Tiến Sĩ Giải pháp phát triển thị trường bảo hiểm phi nhân thọ ở Việt Nam

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NĂM 2012

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN i
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT . v
DANH MỤC BẢNG SỐ LIỆU vi
LỜI MỞ ĐẦU . 1

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG BẢO HIỂM PHI NHÂN THỌ . 6
1.1 ĐẶC ĐIỂM VÀ VAI TRÒ CỦA BẢO HIỂM PHI NHÂN THỌ 6
1.1.1 Đặc điểm của bảo hiểm phi nhân thọ 6
1.1.2 Vai trò của bảo hiểm phi nhân thọ . 10
1.1.3 Phân loại bảo hiểm phi nhân thọ . 12
1.2 THỊ TRƯỜNG BẢO HIỂM PHI NHÂN THỌ VÀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI SỰ PHÁT TRIỂN CỦA THỊ TRƯỜNG BẢO HIỂM PHI NHÂN THỌ 17
1.2.1 Khái niệm và đặc điểm thị trường bảo hiểm phi nhân thọ . 17
1.2.2 Phân loại thị trường bảo hiểm phi nhân thọ . 21
1.2.3 Các chủ thể tham gia thị trường 22
1.2.4 Sản phẩm bảo hiểm phi nhân thọ 31
1.2.5 Các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển của thị trường bảo hiểm phi nhân thọ 34
1.2.6 Các chỉ tiêu đánh giá sự phát triển của thị trường bảo hiểm phi nhân thọ 41
1.3 MỘT SỐ BÀI HỌC KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VỀ PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG BẢO HIỂM PHI NHÂN THỌ . 48
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 53
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG THỊ TRƯỜNG BẢO HIỂM PHI NHÂN THỌ Ở VIỆT NAM (GIAI ĐOẠN 2006 -2010) . 54
2.1 KHÁI QUÁT VỀ QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA THỊ TRƯỜNG BẢO HIỂM PHI NHÂN THỌ VIỆT NAM . 54
2.1.1 Giai đoạn 1964-1974 54
2.1.2 Giai đoạn 1975-1993 55
2.1.3 Giai đoạn 1994- 2005 . 58
2.1.4 Giai đoạn 2006-2010 60
2.2 TRỰC TRẠNG THỊ TRẠNG BẢO HIỂM PHI NHÂN THỌ VIỆT NAM (GIAI ĐOẠN 2006-2010) 60
2.2.1 Điều kiện kinh tế - xã hội Việt Nam 60

iv
2.2.2 Thực trạng thị trường bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam 67
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 115

CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG BẢO HIỂM PHI NHÂN THỌ VIỆT NAM . 116

3.1 ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG BẢO HIỂM PHI NHÂN THỌ VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2011-2020 116
3.1.1 Những thuận lợi và khó khăn đối với phát triển thị trường bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam giai đoạn 2011-2020 .116
3.1.2 Mục tiêu phát triển thị trường bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam giai đoạn 2011-2020 .121
3.2 QUAN ĐIỂM PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG BẢO HIỂM PHI NHÂN THỌ VIỆT NAM 123
3.2.1 Phát triển thị trường bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam phù hợp với các mục tiêu phát triển kinh tế chung của đất nước 123
3.2.2 Phát triển thị trường bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam ổn định và bền vững 124
3.2.3 Phát triển thị trường bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam theo hướng chuyên nghiệp . 125
3.3 GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG BẢO HIỂM PHI NHÂN THỌ VIỆT NAM 127
3.3.1 Hoàn thiện khung pháp lý đối với hoạt động kinh doanh bảo hiểm . 127
3.3.2 Xây dựng và ban hành Chiến lược phát triển thị trường bảo hiểm Việt Nam giai đoạn 2011-2020; xây dựng các chính sách, các đề án, các chương trình bảo hiểm vì mục tiêu phát triển kinh tế xã hội quốc gia . 137
3.3.3 Nâng cao năng lực quản lý và giám sát bảo hiểm của Nhà nước 140
3.3.4 Nâng cao năng lực bảo hiểm của các DNBH 144
3.3.5 Nâng cao vai trò của Hiệp hội bảo hiểm .154
3.3.6 Nâng cao nhận thức của người dân về bảo hiểm 156
3.3.7 Giải pháp khác .158
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 160
KẾT LUẬN . 161
CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ . 163

LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu

Mặc dù ngành bảo hiểm thương mại ở Việt Nam được bắt đầu hình thành từ năm 1965 với sự ra đời của Công ty bảo hiểm Việt Nam (Nay là Tập đoàn tài chính- bảo hiểm Bảo Việt), nhưng Việt Nam chỉ thực sự có thị trường bảo hiểm từ năm
1994 sau khi Nghị định 100/CP của Chính phủ được ban hành tháng 12 năm 1993. Với sự ra đời của hàng loạt các doanh nghiệp bảo hiểm, thị trường bảo hiểm Việt Nam đã trở nên sôi động hơn, từng bước đáp ứng được các nhu cầu về bảo hiểm của các tổ chức và cá nhân trong xã hội. Tốc độ tăng trưởng doanh thu phí bảo hiểm hàng năm của thị trường trong những năm qua đều đạt từ 20% đến 30%. Tuy nhiên, mặc dù đạt được tốc độ tăng trưởng cao, tiềm năng của thị trường bảo hiểm Việt Nam nói chung, thị trường bảo hiểm phi nhân thọ nói riêng vẫn còn "bỏ ngỏ" lớn. Bên cạnh đó, sự tăng trưởng của trường bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam cũng bộc lộ nhiều tồn tại như: cạnh tranh không lành mạnh diễn ra tràn lan, đặc biệt là giữa các doanh nghiệp bảo hiểm trong nước; chất lượng của dịch vụ bảo hiểm không cao và chưa được chú trọng; năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp bảo hiểm trong nước yếu kém. Điều đó sẽ ảnh hưởng tới tốc độ tăng trưởng và sự phát triển bền vững của thị trường bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam trong thời gian tới.
Xuất phát từ những vấn đề thực tế trên, là người trực tiếp công tác trong ngành bảo hiểm, Nghiên cứu sinh đã chọn đề tài: “Giải pháp phát triển thị trường bảo hiểm phi nhân thọ ở Việt Nam” để nghiên cứu trong luận án của mình.
Ngoài ra, cho đến nay ở Việt Nam, tuy đã có một số nghiên cứu các lĩnh vực riêng biệt, các chủ đề riêng biệt của thị trường bảo hiểm phi nhân thọ, nhưng chưa có nghiên cứu nào về toàn bộ thị trường này. Vì vậy, đề tài nghiên cứu là có ý nghĩa cả về mặt lý luận và thực tiễn; là tài liệu tham khảo cho các chuyên gia, các nhà
nghiên cứu trong lĩnh vực bảo hiểm và những cá nhân khác có quan tâm.

2. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở khái quát những vấn đề lý luận chung về bảo hiểm, bảo hiểm phi nhân thọ, thị trường bảo hiểm và các nhân tố ảnh hưởng tới hoạt động của thị trường bảo hiểm, luận án phân tích thực trạng hoạt động và phát triển của thị trường bảo hiểm phi nhân thọ ở Việt Nam giai đoạn 2006-2010, từ đó đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm phát triển hoạt động bảo hiểm phi nhân thọ thời gian tới.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Những vấn đề lý luận chung về bảo hiểm, bảo hiểm phi nhân thọ và thị trường bảo hiểm phi nhân thọ gắn liền với thực tiễn Việt Nam.
Phạm vi nghiên cứu:
- Nghiên thị trường bảo hiểm phi nhân thọ đối với hoạt động bảo hiểm gốc, chỉ nghiên cứu hoạt động tái bảo hiểm, hoạt động đầu tư tài chính trên giác độ hỗ trợ hoạt động bảo hiểm gốc.
- Nghiên cứu toàn bộ thị trường bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam, trong đó có nghiên cứu điển hình ở một số doanh nghiệp dẫn đầu thị trường.
- Thời gian nghiên cứu tập trung giai đoạn 2006-2010 và một số năm trước đó để so sánh, phân tích.