Thạc Sĩ Giải pháp nâng cao trách nhiệm bảo vệ môi trường của doanh nghiệp ở một số khu công nghiệp trên địa

Luận văn thạc sĩ năm 2011
Đề tài: Giải pháp nâng cao trách nhiệm bảo vệ môi trường của doanh nghiệp ở một số khu công nghiệp trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh

MỤC LỤC
Lời cam ñoan i
Lời cảm ơn ii
Mục lục iii
Danh mục chữ viết tắt v
Danh mục bảng vi
1 MỞ ðẦU 1
1.1 Tính cấp thiết của ñề tài 1
1.2 Mục tiêu nghiên cứu 4
1.3 ðối tượng và phạm vi nghiên cứu4
2 TỔNG QUAN 5
2.1 Một số khái niệm cơ bản 5
2.1.1 Khái niệm và chức năng của môi trường5
2.1.2 Khái niệm bảo vệ môi trường10
2.2 Trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc bảo vệ môi trường12
2.2.1 Sự cần thiết khách quan phải bảo vệ môi trường12
2.2.2 Ý nghĩa của việc thực hiện bảo vệ môi trường14
2.3 Trách nhiệm của các cơ quan quản lý trong việc quản lý bảo vệ
môi trường 18
2.3.1 Trách nhiệm của cơ quan xây dựng pháp luật, chính sách bảo vệ
môi trường 18
2.3.2 Trách nhiệm của cơ quan bảo vệ môi trường tạithành phố Hồ
Chí Minh (TPHCM) 21
3 ðẶC ðIỂM CÁC KHU CÔNG NGHIỆP THÀNH PHỐ HỒ CHÍ
MINH VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU23
3.1 Khái quát về các khu công nghiệp23
3.1.1 Lịch sử hình thành các khu công nghiệp23
3.1.2 Giới thiệu tổng quan về các KCN ở thành phố Hồ Chí Minh25
3.2 Phương pháp nghiên cứu 28
3.2.1 Chọn ñiểm nghiên cứu 28
3.2.2 Thu thập tài liệu 28
4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU32
4.1 Thực trạng thực thi pháp luật bảo vệ môi trường ở các khu công
nghiệp trên ñịa bàn thành phố Hồ Chí Minh32
4.1.1 Hệ thống các văn bản quản lý môi trường trongcác KCN32
4.1.2 Thực trạng về môi trường chung trong các khu công nghiệp41
4.2 Thực trạng trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc bảo vệ môi
trường ở các KCN trên ñịa bàn thành phố Hồ Chí Minh47
4.2.1 ðối tượng và phạm vi ñiều tra khảo sát47
4.2.2 Kết quả của cuộc ñiều tra khảo sát47
4.3 Giải pháp nâng cao trách nhiệm bảo vệ môi trường của doanh
nghiệp ở một số KCN trên ñịa bàn TPHCM57
5 KẾT LUẬN 65
TÀI LIỆU THAM KHẢO 67
PHỤ LỤC 69

1. MỞ ðẦU
1.1. Tính cấp thiết của ñề tài
Vấn ñề môi trường và bảo vệ môi trường hiện nay ñang là một trong
những mối quan tâm hàng ñầu của tất cả các quốc giatrên thế giới. Sự tồn tại,
phát triển của con người luôn gắn bó với tự nhiên, với môi trường sống xung
quanh mình. Tuy nhiên, trong quá trình khai thác tựnhiên, con người ñã tác
ñộng làm biến ñổi tự nhiên theo chiều hướng tiêu cực. Sự phát triển kinh tế
cùng với quá trình công nghiệp hoá ở các nước ñã làm cho các nguồn tài
nguyên nuôi dưỡng con người trở nên cạn kiệt, rừng bị tàn phá, không khí và
nguồn nước bị ô nhiễm. Tình trạng ñó ñang tác ñộng mạnh mẽ ñến ñời sống
hiện tại của con người, ñồng thời ñang ñe doạ ñến sự sống của cả nhân loại.
