Thạc Sĩ Giải pháp hạn chế rủi ro trong hoạt động thanh toán quốc tế tại ngân hàng nông nghiệp và phát triển

Luận văn thạc sĩ năm 2011
Đề tài: GIẢI PHÁP HẠN CHẾ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN CHI NHÁNH TỈNH ĐỒNG NAI

MỤC LỤC
Lời cam ñoan i
Lời cám ơn ii
Mục lục iii
Danh mục các bảng vi
Danh mục các hình vii
Danh mục các chữ viết tắt viii
1. MỞ ðẦU 1
1.1 Tính cấp thiết của ñề tài 1
1.2 Mục tiêu nghiên cứu 2
1.2.1 Mục tiêu chung 2
1.2.2 Mục tiêu cụ thể 2
1.3 ðối tượng và phạm vi nghiên cứu 3
1.3.1 ðối tượng nghiên cứu 3
1.3.2 Phạm vi nghiên cứu 3
1.4 Câu hỏi ñặt ra trong nghiên cứu 3
2. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA RỦI RO TRONG THANH TOÁN QUỐC TẾ4
2.1 Các khái niệm cơ bản 4
2.2 Những vấn ñề cơ bản về thanh toán quốc tế 6
2.2.1 Cơ sở hình thành thanh toán quốc tế 6
2.2.2 ðặc ñiểm của thanh toán quốc tế 9
2.2.3 Vai trò của thanh toán quốc tế 10
2.2.4 ðiều kiện thanh toán quốc tế 13
2.2.5 Ngân hàng ñại lý - quan hệ tài khoản trong thanh toán quốc tế 15
2.2.6 Các bên liên quan ñến thanh toán quốc tế 16
2.3 Các phương thức thanh toán quốc tế và rủi ro trong từng phương thức 20
2.3.1 Phương thức ứng trước 20
2.3.2 Phương thức ghi sổ 20
2.3.3 Phương thức chuyển tiền 22
2.3.4 Phương thức nhờ thu 25
2.3.5 Phương thức tín dụng chứng từ 31
2.4 Một số rủi ro khác trong thanh toán quốc tế 42
2.5 Phòng ngừa rủi ro trong giao dịch L/C 45
2.5.1 Bộ chứng từ theo L/C 45
2.5.2 Nguyên nhân dẫn ñến chứng từ có sai sót 46
2.6 Các nghiên cứu trước có liên quan 47
3 ðẶC ðIỂM ðỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 49
3.1 Giới thiệu khái quát về Ngân hàng No & PTNT tỉnh ðồng Nai 49
3.1.1 Quá trình hình thành và phát triển 49
3.1.2 Chức năng hoạt ñộng 50
3.1.3 Cơ cấu tổ chức 52
3.1.4. Tình hình lao ñộng và cơ sở vật chất kỹ thuật của
Ngân hàng No & PTNT tỉnh ðồng Nai 54
3.1.5 Những khó khăn và thuận lợi trong hoạt ñộng của Ngân hàng 57
3.1.6 Kết quả hoạt ñộng kinh doanh của Ngân hàng
trong 3 năm 2008 – 2010 59
3.2 Phương pháp nghiên cứu 60
3.2.1 Phương pháp thu thập và xử lý số liệu 60
3.2.2 Phương pháp phân tích số liệu 60
4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 62
4.1 Phân tích, ñánh giá thực trạng rủi ro trong hoạt ñộng
thanh toán quốc tế của Agribank ðồng Nai 62
4.1.1 Thực trạng hoạt ñộng thanh toán quốc tế 62
4.1.2 Thực trạng rủi ro trong thanh toán quốc tế tại Agribank ðồng Nai 68
4.1.3 Nguyên nhân của những rủi ro 78
4.1.4 Các biện pháp Agribank ðồng Nai ñã áp dụng 80
4.1.5 Những tồn tại 83
4.2 ðịnh hướng và giải pháp hạn chế - phòng ngừa rủi ro trong TTQT
ở Ngân hàng No & PTNT tỉnh ðồng Nai những năm tới 84
4.2.1 ðịnh hướng hoạt ñộng thanh toán quốc tế 84
4.2.2 Giải pháp nhằm hạn chế và phòng ngừa rủi ro trong TTQT 85
5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 95
5.1 Kết luận 95
5.2 Kiến nghị 96
Tài liệu tham khảo 99

1. MỞ ðẦU
1.1 Tính cấp thiết của ñề tài
Trong nền kinh tế hiện nay, một trong những nguyên nhân chính gây ra
những cuộc khủng hoảng kinh tế là do sự yếu kém củahệ thống Ngân hàng. Mối
quan hệ chặt chẽ giữa Ngân hàng - khách hàng - nền kinh tế, ñòi hỏi các Ngân
hàng phải chủ ñộng trong mọi tình huống, dự báo, dựñoán ñược khả năng xảy ra
và ñịnh lượng rủi ro. Từ ñó có biện pháp phòng ngừavà hạn chế thấp nhất tác
ñộng của rủi ro ñối với hoạt ñộng kinh doanh tài chính - tiền tệ của Ngân hàng.
