Luận Văn Giải mã biểu tượng lanh trong dân ca Hmông

Phần mở đầu
I. Lý do chọn đề tài
1. Khi nói đến văn hoá không thể không nói đến biểu tượng. Mọi người đang sống trong thế giới biểu tượng và biểu tượng đang hiện diện trong đời sống của con người. Tác giả J.Cherealier, A.Gheebant trong: “Từ điển biểu tượng văn hoá thế giới” đã cho rằng: “Các biểu tượng nằm ở trung tâm và là trái tim của cuộc sống giàu tưởng tượng dẫu chúng ta có nhận biết hay không đêm ngày trong hành ngôn, trong các cử chỉ, hay trong các giấc mơ của mỗi chúng ta đều sử dụng các biểu tượng” [48,XIII]. Biểu tượng có ảnh hưởng lớn lao trong nhiều lĩnh vực văn học, văn hóa kể cả trong việc bảo tồn nghiên cứu các di sản văn hoá và các tác phẩm văn học của mỗi dân tộc.
Lanh là một biểu tượng đặc biệt trong văn hoá, văn học dân tộc Hmông. Nói đến văn hoá, văn học dân tộc Hmông không thể không nhắc tới biểu tượng này. Với người Hmông, cây lanh và các sản phẩm từ lanh không chỉ đáp ứng nhu cầu may mặc, mà còn đóng vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của họ. Hầu hết các phong tục tập quán, lễ hội của người Hmông đều có mặt của lanh. Giải mã biểu tượng lanh trong văn hoá, văn học của người Hmông, không những nhận thức được các giá trị văn học nghệ thuật, tôn giáo, tín ngưỡng, lịch sử, cũng như toàn bộ bức tranh kinh tế xã hội của dân tộc Hmông, mà còn góp phần vào việc thực hiện chủ trương coi trọng, bảo tồn, phát huy bản sắc văn hoá dân tộc và gìn giữ di sản văn hoá dân tộc mà nghị quyết Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ V khoá III đã đề ra.
2. Trong kho tàng văn học dân gian của dân tộc Hmông, dân ca chiếm một số lượng đáng kể. Có thể nói đó là kho tàng văn hoá phi vật thể vô cùng quý báu của dân tộc này. Cuộc đời của mỗi người Hmông từ khi sinh ra, lớn lên và chết đi đều đắm mình trong dòng suối dân ca ngọt ngào, trong mát, bất tận. Và trong dòng suối dân ca ấy, biểu tượng lanh nổi lên như một hiện tượng văn học đặc biệt, biểu trưng cho tâm hồn, tính cách người Hmông, biểu trưng cho bản sắc văn hoá của dân tộc này. Giải mã biểu tượng lanh trong dân ca Hmông, chúng tôi muốn tìm hiểu thế giới tâm tư sâu thẳm trong tâm hồn, tính cách dân tộc Hmông và hiểu sâu sắc hơn những giá trị nghệ thuật, giá trị nhân văn trong kho tàng dân ca của dân tộc này.
3. Tìm hiểu văn hoá, văn học dân gian Hmông qua việc giải mã các biểu tượng văn hoá văn học là một hướng đi tuy còn mới, nhưng nhiều hiệu quả và rất phù hợp với đặc trưng của văn hoá, văn học dân gian. Hướng đi này đã và đang thu hút được sự quan tâm của rất nhiều nhà nghiên cứu khoa học trong nước và trên thế giới.
4. Từ trước tới nay, vấn đề trồng lanh và dệt vải lanh cổ truyền của người Hmông đã được rất nhiều công trình nghiên cứu đề cập đến. Nhưng vấn đề giải mã biểu tượng lanh trong dân ca Hmông mới chỉ là bước đầu tìm hiểu chứ chưa có một công trình chuyên sâu nào nghiên cứu về biểu tượng này.
5. Bản thân người viết là một giáo viên, hiện đang công tác tại trường Cao Đẳng Sư Phạm Điện Biên – Quê hương của bà con dân tộc Thái, Hmông, Hà Nhì, Dao chung sống, nên việc tìm hiểu biểu tượng lanh trong dân ca Hmông sẽ có một số thuận lợi nhất định. Mặt khác, quá trình thực hiện đề tài này cũng là quá trình người viết được bổ sung thêm những tri thức về biểu tượng nói chung, biểu tượng lanh trong dân ca Hmông nói riêng. Điều này sẽ giúp người viết hoàn thành tốt hơn nữa nhiệm vụ dạy học chuyên đề: “Văn học dân gian các dân tộc thiểu số Việt Nam” tại Trường Cao Đẳng Sư Phạm Điện Biên.
Từ những lý do nêu trên, chúng tôi đã mạnh dạn lựa chọn đề tài:“Giải mã biểu tượng lanh trong dân ca Hmông” để nghiên cứu.
II. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Nghiên cứu biểu tượng lanh trong dân ca Hmông có liên quan đến nhiều vấn đề, nhưng trong phạm vi nghiên cứu của đề tài, luận văn chỉ trình bày lịch sử của hai vấn đề:
Một là, Vài nét về lịch sử nghiên cứu biểu tượng
Hai là, Vấn đề nghiên cứu biểu tượng lanh.