ðó là hiện tượng trái ñất nóng lên, khí hậu có những diễn biến bất thường,
thiên tai diễn ra với quy mô, mức ñộ tàn phá ngày một lớn và khó kiểm soát
hơn, các cuộc khủng hoảng năng lượng trở nên nghiêmtrọng, sức khoẻ của
con người bị ñe doạ bởi những căn bệnh hiểm nghèo Những ñiều này ñặt ra
yêu cầu vô cùng cấp bách: nhân loại phải cứu lấy mình bằng cách cứu lấy môi
trường.
ðối với Việt Nam, sự nghiệp ñổi mới sau hơn 20 năm ñã ñạt ñược
những thành tựu nhất ñịnh, ñất nước vững bước trên con ñường công nghiệp
hoá, hiện ñại hoá. Các doanh nghiệp thuộc những khuvực kinh tế khác nhau
ngày càng chứng tỏ vai trò hết sức quan trọng, trở thành một trong những
ñộng lực thúc ñẩy sự phát triển kinh tế - xã hội. ðường lối ñối ngoại mở rộng,
hội nhập quốc tế cũng ñã mở ra cho các doanh nghiệpnhững cơ hội lớn ñể
hợp tác ñầu tư, sản xuất, kinh doanh. Song, sự pháttriển của nền kinh tế lại
không ñi ñôi với những tiến bộ trong bảo vệ môi trường. Năm 2008, khi trả
lời báo giới, ông Nghiêm Vũ Khải, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học - Công
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế
2
nghệ và Môi trường Quốc hội, ñã nói: “Theo ñánh giácủa nhiều chuyên gia,
GDP tăng 1%, chất thải tăng 3%. Nếu chúng ta tiếp tục tình trạng này, chúng
ta sẽ phải trả giá rất ñắt tại thời ñiểm hiện nay và thế hệ mai sau. Chất lượng
cuộc sống sẽ giảm và không bảo ñảm thực hiện ñược ba mục tiêu phát triển
bền vững là tăng trưởng kinh tế, công bằng xã hội và bảo vệ môi trường”
[11].
Trên thực tế, các doanh nghiệp phải chịu một phần trách nhiệm không
nhỏ ñối với tình trạng cạn kiệt tài nguyên và ô nhiễm môi trường ở Việt Nam
hiện nay. Một thống kê sơ bộ cho thấy: 70% khu côngnghiệp – khu chế xuất
trên cả nước chưa ñầu tư hệ thống xử lý nước thải tập trung; Trong số 30% có
ñầu tư thì nhiều ñơn vị chỉ vận hành với tính chất ñối phó, ước tính mỗi ngày,
nước thải từ các khu công nghiệp – khu chế xuất phát sinh sau sản xuất là 1
triệu m³/ngày ñêm, trong ñó, hơn 75% xả thẳng ra môi trường, không thông
qua xử lý [5] . Nhiều trường hợp doanh nghiệp có hoạt ñộng xâm hại môi
trường khi bị phát hiện ñã tỏ thái ñộ tránh né, chậm trễ khắc phục thậm chí
tiếp tục còn tiếp tục tái phạm. ðể bảo vệ môi trường, một trong những vấn ñề
quan trọng là phát huy trách nhiệm xã hội của bản thân doanh nghiệp, khiến
doanh nghiệp tự ý thức ñược hành vi của mình ñối với môi trường và có
những biện pháp ñảm bảo doanh nghiệp thực hiện nghiêm túc trách nhiệm ñó
[14].