Rủi ro là một ñiều rất phổ biến và gần như mang tính tất yếu ñối với mọi
hiện tượng cả trong tự nhiên lẫn trong ñời sống kinh tế, xã hội của con người.
Kinh doanh tiền tệ của các Ngân hàng thương mại (NHTM) càng không phải là
một ngoại lệ, do ñó càng khó tránh ñược rủi ro. Vì vậy, chấp nhận và ñối ñầu với
rủi ro là một việc không thể tránh khỏi, nhưng vấn ñề ñặt ra ở ñây không phải có
hay không có rủi ro, mà ở chỗ phải phòng ngừa ñể giảm thiểu rủi ro ở mức chấp
nhận ñược.
Hiện nay trong xu hướng toàn cầu hoá kinh tế và quốc tế hóa các luồng tài
chính, ñã làm cho hoạt ñộng kinh doanh nói chung vàhoạt ñộng kinh doanh
trong ngành Ngân hàng nói riêng ngày càng trở nên phức tạp. Thực tế ñó ñòi hỏi
hệ thống các NHTM phải có những cải cách mạnh mẽ nhằm thích ứng và ñối
phó với thị trường ngày càng cạnh tranh gay gắt nhưhiện nay, ñồng thời nâng
cao năng lực quản trị rủi ro trong mọi hoạt ñộng của Ngân hàng, trong ñó có hoạt
ñộng thanh toán quốc tế.
Trên cơ sở thực tế ñó, tôi chọn ñề tài “GIẢI PHÁP HẠN CHẾ RỦI RO
TRONG HOẠT ðỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ” với mong muốn hoàn thiện
kiến thức chuyên môn của bản thân, tiếp cận và nghiên cứu thực tế các rủi ro
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế .
2
trong hoạt ñộng thanh toán quốc tế, ñồng thời ñề xuất một số giải pháp nhằm hạn
chế rủi ro xảy ra trong hoạt ñộng thanh toán quốc tế nói chung và tại Ngân hàng
Nông nghiệp và phát triển nông thôn (Ngân hàng No &PTNT) tỉnh ðồng Nai
nói riêng, góp phần ñưa hoạt ñộng thanh toán quốc tế ngày càng phát triển và
hạn chế phần nào rủi ro có thể xảy ra trong hoạt ñộng thanh toán quốc tế tại
Ngân hàng No & PTNT tỉnh ðồng Nai.
1.2 Mục tiêu nghiên cứu
1.2.1 Mục tiêu chung
Trên cơ sở nghiên cứu rủi ro trong hoạt ñộng thanh toán quốc tế (TTQT) ở
ngân hàng, ñề xuất một số giải pháp nhằm hạn chế vàkhắc phục rủi ro cho ngân
hàng trong thời gian tới.
1.2.2 Mục tiêu cụ thể
- Góp phần hệ thống hoá những vấn ñề lý luận cơ bảnvề rủi ro và rủi ro trong
hoạt ñộng TTQT tại Ngân hàng.
- Phân tích thực trạng rủi ro trong hoạt ñộng tại Ngân hàng No và PTNT tỉnh
ðồng Nai trong những năm gần ñây, ñồng thời phát hiện nguyên nhân gây rủi ro
trong hoạt ñộng TTQT của ngân hàng.
- ðề xuất các giải pháp chủ yếu nhằm hạn chế và khắc phục rủi ro trong hoạt
ñộng TTQT cho Ngân hàng No & PTNT tỉnh ðồng Nai trong thời gian tới.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế .
3
1.3 ðối tượng và phạm vi nghiên cứu
1.3.1 ðối tượng nghiên cứu
Các hoạt ñộng gây rủi ro trong hoạt ñộng TTQT tại Ngân hàng No &
PTNT tỉnh ðồng Nai
1.3.2 Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về mặt nội dung: Các hoạt ñộng gây rủi ro trong TTQT tại Ngân hàng
No & PTNT tỉnh ðồng Nai.
- Phạm vi về không gian: ñề tài ñược thực hiện tại Ngân hàng No & PTNT tỉnh
ðồng Nai.
- Phạm vi về thời gian:
+ Số liệu sử dụng trong nghiên cứu ñề tài ñược thu thập từ năm 2008 ñến năm
2010, số liệu khảo sát thực tế năm 2010.
