạng giải quyết việc làm đối với người dân sau khi bị
thu hồi đất trên địa bàn huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên. Đánh giá những
kết quả đạt được, những mặt còn hạn chế, bất cập, và làm rõ nguyên nhân của
những hạn chế, bất cập đó.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm thực hiện tốt chính sách giải quyết việc
làm cho người dân sau khi bị thu hồi đất của huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên.
5. Bố cục của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, nội dung luận văn
được bố cục thành 4 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về giải quyết việc làm cho người
dân bị thu hồi đất.
Chương 2: Phương pháp nghiên cứu.
Chương 3: Kết quả nghiên cứu và thảo luận.
Chương 4: Một số giải pháp nhằm thực hiện chính sách giải quyết việc
làm cho người dân sau khi bị thu hồi đất.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

4


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iii
MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN i
LỜI CẢM ƠN . ii
MỤC LỤC iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT . vi
DANH MỤC CÁC BẢNG vii
MỞ ĐẦU 1
1. Tính cấp thiết của đề tài 1
2. Mục tiêu nghiên cứu 2
3. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu 2
4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 3
5. Bố cục của luận văn 3
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ GIẢI QUYẾT
VIỆC LÀM CHO NGƯỜI DÂN BỊ THU HỒI ĐẤT 4
1.1. Cơ sở lý luận về giải quyết việc làm cho người dân bị thu hồi đất . 4
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản 4
1.1.2. Tầm quan trọng của việc thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã
hội ở Việt Nam 7
1.1.3. Tác động của thu hồi đất đến đời sống của người bị thu hồi đất 8
1.1.4. Các hoạt động giải quyết việc làm cho người lao động bị thu
hồi đất 10
1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến giải quyết việc làm cho người dân bị
thu hồi đất 11
1.2. Cơ sở thực tiễn giải quyết việc làm cho người dân bị thu hồi đất . 19
1.2.1. Kinh nghiệm của một số nước trong khu vực . 19
1.2.2. Kinh nghiệm của một số địa phương trong nước . 23
1.2.3. Thực trạng giải quyết việc làm cho người dân bị thu hồi đất tại
Việt Nam . 26
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iv
1.2.4. Công tác giải quyết việc làm cho người dân bị thu hồi đất tại
tỉnh Thái Nguyên . 28
1.2.5. Bài học rút ra cho việc giải quyết việc làm cho người dân bị thu
hồi đất huyện Phú Bình . 29
Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 30
2.1. Câu hỏi nghiên cứu 30
2.2. Phương pháp nghiên cứu 30
2.2.1. Phương pháp điều tra cơ bản . 31
2.2.2. Phương pháp thống kê, phân tích, tổng hợp số liệu điều tra (sử
dụng phần mềm Microsoft Excel) . 31
2.2.3. Phương pháp chuyên gia . 32
2.2.4. Phương pháp tổng hợp, so sánh, đánh giá 32
2.2.5. Phương pháp tham khảo, kế thừa các tài liệu liên quan đến đề tài . 32
2.3. Các chỉ tiêu nghiên cứu 32
Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 33
3.1. Khái quát về đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội huyện Phú Bình,
tỉnh Thái Nguyên . 33
3.1.1. Đặc điểm tự nhiên . 33
3.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội 36
3.2. Tình hình giải quyết việc làm cho người dân bị thu hồi đất 51
3.2.1. Tình hình chung về công tác thu hồi đất tại huyện Phú Bình từ
năm 2010 - 2013 51
3.2.2. Chính sách về giải quyết việc làm cho người dân bị thu hồi đất
trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên . 54
3.2.3. Kết quả giải quyết việc làm cho người dân bị thu hồi đất trên địa
bàn huyện Phú Bình 60
3.3. Đánh giá chung 73
3.3.1. Kết quả đạt được . 73
3.3.2. Những hạn chế, yếu kém và nguyên nhân của hạn chế trong giải
quyết việc làm cho người dân bị thu hồi đất ở huyện Phú Bình . 74
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

v
Chương 4. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM
CHO NGƯỜI DÂN BỊ THU HỒI ĐẤT 77
4.1. Quan điểm, định hướng, mục tiêu về giải quyết việc làm cho người
dân bị thu hồi đất tại huyện Phú Bình . 77
4.1.1. Quan điểm . 78
4.1.2. Định hướng 78
4.1.3. Mục tiêu 78
4.2. Giải pháp 79
4.2.1. Giải pháp về tổ chức và thực hiện chính sách bồi thường giải
phóng mặt bằng . 79
4.2.2. Giải pháp về giải quyết việc làm cho người dân bị thu hồi đất 80
4.3. Kiến nghị 83
4.3.1. Đối với Trung ương 83
4.3.2. Đối với địa phương . 84
4.3.3. Đối với các các Chủ đầu tư (Doanh nghiệp) . 89
4.3.4. Đối với người bị thu hồi đất 89
KẾT LUẬN 91
TÀI LIỆU THAM KHẢO 93
PHỤ LỤC . 100