Thành phố Hồ Chí Minh là một trung tâm về kinh tế, văn hóa, xã hội,
khoa học kỹ thuật lớn của cả nước, những năm qua, thành phố Hồ Chí Minh
ñã ñóng vai trò rất quan trọng trong sự phát triển kinh tế - xã hội của cả nước,
cùng cả nước thực hiện sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện ñại hoá ñất nước,
nhằm mục tiêu phát triển kinh tế nước ta nhanh, và bền vững. Trong sự phát
triển ñó, ðảng bộ và nhân dân Thành phố luôn ghi nhận và ñánh giá rất cao
vai trò của các doanh nghiệp ñóng trên ñịa bàn với những ñóng góp tích cực
như: góp phần làm tăng trưởng kinh tế ở mức cao, tạo ra nhiều việc làm mới,
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế
3
tạo ñiều kiện ñể cải thiện ñời sống của người lao ñộng . Tuy nhiên, bên cạnh
ñó hoạt ñộng của các doanh nghiệp trên ñịa bàn thành phố vẫn còn nhiều vấn
ñề ñang ñặt ra, ñặc biệt là việc thực hiện bảo vệ môi trường.
Thực tế cho thấy, việc thực hiện bảo vệ môi trường trên ñịa bàn thành
phố trong thời gian qua ñã ñạt ñược những kết quả ñáng ghi nhận, song vẫn
còn chứa ñựng những bất cập, hạn chế, các vụ xâm hại môi trường vẫn liên
tục xảy ra, như vụ ô nhiễm môi trường nghiêm trọng tại kênh Ba Bò, vụ Công
ty TNHH Hào Dương xả nước thải ñộc hại ra môi trường chưa qua xử lý, vụ
hàng trăm Congternơ thịt ñông lạnh ñược nhập khẩu ñã quá hạn sử dụng hay
hàng loạt vụ buôn bán ñộng vật hoang dã quý hiếm .Tất cả ñã gây nhiều bức
xúc trong dư luận, ảnh hưởng nghiêm trọng ñến ñời sống vật chất và tinh thần
của nhân dân, gây nên những tác ñộng tiêu cực ñến sự phát triển chung của
thành phố . Trong khi ñó, các biện pháp phòng, chống những hành vi xâm hại
môi trường chưa có các biện pháp xử lý thích ñáng, ý thức của các doanh
nghiệp và người dân chưa cao, sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng còn
quá nhiều bất cập, công tác thanh tra, giám sát cònlỏng lẻo và tồn tại nhiều kẽ
hở Chính vì lẽ ñó, việc nghiên cứu và ñề xuất các giải pháp nhằm nâng cao
trách nhiệm bảo vệ môi trường trên ñịa bàn thành phố ñối là vấn ñề rất quan
trọng và cấp bách, có ý nghĩa cả về kinh tế, chính trị, xã hội.
Xuất phát từ lý do ñó, chúng tôi mạnh dạn chọn và nghiên cứu ñề tài
“Giải pháp nâng cao trách nhiệm bảo vệ môi trường của doanh nghiệp ở
một số khu công nghiệp trên ñịa bàn thành phố Hồ Chí Minh”
Chúng tôi hy vọng, ñề tài nghiên cứu này sẽ là tài liệu tham khảo quý
ñối với các cơ quan quản lý nhà nước, Ban Quản lý các khu chế xuất, khu
công nghiệp, cho các doanh nghiệp, . từ ñó có những giải pháp cần thiết, kịp
thời góp phần nâng cao hiệu quả việc thực hiện bảo vệ môi trường ở Việt
Nam nói chung và thành phố Hồ Chí Minh nói riêng. Hướng tới mục tiêu phát
triển kinh tế nhanh và bền vững.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế
4
1.2. Mục tiêu nghiên cứu
- Mục tiêu chung:làm rõ thực trạng trách nhiệm của doanh nghiệp ñối
với việc bảo vệ môi trường ở các khu công nghiệp trên ñịa bàn thành phố Hồ
Chí Minh
- Mục tiêu cụ thể:
Một là,góp phần hệ thống hoá nội dung lý luận về quy ñịnhbảo vệ môi
trường trong kinh doanh và trách nhiệm bảo vệ môi trường của doanh nghiệp
trong kinh doanh.
