Tiến Sĩ Giá trị văn hoá truyền thống với sự phát triển lối sống của thanh niên Việt Nam hiện nay

MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU 5
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 11
Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIÁ TRỊ VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VỚI SỰ PHÁT TRIỂN LỐI SỐNG CỦA THANH NIÊN VIỆT NAM 29
1.1. Lý luận về giá trị văn hóa truyền thống và sự phát triển lối sống của thanh niên Việt Nam 29
1.2. Vai trò của giá trị văn hóa truyền thống đối với sự phát triển lối sống của thanh niên Việt Nam 50
Chương 2 GIÁ TRỊ VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VỚI SỰ PHÁT TRIỂN LỐI SỐNG CỦA THANH NIÊN VIỆT NAM - THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA 76
2.1. Thực trạng phát huy vai trò giá trị văn hóa truyền thống với sự phát triển lối sống của thanh niên Việt Nam 76
2.2. Một số vấn đề đặt ra từ thực trạng phát huy vai trò giá trị văn hóa truyền thống với sự phát triển lối sống của thanh niên Việt Nam 103
Chương 3 PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT HUY VAI TRÒ GIÁ TRỊ VĂN HOÁ TRUYỀN THỐNG NHẰM PHÁT TRIỂN LỐI SỐNG CỦA THANH NIÊN VIỆT NAM HIỆN NAY 117
3.1. Phương hướng phát huy vai trò giá trị văn hoá truyền thống nhằm phát triển lối sống của thanh niên Việt Nam hiện nay 117
3.2. Một số giải pháp phát huy vai trò giá trị văn hoá truyền thống nhằm phát triển lối sống của thanh niên Việt Nam hiện nay 132
KẾT LUẬN 164
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 166
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 167
PHỤ LỤC 175


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
TT Chữ viết đầy đủ Chữ viết tắt
1 Chính trị quốc gia CTQG
2 Công nghiệp hoá, hiện đại hoá CNH, HĐH
3 Ban chấp hành Trung ương BCHTƯ
4 Giá trị văn hoá truyền thống GTVHTT
5 Liên hiệp thanh niên LHTN
6 Nhà xuất bản Nxb
7 Xã hội chủ nghĩa XHCN
8 Thanh niên cộng sản TNCS
9 Trang Tr


MỞ ĐẦU
1. Giới thiệu khái quát về luận án
Ở bất kỳ giai đoạn lịch sử nào, thanh niên luôn là gương mặt thể hiện sức sống của dân tộc, của văn hóa dân tộc và nhân loại. Đây là lứa tuổi nhiều hoài bão và khát vọng, là nguồn lực nội sinh của đất nước, có tiềm năng vô cùng to lớn trong quá trình phát triển và hội nhập, hứa hẹn những đóng góp quý giá vào công cuộc kiến thiết nước nhà. Để xứng đáng với vai trò người chủ tương lai, của đất nước, của dân tộc, thanh niên phải không ngừng hoàn thiện, phát triển về thể lực, trí lực, tâm lực, về nhân cách, đạo đức, lối sống.
Trong quá trình phát triển lối sống của thanh niên, GTVHTT của dân tộc có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, là điểm tựa tinh thần vững chắc, tạo nội lực văn hoá mạnh mẽ giúp thanh niên khẳng định mình, đón nhận văn hoá nhân loại, trí tuệ của thời đại mà không bị choáng ngợp, mất phương hướng. Vấn đề quan trọng là làm thế nào khai thác và phát huy tốt nhất nguồn sức mạnh tiềm tàng của GTVHTT trong xây dựng và phát triển lối sống thanh niên, để thanh niên Việt Nam hiện nay có lối sống lành mạnh, vừa dân tộc và hiện đại, vừa thấm đậm giá trị nhân văn đồng thời không ngừng được bổ sung các giá trị mới. Thanh niên phải trở thành người kế thừa và phát huy xuất sắc những giá trị văn hóa dân tộc, làm cho văn hóa dân tộc không ngừng phát triển và tỏa sáng, đồng thời phải là lớp người tạo dựng và phát triển lối sống mới của con người Việt Nam trong tương lai.
Đề tài luận án “Giá trị văn hoá truyền thống với sự phát triển lối sống của thanh niên Việt Nam hiện nay” tập trung luận giải những vấn đề lý luận về vai trò và phát huy vai trò của GTVHTT đối với việc phát triển lối sống của thanh niên Việt Nam, khảo sát thực trạng vấn đề đó, đề xuất một số phương hướng, giải pháp tiếp tục phát huy GTVHTT nhằm phát triển lối sống thanh niên Việt Nam trong thời gian tới.