+ Thời gian tiến hành nghiên cứu ñề tài từ tháng 10/2010 ñến tháng 8/2011.
1.4 Câu hỏi ñặt ra trong nghiên cứu
1) Hoạt ñộng thanh toán quốc tế là gì? Nó có gì khác với các hoạt ñộng kinh
doanh nói chung của Ngân hàng.
2) Ngân hàng No & PTNT tỉnh ðồng Nai ñạt ñược nhữngthành tựu gì trong lĩnh
vực thanh toán quốc tế?
3) Có những rủi ro nào trong hoạt ñộng thanh toán quốc tế tại Ngân hàng No &
PTNT tỉnh ðồng Nai?
4) Giải pháp nào nhằm khắc phục và hạn chế rủi ro trong hoạt ñộng thanh toán
quốc tế tại Ngân hàng No & PTNT tỉnh ðồng Nai?
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế .
4
2. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA RỦI RO TRONG THANH TOÁN QUỐC TẾ
2.1 Các khái niệm cơ bản
- Rủi ro
Theo trường phái truyền thống, rủi ro là những thiệt hại, mất mát, nguy
hiểm hoặc các yếu tố liên quan ñến nguy hiểm, khó khăn hoặc ñiều không chắc
chắn có thể xảy ra cho con người.
Theo trường phái hiện ñại, rủi ro là sự bất trắc cóthể ño lường ñược, vừa
mang tính tích cực, vừa mang tính tiêu cực. Rủi ro có thể mang ñến những tổn
thất mất mát cho con người nhưng cũng có thể mang lại những lợi ích, những cơ
hội. Nếu tích cực nghiên cứu rủi ro, người ta có thể tìm ra những biện pháp
phòng ngừa, hạn chế những rủi ro tiêu cực, ñón nhậnnhững cơ hội mang lại kết
quả tốt ñẹp cho tương lai.
- Thương mại quốc tế
Hành vi mua, bán hay trao ñổi hàng hóa và dịch vụ qua biên giới quốc gia
gọi là thương mại quốc tế
- Rủi ro trong thương mại quốc tế
Thương mại quốc tế khác với thương mại nội ñịa, bởivì thương mại nội
ñịa chỉ diễn ra giữa các vùng, lãnh thổ và thành phố trong cùng một quốc gia. Do
ñó, có thể khẳng ñịnh rằng, mua bán ngoại thương chứa ñựng nhiều rủi ro hơn so
với mua bán nội thương. Những rủi ro mà mua bán nộithương thường gặp phải
như: mất khả năng thanh toán, lừa ñảo cũng tiềm ẩntrong mua bán ngoại
thương, nhưng với quy mô và mức ñộ nguy hiểm hơn. Mặt khác, trong ngoại
thương còn phát sinh một số rủi ro ñặc thù mà trongnội thương không có, do ñó
càng làm cho hoạt ñộng ngoại thương trở nên có rủi ro cao hơn.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế .
5
Các rủi ro phát sinh trong ngoại thương thường ñược phân thành ba nhóm, ñó
là:
a/ Nhóm rủi ro thương mại, bao gồm:
- ðối với nhà xuất khẩu: rủi ro về thị trường, rủi ro không nhận hàng, rủi
ro không thanh toán.
- ðối với nhà nhập khẩu: rủi ro không giao hàng, rủi ro về hàng hóa, rủi ro
vận chuyển hàng hóa
b/ Nhóm rủi ro chính trị, bao gồm: chiến tranh, nổi dậy, dân biến, ñình
công, cấm vận, cấm thanh toán
c/ Nhóm rủi ro ñặc thù, bao gồm: rủi ro ngôn ngữ, rủi ro pháp lý và rủi ro
tỷ giá.
- Thanh toán quốc tế
Thanh toán quốc tế là việc thực hiện các nghĩa vụ chi trả và quyền hưởng
lợi về tiền tệ phát sinh trên cơ sở các hoạt ñộng kinh tế và phi kinh tế giữa các tổ
chức, cá nhân nước này với tổ chức, cá nhân nước khác, hay giữa một quốc gia
với tổ chức quốc tế, thông qua quan hệ giữa các ngân hàng của các nước liên
quan.
Các quốc gia không thể tồn tại và phát triển nếu chỉ dựa vào các giao dịch,
trao ñổi hàng hóa, dịch vụ và các hoạt ñộng văn hóa, khoa học kỹ thuật và xã hội
của bản thân quốc gia mình. ðể có thể tồn tại và phát triển, các quốc gia phải
tiến hành trao ñổi kinh tế và thương mại với nhau. Chính việc trao ñổi này ñã
làm phát sinh các khoản thu và chi bằng tiền của nước này ñối với nước khác.