Hai là,làm rõ thực trạng của doanh nghiệp trong bảo vệ môi trường ở
một số khu công nghiệp trên ñịa bàn thành phố Hồ Chí Minh
Ba là,ñề xuất những giải pháp nhằm nâng cao trách nhiệm của doanh
nghiệp ñối với việc bảo vệ môi trường ở các khu công nghiệp trên ñịa bàn
thành phố Hồ Chí Minh
1.3. ðối tượng và phạm vi nghiên cứu
- ðối tượng nghiên cứu:ðề tài nghiên cứu trách nhiệm bảo vệ môi
trường của các doanh nghiệp trên ñịa bàn thành phố Hồ Chí Minh trong tiến
trình phát triển kinh tế - xã hội thành phố Hồ Chí Minh
- Phạm vi nghiên cứu:ðề tài nghiên cứu trách nhiệm của doanh
nghiệp ñối với việc bảo vệ môi trường ở các khu công nghiệp trên ñịa bàn
thành phố Hồ Chí Minh
- Thời gian thu thập số liệu:tất cả nội dung thuộc ñề tài nghiên cứu
tập trung thời gian từ năm 2007 ñến năm 2010
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế
5
2. TỔNG QUAN
2.1. Một số khái niệm cơ bản
2.1.1. Khái niệm và chức năng của môi trường
- Khái niệm môi trường
Vấn ñề môi trường là một trong những vấn ñề toàn cầu có mối quan hệ
với mọi quốc gia, dân tộc và mọi con người. Môi trường cũng là vấn ñề khó
giải quyết nhất trong thời ñại ngày nay, nó ñã và ñang ñe doạ ñến sự tồn tại
của mọi giống loài, trong ñó có sự sống của con người và xã hội loài người.
Chính vì vậy, việc quan trọng ñầu tiên là phải thống nhất về nhận thức khi
nghiên cứu vấn ñề này ñể trên cơ sở ñó có sự thống nhất về mặt hành ñộng.
Luật Bảo vệ môi trường của Việt Nam ñã ghi rõ “Môi trường bao gồm
các yếu tố tự nhiên và yếu tố vật chất nhân tạo quan hệ mật thiết với nhau,
bao quanh con người có ảnh hưởng tới ñời sống, sản xuất, sự tồn tại, phát
triển của con người và thiên nhiên” [15].
Ngoài khái niệm ñã nêu trên còn một số khái niệm khác về môi trường,
song, ñều ñi ñến nhận thức chung, môi trường là tấtcả các nhân tố tự nhiên và
xã hội cần thiết cho sự sinh sống, sản xuất của conngười, như tài nguyên
thiên nhiên, không khí, ñất, nước, ánh sáng, cảnh quan, quan hệ xã hội . Con
người là một thực thể sinh học – xã hội, vì thế môitrường sống của con người
cũng không ñơn thuần chỉ là môi trường tự nhiên, màcả môi trường xã hội.
Môi trường tự nhiên là các nhân tố thiên nhiên bao gồm sinh vật, những
yếu tố của sự sống và các quá trình sinh - lý - hoá, nó tồn tại ngoài ý muốn
của con người, nhưng ít nhiều cũng chịu tác ñộng của con người. Chẳng hạn
như ánh sáng, không khí, ñất ñai, sông ngòi, ñại dương, ñộng, thực vật Môi
trường tự nhiên cho ta ñất ñể xây dựng nhà cửa, trồng cấy, chăn nuôi, cung
cấp cho con người các loại tài nguyên khoáng sản cần cho sản xuất tiêu thụ và
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế
6
là nơi chứa ñựng, ñồng hóa các chất thải, cung cấp cho ta cảnh ñẹp ñể giải trí,
làm cho cuộc sống con người thêm phong phú.
Con người có nguồn gốc từ tự nhiên, là con ñẻ của tự nhiên nên tự
nhiên chính là môi trường ñầu tiên mà con người tiếp cận. Tuy nhiên, con
người chỉ có thể trở thành người ñích thực khi ñượcsống trong môi trường xã
hội.