2. Lý do chọn đề tài luận án
Sự hình thành, phát triển của lối sống thanh niên Việt Nam chịu tác động của nhiều nhân tố khác nhau như môi trường tự nhiên – xã hội, điều kiện kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội, các yếu tố đến từ truyền thống cũng như hiện đại, dân tộc và nhân loại, quốc gia và quốc tế. Mỗi yếu tố có vị trí, vai trò và mức độ ảnh hưởng khác nhau tới sự phát triển lối sống của thế hệ trẻ, trong đó các giá trị văn hoá truyền thống có vị trí và vai trò đặc biệt quan trọng. Không có truyền thống thì không có hiện đại, không có các giá trị văn hoá truyền thống cũng không có các giá trị văn hoá hiện đại. Sự phát triển của mỗi cá nhân cũng như cộng đồng, dân tộc đều gắn với dòng chảy lịch sử, từ quá khứ đến hiện tại và hướng tới tương lai. Sứ mệnh trọng đại của thanh niên là phải tiếp nối mạch nguồn của dân tộc, làm cho các giá trị truyền thống thấm trong tư tưởng, tâm hồn của họ, tiếp tục khẳng định bản sắc dân tộc thông qua lối sống, thúc đẩy sự phát triển của đất nước và con người Việt Nam trong thời kỳ mới.
Tuy nhiên, trên thực tế, lối sống thanh niên Việt Nam hiện đang nảy sinh nhiều vấn đề phức tạp. Bên cạnh lối sống văn hoá mới, tiến bộ, nhân văn, là những hiện tượng tiêu cực, phản văn hoá trong nhận thức, hành vi, cách ứng xử của một bộ phận thanh niên. Đã có những biểu hiện chỉ chú ý hiệu quả kinh tế mà xem nhẹ lợi ích văn hoá, chỉ quan tâm đến giá trị hiện đại mà coi nhẹ giá trị truyền thống, chỉ đề cao, tung hô những giá trị nhân loại mà thờ ơ với các giá trị của dân tộc trong đời sống xã hội nói chung và trong lối sống của thanh niên Việt Nam nói riêng. Những nhận thức và hành động thiên lệch như vậy không chỉ dẫn đến sự lệch lạc trong lối sống, nhân cách của thế hệ trẻ, ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống và tương lai của chính họ, mà còn dẫn đến sự đứt đoạn với quá khứ, nguy cơ huỷ hoại truyền thống, lịch sử, mất bản sắc văn hoá, thậm chí đe doạ sự tồn vong của dân tộc. Một trong những nguyên nhân cơ bản của tình hình đó là việc nghiên cứu, phát huy GTVHTT dân tộc chưa thật sự có chiều sâu, cơ bản và chưa được vận dụng một cách khoa học vào việc xây dựng, phát triển lối sống thanh niên. Tình hình đó đặt ra vấn đề bức thiết đối với việc nghiên cứu, khai thác, phát huy một cách khoa học và hiệu quả GTVHTT trong quá trình giáo dục thanh niên nói chung và phát triển lối sống thanh niên Việt Nam hiện nay nói riêng.
Cho đến nay, đã có nhiều công trình nghiên cứu về các vấn đề văn hóa, lối sống, lối sống thanh niên ở nhiều góc độ khác nhau. Tuy nhiên, hiện vẫn chưa có công trình nào nghiên cứu một cách hệ thống và bàn trực tiếp về khía cạnh GTVHTT với sự phát triển lối sống của thanh niên. Sự thiếu vắng những công trình về một lĩnh vực quan trọng là khoa học về phát triển lối sống của thanh niên từ khía cạnh GTVHTT dân tộc sẽ hạn chế rất lớn đến sự phát triển lối sống thanh niên trong thực tiễn. Việc luận giải, chứng minh vai trò của GTVHTT đối với phát triển lối sống thanh niên Việt Nam dưới góc độ triết học sẽ giúp khái quát những khía cạnh bản chất, cho phép đề xuất những giải pháp nhằm giải quyết hiệu quả những vấn đề đặt ra trong thực tiễn xây dựng, phát triển lối sống thanh niên Việt Nam hiện nay. Đó là cơ sở để tác giả lựa chọn vấn đề: “Giá trị văn hoá truyền thống với sự phát triển lối sống của thanh niên Việt Nam hiện nay” làm đề tài nghiên cứu luận án tiến sĩ của mình.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
3.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở phân tích lý luận và khảo sát thực tiễn về vai trò và phát huy vai trò của GTVHTT dân tộc đối với sự phát triển lối sống thanh niên Việt Nam, luận án đề xuất phương hướng và giải pháp tiếp tục phát huy vai trò của GTVHTT trong việc phát triển lối sống của thanh niên Việt Nam hiện nay.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Làm rõ những vấn đề lý luận về vai trò của GTVHTT với sự phát triển lối sống thanh niên Việt Nam và vấn đề phát huy vai trò của GTVHTT với sự phát triển lối sống thanh niên Việt Nam.
- Phân tích, làm rõ thực trạng phát huy vai trò của GTVHTT đối với sự phát triển lối sống của thanh niên Việt Nam.