Trong mối quan hệ chi trả này, các quốc gia phải cùng nhau quy ñịnh những yếu
tố cấu thành cơ chế thanh toán giữa các quốc gia như quy ñịnh về chủ thể tham
gia thanh toán, lựa chọn tiền tệ, các công cụ và các phương thức thanh toán hoặc
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế .
6
chi trả tiền tệ. Tổng hợp các yếu tố cấu thành cơ chế ñó tạo thành thanh toán
quốc tế giữa các quốc gia.
- Phương thức thanh toán quốc tế
Phương thức thanh toán quốc tế trong ngoại thương là toàn bộ quá trình,
ñiều kiện quy ñịnh ñể người mua trả tiền và nhận hàng, còn người bán thì giao
hàng và nhận tiền theo hợp ñồng ngoại thương thông qua hệ thống ngân hàng
phục vu.
- Rủi ro trong thanh toán quốc tế
Rủi ro trong hoạt ñộng thanh toán quốc tế của ngân hàng thương mại là
vấn ñề xảy ra ngoài ý muốn trong quá trình tiến hành hoạt ñộng thanh toán quốc
tế và ảnh hưởng xấu ñến hoạt ñộng kinh doanh của ngân hàng thương mại. Rủi
ro xảy ra khi quyền lợi của một bên tham gia bị vi phạm.
Rủi ro không chỉ ñược hiểu theo nghĩa hẹp là việc chứng từ không ñược
thanh toán, mà còn ñược hiểu rộng ra là bất kỳ một sự chậm trễ nào trong các
khâu của quá trình thanh toán quốc tế và có thể xảyra với tất cả các bên tham gia
trong hoạt ñộng thanh toán quốc tế
2.2 Những vấn ñề cơ bản về thanh toán quốc tế
2.2.1 Cơ sở hình thành thanh toán quốc tế
ðiều kiện tự nhiên, ñịa lý, trình ñộ phát triển và các yếu tố khác của mỗi
nước xác ñịnh phạm vi và năng lực sản xuất của nướcñó. ðiều này cho thấy các
quốc gia luôn phụ thuộc lẫn nhau về rất nhiều loại hàng hóa cần thiết cho sản
xuất và tiêu dùng.
Kết quả là, một nước sẽ nhập khẩu những hàng hóa với giá rẻ, ñồng thời
xuất khẩu những hàng hóa có ưu thế về năng suất laoñộng, nhằm tận dụng

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Ngân hàng Nông nghiệp & PTNT tỉnh ðồng Nai (2008, 2009 và 2010),
Các báo cáo tổng kết và số liệu hoạt ñộng qua các năm
2. Ngân hàng Nông nghiệp & PTNT tỉnh ðồng Nai (2008 và2009), Kỷ
yếu hoạt ñộng
3. Ngân hàng Nông nghiệp & PTNT tỉnh ðồng Nai (2008, 2009 và 2010),
Các báo cáo tổng kết hoạt ñộng thanh toán quốc tế và kinh doanh ngoại
tệ qua các năm
4. PGS.TS Nguyễn Văn Tiến (2007), Cẩm nang thanh toán quốc tế bằng
L/C, Nhà xuất bản Thống kê Hà Nội
5. PGS.TS.Nguyễn Văn tiến (chủ biên) (2010), Quản trị rủi ro trong kinh
doanh ngân hàng, Nhà xuất bản Thống kê Hà Nội
6. Ths. Nghiêm Xuân Thành (2006), Giải pháp nhằm giảm thiểu rủi ro
trong hoạt ñộng kinh doanh của các NHTM Việt Nam trong bối cảnh hội
nhập quốc tế, Tạp chí ngân hàng số 21
7. Ths.Phùng Mạnh Hùng (2007), Rủi ro trong thanh toán quốc tế của
ngân hàng thương mại Việt Nam, Tạp chí ngân hàng
8. Tác giả Trương Quốc Doanh (2007), Rủi ro tín dụng tại Ngân hàng
thương mại cổ phần Kỹ thương Việt Nam-Thực trạng vàgiải pháp phòng
ngừa, Luận văn Thạc sỹ kinh tế, Trường ðại học kinhtế Tp.HCM
9. Tác giả Nguyễn Tiến Long (2008), Quản trị rủi rotrong các Ngân hàng
thương mại, Luận văn Thạc sỹ kinh tế, Trường ðại học kinh tế Tp.HCM
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế .
100
10. Tác giả Lê Thị Như Hoa (2010), Rủi ro trong thanh toán bằng phương
thức tín dụng chứng từ tại Ngân hàng ñầu tư và pháttriển Việt Nam và các
biện pháp phòng ngừa-giảm thiểu thiệt hại, Luận vănThạc sỹ kinh tế,
Trường ðại học kinh tế Tp.HCM