Môi trường xã hội là tổng thể các quan hệ giữa người với người. ðó là
những luật lệ, thể chế, cam kết, quy ñịnh, ước ñịnh . ở các cấp khác nhau
như: Liên Hợp Quốc, Hiệp hội các nước, quốc gia, tỉnh, huyện, cơ quan, làng
xã, họ tộc, gia ñình, tổ nhóm, các tổ chức tôn giáo, tổ chức ñoàn thể, . Môi
trường xã hội ñịnh hướng hoạt ñộng của con người theo một khuôn khổ nhất
ñịnh, tạo nên sức mạnh tập thể thuận lợi cho sự phát triển, làm cho cuộc sống
của con người khác với các sinh vật khác.
Ngoài ra, người ta còn phân biệt khái niệm môi trường nhân tạo, bao
gồm tất cả các nhân tố do con người tạo nên, làm thành những tiện nghi trong
cuộc sống, như ôtô, máy bay, nhà ở, công sở, các khu vực ñô thị, công viên
nhân tạo .
Môi trường theo nghĩa rộng là tất cả các nhân tố tựnhiên và xã hội cần
thiết cho sự sinh sống, sản xuất của con người, nhưtài nguyên thiên nhiên,
không khí, ñất, nước, ánh sáng, cảnh quan, quan hệ xã hội .
Môi trường theo nghĩa hẹp không xét tới tài nguyên thiên nhiên, mà chỉ
bao gồm các nhân tố tự nhiên và xã hội trực tiếp liên quan tới chất lượng cuộc
sống con người. Ví dụ: môi trường của học sinh gồm nhà trường với thầy
giáo, bạn bè, nội quy của trường, lớp học, sân chơi, phòng thí nghiệm, vườn
trường, các tổ chức xã hội như ðoàn, ðội với các ñiều lệ hay gia ñình, họ tộc,
làng xóm với những quy ñịnh không thành văn, chỉ truyền miệng nhưng vẫn
ñược công nhận, thi hành và các cơ quan hành chính các cấp với luật pháp,
nghị ñịnh, thông tư, quy ñịnh.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế
7
Tóm lại,môi trường là tất cả những gì có xung quanh ta, cho ta cơ sở
ñể sống và phát triển. Sự thống nhất giữa môi trường tự nhiên và môi trường
xã hội ñược thể hiện ở chính bản thân con người
- Khái niệm ô nhiễm môi trường
Ô nhiễm môi trường là sự biến ñổi của các thành phần môi trường
không phù hợp với tiêu chuẩn môi trường, gây ảnh hưởng xấu ñến con người,
sinh vật [15].
Việc con người thiếu trân trọng môi trường, khai thác môi trường một
cách quá ñáng sẽ dẫn ñến sự mất cân bằng sinh thái và ñưa ñến những hậu
quả bất lợi cho con người và một sự thật ñáng báo ñộng chúng ta ñó là tình
trạng môi trường ngày càng bị ô nhiễm: ñất ñai suy thoái, bạc màu, không còn
khả năng canh tác, nguồn nước trở nên ñộc hại ñối với con người và những
sinh vật khác, không khí ñầy khói bụi và những chấtñộc, hại . Ở Việt Nam, ô
nhiễm môi trường cũng ñang diễn ra với mức ñộ ñáng báo ñộng . nổi bật và
dễ nhận biết nhất là sự ô nhiễm môi trường nước và môi trường không khí.
Hiện nay, tình trạng các doanh nghiệp gây ô nhiễm môi trường khá
nghiêm trọng. Các vi phạm phổ biến là xả nước thải,khí thải chưa ñược xử lý
ñạt tiêu chuẩn vào môi trường tự nhiên, chất thải rắn chưa ñược quản lý ñúng
quy ñịnh.