- Đề xuất phương hướng và giải pháp tiếp tục phát huy vai trò của GTVHTT đối với sự phát triển lối sống của thanh niên Việt Nam hiện nay.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Vai trò của giá trị văn hóa truyền thống và phát huy vai trò của giá trị văn hoá truyền thống nhằm phát triển lối sống của thanh niên Việt Nam.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Trong mối quan hệ hữu cơ giữa văn hóa và lối sống, giữa truyền thống và hiện đại, giữa GTVHTT và phát triển lối sống thanh niên, luận án tập trung nghiên cứu vai trò và việc phát huy vai trò của GTVHTT dân tộc Việt Nam đối với sự phát triển lối sống của thanh niên Việt Nam hiện nay. Phạm trù GTVHTT trong luận án là GTVHTT của dân tộc Việt Nam. Những giá trị văn hóa truyền thống mà luận án đề cập cũng tập trung chủ yếu ở các giá trị văn hóa tinh thần tiêu biểu của dân tộc Việt Nam.
- Luận án tập trung khảo sát vấn đề GTVHTT với sự phát triển lối sống của đối tượng thanh niên thuộc lứa tuổi 15 – 30, phạm vi thời gian từ đổi mới, tập trung vào thời gian từ sau đại hội lần thứ IX của Đảng đến nay. Những giải pháp đề xuất cũng nằm trong phạm vi này.
5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở lý luận
Luận án dựa vào lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng ta về văn hoá, phát triển văn hóa, về xây dựng, bồi dưỡng, phát triển thế hệ thanh niên, trực tiếp là vấn đề mối quan hệ giữa truyền thống và hiện đại, văn hoá và lối sống, giữa giá trị văn hoá truyền thống và phát triển lối sống nói chung, lối sống thanh niên Việt Nam nói riêng.
5.2. Cơ sở thực tiễn
Luận án được thực hiện trên cơ sở những tài liệu, số liệu thực tiễn qua các công trình nghiên cứu khoa học, báo cáo, tổng kết, đánh giá của Đảng, Nhà nước, các cơ quan hữu quan, của hệ thống chính trị các cấp, các tổ chức đoàn thể, cá nhân về vấn đề xây dựng, phát triển nền văn hóa cũng như vấn đề xây dựng, phát triển lối sống của thế hệ trẻ Việt Nam. Đề tài cũng dựa vào sự phân tích những kết quả điều tra, khảo sát thực tiễn của bản thân tác giả xung quanh vấn đề này.
5.3. Phương pháp nghiên cứu
Trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, luận án được nghiên cứu với các phương pháp nhận thức khoa học chung như: lô gíc và lịch sử; phân tích và tổng hợp; khái quát hóa và trừu tượng hóa. Ngoài ra, luận án còn sử dụng các phương pháp nghiên cứu đặc thù của các khoa học cụ thể: phương pháp tiếp cận triết học - văn hóa, điều tra xã hội học, v.v.
6. Những đóng góp mới của luận án
- Luận án đã làm rõ lý luận về GTVHTT với sự phát triển lối sống thanh niên Việt Nam, trong đó luận giải cấu trúc và tính quy luật của sự hình thành và phát triển lối sống, vấn đề phát triển lối sống thanh niên Việt Nam, mối liên hệ giữa GTVHTT và phát triển lối sống thanh niên Việt Nam, vai trò của GTVHTT đối với sự phát triển lối sống thanh niên Việt Nam và phát huy vai trò của GTVHTT nhằm phát triển lối sống của thanh niên Việt Nam
- Luận án đã phân tích có căn cứ (số liệu xã hội học) thực trạng và những vấn đề đặt ra từ thực trạng phát huy vai trò GTVHTT đối với sự phát triển lối sống của thanh niên Việt Nam.
- Luận án đã đề xuất các giải pháp có tính hệ thống, thiết thực và khả thi để phát huy hơn nữa vai trò của GTVHTT đối với sự phát triển lối sống thanh niên Việt Nam hiện nay.
7. Ý nghĩa lý luận, thực tiễn của luận án
- Ý nghĩa lý luận: Luận án đã chứng minh vai trò quan trọng của GTVHTT đối với sự phát triển lối sống thanh niên Việt Nam, góp phần làm sâu sắc hơn cơ sở lý luận cho việc xây dựng quan điểm, nội dung xây dựng và phát triển lối sống nói chung, lối sống thanh niên Việt Nam hiện nay nói riêng.
- Ý nghĩa thực tiễn: Luận án là tài liệu tham khảo cho việc xây dựng chương trình, giáo trình giảng dạy, đào tạo trong các cơ sở giáo dục, đào tạo, nghiên cứu về xây dựng và phát triển lối sống thanh niên cũng như các cơ quan nghiên cứu và những ai quan tâm đến vấn đề này.
8. Kết cấu của luận án
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài, Danh mục tài liệu tham khảo và các phụ lục, luận án được kết cấu trong 3 chương, 6 tiết.