Trong quá trình sản xuất, nhiều doanh nghiệp xả khíthải ở mức ñộ ñộc
hại cao: hơi axít bốc lên từ các bể mạ kim loại, bụi bông từ các phân xưởng
sợi bông, bụi hóa chất từ các khâu phối liệu . Cáckhí thải ô nhiễm phát sinh
từ các nhà máy, xí nghiệp chủ yếu do hai nguồn: quátrình ñốt nhiên liệu tạo
năng lượng cho hoạt ñộng sản xuất (nguồn ñiểm) và sự rò rỉ chất ô nhiễm từ
quá trình sản xuất (nguồn diện). Tuy nhiên, hiện nay, các cơ sở sản xuất chủ
yếu mới chỉ khống chế ñược các khí thải từ nguồn ñiểm. Ô nhiễm không khí
do nguồn diện và tác ñộng gián tiếp từ khí thải, hầu như vẫn không ñược kiểm
soát, lan truyền ra ngoài khu vực sản xuất. Tình trạng ô nhiễm bụi ở các khu

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Quỳnh Anh (2010). Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp ñối với
bảo vệ môi trường ở Việt Nam hiện nay, ðại học An ninh nhân dân thành
phố Hồ Chí Minh, ðề tài nghiên cứu khoa học cấp trường.
2. Báo cáo môi trường Quốc gia năm 2009 – Môi trường khu công nghiệp
Việt Nam, Hà Nội, 2009.
3. Bộ Công an – Tổng cục Cảnh sát – Cục Cảnh sát Môi trường (2009), Kỷ
yếu hội thảo khoa học “Phòng ngừa, ñấu tranh chống tội phạm và vi phạm
pháp luật về bảo vệ môi trường trong Khu Công nghiệp, Khu Chế xuất”,
TP. Hồ Chí Minh.
4. Bộ Tư pháp - Viện khoa học pháp lý, chỉ dẫn những ñiều cấm và việc xử
phạt vi phạm pháp luật hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường
(2007), Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
5. Công an Thành phố Hồ Chí Minh – Phòng Cảnh sát Môi trường (2009).
Báo cáo công tác phòng ngừa, ñấu tranh chống tội phạm và các vi phạm
pháp luật về bảo vệ môi trường trong các KCX và KCNtrên ñịa bàn
TPHCM, TPHCM.
6. ðảng Cộng sản Việt Nam (1991), Cương lĩnh xây dựng ñất nước trong thời
kỳ quá ñộ lên chủ nghĩa xã hội, Nxb. Sự thật, Hà Nội.
7. ðảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện ñại hội ñại biểu toàn quốc lần thứ IX
(2006), Nxb Chính trị Quốc gia.
8. Vũ Cao ðàm (2001). Xã hội học môi trường, Nxb.Khoa học xã hội, Hà
Nội.
9. Nguyễn Tấn ðịnh (2011) – Ban quản lý các KCX và KCN TPHCM, Bảo
vệ môi trường KCX, KCN tại TPHCM
10. Hoàng Hưng và Nguyễn Thị Kim Loan (2005). Con người và môi trường,
NXB ðHQGHCM, TP. Hồ Chí Minh.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế
68
11. Vũ Nghiêm Khải (2009). Tăng trưởng kinh tế và bảo vệ môi trường ở Việt
Nam, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
12. Lê Hoàng Việt Lâm (2010). Giải Pháp nâng cao trách nhiệm xã hội của
doanh nghiệp trong việc bảo vệ an ninh môi trường trên ñịa bàn thành phố
Hồ Chí Minh, ðề tài nghiên cứu khoa học – Eureka lần thứ 12 năm 2010.
13. Lê Nguyễn (2007). ðịa lý thành phố Hồ Chí Minh,Nxb Thanh niên.
14. Hoàng Phúc (2008). Trách nhiệm bảo vệ môi trường của tổ chức và công
dân, Nxb. Lao ñộng xã hội, Hà Nội.
15. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2006), Luật Bảo vệ
Môi trường.
16. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2005), Luật Doanh
nghiệp năm 2005.
17. Sở Tài nguyên môi trường thành phố Hồ Chí Minh (2010), Báo cáo hiện
trạng môi trường thành phố Hồ Chí Minh năm 2009.
18. Tổng cục xây dựng Lực lượng Công an nhân dân (2006), Giáo trình Bảo
vệ môi trường, Nxb. Công an nhân dân, Hà Nội.
19. Lê Vân Trình (2010). Bảo vệ môi trường là nhiệmvụ trọng tâm hướng tới
mục tiêu phát triển bền vững,Tạp chí môi trường số 11